Geçen hafta “Türkiye için sağlık sistemi” başlıklı yazının birinci bölümünü paylaşmış, ikinci bölümünü de bu hafta paylaşacağımı belirtmiştim. Tahmin edileceği gibi, yazı hazır olmasına karşın paylaşmayı bir süre ertelemek gerekiyor. Çünkü ülke gündemi o günden beri hızla değişti. Hemen herkes için korku ve cesaretin, kaygı ve umudun eşzamanlı olarak yaşandığı, yaşatıldığı günlerdeyiz.
Faşizm
Bilindiği gibi faşizm, toplumsal üretim ilişkilerinin nasıl yürüdüğünü ifade eden bir durum değil. Ne üretim ilişkilerindeki değişikliği temel alan ne de ülkeler arasındaki hiyerarşik dizilişi, yani emperyalizmi karşısına alan ya da hedefi olan bir durum da değil. Doğrudan doğruya kapitalist üretim ilişkilerinde egemenlerin demokrasiyle ya da ikna yoluyla değil de zor kullanarak; önce karşıtlaştırma ve düşmanlaştırmayla insanları bir yöne ikna eden, yönlendiren ardından da bu karşıtlığı pekiştiren, eş zamanlı olarak bu süreci fark edip karşı çıkanları hem ötekileştiren hem de şiddetle, zorla baskı altında tutarak kapitalizmin varlığını sürdürmesini ve krizleri aşmasını sağlamayı amaçlayan bir yönetim biçimi. 20. yüzyılda Birinci ve İkinci Dünya Savaşları'nın arasında Almanya, İtalya ve İspanya’da yaşananlar da tam da böyle bir gerekçeye dayanan uygulamalar, yönetimlerdi. Yürütme, yasama ve yargı başta olmak üzere, bütün erk tek bir kişiye bağlanmıştı. Seçimler iptal edilmiş, özgürlükler ve burjuva demokrasisi rafa kaldırılmıştı.
21. yüzyıl faşizmi
Toplumsal rıza yaratmada şiddet, günümüzde de refah artışının yerini aldı. “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”, anavatanı kabul edilen Avrupa da dâhil olmak üzere, dünya genelinde artık “yok hükmünde” kabul ediliyor. Günümüzde kapitalizm krizde ve neoliberal politikalarla aşamayıp yeniden yaşamaya başladığı bu krizinde varlığını sürdürebilmek için iktidarlar-hükümetler eliyle savaş dahil, şiddetin bütün formları hiçbir insani, evrensel kaygı duymadan uygulanıyor.
Bu bağlamda, faşizm de bazı ülkelerde ideoloji, bazılarında parti, bazılarında da Türkiye’de olduğu gibi, bir rejim olarak 21. yüzyılda tekrar, ancak, yeni formuyla uygulanmaya başlandı. Günümüz faşist rejimleri önceki yüzyıldakinden farklı olarak “seçim sandıkları” kaldırılmadan, toplumsal meşruiyetini seçimlere dayandırarak varlığını sürdürüyor. O nedenle, içinde yaşadığımız rejimi “21. yüzyıl faşizmi” olarak adlandırmak mümkün.
Seçim tuzakları
Seçim sandıkları kuruluyor olsa da sandıktan çıkacak sonuçları da belirleyebilmek için seçim sürecindeki uygulamalar, yaratılan eşitsiz koşullar, iktidar tarafından her türden devlet olanağının doğrudan partisi adına kullanılması vb. uygulamalar Türkiye’de olduğu gibi sıklıkla karşılaşılan tutumlar. Bunların yanında, seçim yasalarında iktidar lehine yapılan düzenlemeler ve bu düzenlemelerle muhalefete kurulan tuzaklar da söz konusu.
Örneğin, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Yasası’nda 7102 sayılı Yasa ile yapılan ve Mart 2018’de uygulamaya giren değişiklik ve yine aynı yasada 7393 sayılı Yasa ile yapılan ve Nisan 2022 tarihinde uygulamaya giren değişiklik karşısında muhalefet ve özellikle “Emek ve Özgürlük İttifakı” 14 Mayıs 2023 genel seçimlerinde böylesi bir tuzağa düştü. Binlerce oy işlevsiz hale geldi, “çöpe gitti”. Göz göre göre gerekli önlemleri almayarak hatta bazı partilerin kendi “çıkarı” için bunu açıkça reddederek hem seçmenini moral ve motivasyon olarak geriletti hem de seçilecek milletvekili sayısında kayıplar yaşandı. İktidarın kurduğu tuzağa düşüldü. Umudumuz yinelenmemesi için gerekli derslerin çıkartılmış olmasıdır.
İktidarın hali
İktidar, son iki, üç yıldır hem uluslararası ilişkilerde hem büyük umutlar bağladığı Suriye’de hem de başta ekonomi olmak üzere, ülke içinde büyük başarısızlıklar yaşıyor. Bir taraftan siyaseten daralırken, diğer taraftan iktidarını sürdürebilmek için anti demokratik, şiddete dayalı uygulamalara daha fazla yaslanmayı tercih ediyor.
İktidarın, muhalefetin 31 Mart 2024 yerel yönetim seçimlerinde kurduğu ittifakın da etkisiyle büyük kayıplar yaşaması, elinden gelen her şeyi yapmasına karşın, İstanbul’u geri alamaması ve birinci parti konumunu kaybetmesiyle büyük bir moral bozukluğunu ve paniği de beraberinde getirdi. Ancak, ana muhalefet partisinin yenilenen yönetiminin de gereğini yapamamasının da etkisiyle iktidar yeniden toparlandı. Oyun kurucu, gündem belirleyici hale geldi. Muhalefetin kendine karşı birleşmesini geriye dönük faaliyetleri de kriminalize ederek engellemeye çalışıyor. Örneğin, Mart 2024’teki yerel seçimlerde bazı şehirlerde DEM Parti ile CHP arasında gerçekleştirilen “kent uzlaşısı” adı verilen ittifak uygulamaları iktidar tarafından “teröristlerle işbirliği” olarak tanımlanıyor ve sözde hukuksal işlemlerle cezalandırmalara ve buna dayalı olarak görevden almalarla kayyım atamalarının gerekçesi yaratılıyor.
İktidar, önce Kürt meselesinin çözümüne yönelik olarak başlattığı girişimlerden yararlanarak muhalefeti bölmek istedi. Kürtlerin yaşanan antidemokratik uygulamalara, baskı ve şiddete sessiz kalacağını umdu. Ancak, olmadı, “güvendiği dağlara kar yağdı”. Bugünlerde de doğrudan rakiplerine yönelik bir dönem iktidar ortağı tarafından kendisine ve muhalefete karşı kullanılan, 2010-2016 dönemindeki uygulamaların benzerlerini gerçekleştiriyor. Kumpaslar, antidemokratik uygulamalar karşısında sokağa çıkanlara açık şiddet hatta “düşman hukuku” uygulanıyor.
Muhalefetin hali
Bütün tuzaklara rağmen bunu devam ettirebilmek, tabana yönelik müdahale ve tuzakları birlikte engelleyebilmek her zamankinden daha fazla önem kazandı. Muhalefet bu ana kadar tüm tuzaklara karşın en azından merkezi düzeyde birlikte durmayı, dayanışmayı başarıyor. Çünkü, 21. yüzyıl faşizmiyle mücadelede yapılması gereken önceki yüzyılda olduğu gibi, “birlikte mücadele”. O nedenle hem siyasi parti ve yapıların hem yaşayabilmek için emek gücünü satmak zorunda olanların, işçilerin, emekçilerin hem kadın hareketi, ekoloji hareketi, gençlik hareketi vb. hareketlerin hem demokratik kitle örgütlerinin hem farklı inanç gruplarının hem de farklı etnik kimliklerin birlikte planlayıp yürütecekleri anti faşist mücadeleye mecburiyetimiz biliniyor.
Üniversiteler neredeyse 1996 yılından beri ilk defa kendi kimlikleriyle ve hep birlikte ortak bir hedef için eylemlilik içinde. Üniversite gençliği kararlılığı ve şiddetten uzak duruşuyla muhalefeti bir araya getiren, ana muhalefet partisine yapması gerekeni anımsatıp, cesaret veren tutumuyla eylemlerin en önemli katalizörü oldu. Devamlılığının da güvencesi olacağı işaretini veriyor.
Seçimsiz Türkiye
Yaşanmakta olan bütün bu sıcak gelişmelerle birlikte, ekonomi, Suriye’de ve uluslararası ilişkilerde yaşanan başarısızlıklar karşısında iktidarın pozisyonu 21. yüzyıl faşizminin formunda önemli bir değişikliği çağırıyor. Toplumsal meşruiyet aracı olarak kullanılan “göstermelik” de olsa seçimler 2024 yılında kalmış, bundan sonrası için seçimsiz bir Türkiye tasavvur edilmiş bile olabilir. Ana muhalefet partisini ve olası cumhurbaşkanı adayını doğrudan hedef alan ve hayata geçirilen uygulamalar bunun en dikkat çeken habercisi gibi. Önce, CHP’nin cumhurbaşkanı adayı, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı’nın üniversite diplomasının hukuksuz bir biçimde iptal edildiği açıklandı. Ertesi gün yolsuzluk ve terör suçlamasıyla gözaltına alındı. “Mahkemeye” çıkarılıp yolsuzluk suçlamasıyla tutuklandı. Daha sonra da görevinden alındı. Ancak, en güçlü rakibi ekarte etmiş olmak yetecek gibi görünmüyor.
Henüz vakit varken, birlikte mücadelenin en zengin formlarını düşünüp geliştirmek ve hayata geçirmek, sonuç almak için gereğini yapabilecek zamanımız var. Umudumuzu kaybetmeyelim.
Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu'nun bianet'te yayımlanan tüm yazılarını görmek için tıklayın. (OH/TY)
