Yargılanamayan 1 Mayıs 1977’nin mahkeme yılları

Yazının İngilizcesi için tıklayın

Sekiz kadın, bir çocuk, 24 erkek

11 yaşından 60 yaşına... ortalama yaş 31

11, 17, 18, 18, 19, 19, 21, 24, 24, 25, 26, 26, 26, 26, 29, 29, 30, 31, 31, 33, 34, 34, 34, 35, 35, 37, 39, 41, 42, 43, 50, 54, 57, 60 yaşlarında...

6 öğretmen, 15 işçi (inşaat, tezgahtar, seyyar satct, bekçi, sinema emekçisi) , 2 hemşire, 2 mesleği bilinmeyen, 1 hastabakıcı, 1 polis memuru...

Afyon, Antalya, Antalya, Antakya, Artvin, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Çorum, Dersim, Diyarbakır, Erzurum, Erzurum, Giresun, Iğdır, İstanbul, İstanbul, İstanbul, İstanbul, İstanbul, İstanbul, İstanbul, Manisa, Maraş, Mardin, Rize, Samsun, Sinop, Sinop, Sivas, Sivas, Tekirdağ ve Urfa’dan...

Kadir Balcı, Niyazi Darı, Nazmi Arı, Hükmet Özkürkçü, Hasan Yıldırım kurşunlarla, 29 kayıp da otopsi raporlarına göre ezilme ve ona bağlı hasar sonucu...

Ahmet Gözükara (34, öğretmen, Maraş), Aleksandros Konteas (57, işçi, İstanbul), Ali Sidal (18, işçi, Dersim), Bayram Çıtak (37, öğretmen, Sivas), Bayram Eyi (50, inşaat ustası, Erzurum), Diran Nigiz (34, işçi, Mardin), Ercüment Gürkut (26, öğrenci, İstanbul),
Garabet Akyan (54, işçi, İstanbul), Hacer İpek Saman (24, öğrenci, İstanbul), Hamdi Toka (35, seyyar satıcı, Sinop), Hasan Yıldırım (31, Uzel işçisi, Manisa), Hatice Sarı-Altun (21, İstanbul), Hikmet Özkürkçü (39, öğretmen, Urfa), Hüseyin Kırkın (26, işçi, Çorum),
Jale Yeşilnil (17, öğrenci, İstanbul), Kadir Balcı (35, tezgâhtar, Rize), Kıymet Kocamış (25, hemşire, Çanakkale), Kahraman Alsancak (29, Uzel işçisi, Balıkesir), Kenan Çatak (30, öğretmen, Iğdır), Leyla Altıparmak (19, hemşire, Diyarbakır), Mahmut Atilla Özbelen (26, işçi, Antalya), Mehmet Ali Genç (60, bekçi, Sivas), Mustafa Elmas (33, öğretmen, Tekirdağ), Meral Cebren-Özkol (43, hastabakıcı, Bursa), Mürtezim Oltulu (42 yaşında, işçi, Artvin), Nazan Ünaldı (19, öğrenci, Sinop), Nazmi Arı (26, polis, Afyon), Niyazi Darı (24, öğrenci ve işçi, Antalya), Ömer Narman (31, öğretmen, Erzurum), Ramazan Sarı (11, öğrenci, İstanbul), Rasim Elmas (41, sinema emekçisi, Giresun), Sibel Açıkalın (18, öğrenci, Antakya), Ziya Baki (29, Uzel işçisi, Samsun), Kimliği belirlenemeyen 35 yaşında erkek...

Hayatlarını 1 Mayıs 1977’de saat 19.05’ten sonra Taksim medyadanında kaybettiler.

İstanbul Cumhuriyet Savcılığı Toplum Suçları Bürosu 30 Mayıs 1977’de iddianameyi İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı’na sundu.

Bu iddianame aralarında Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) yöneticilerinin de bulunduğu, meydandan toplanan 98 kişiydi. Nihayetinde beraat ettiler.

Yargılananlar arasında hiçbir kamu görevlisi yoktu.

1 Mayıs 1977 davası denince akla ilk gelen avukat Rasim Öz 14 yıl davanın peşini hiç bırakmadı, katliamın sorumlularının bulunması talebini tekrarladı.

1 Mayıs 1977 Kayıplarını Yakınları Anlatıyor çalışmamızda konuştuğumuz 27 kaybın yakınları mahkemeye de çağrılmadıklarını, kendilerinin de hayatını kaybeden yakınları için yargı yolunu denemediklerini anlattılar.

1 Mayıs 1977'de otopsi raporlarına göre 24 kişi hayatını kaybetti. DİSK'ten Fahrettin Ergün Erdoğan'ın 2010'da yaptığı yeni listede kayıpların sayısı 41'e ulaşmıştı. Ancak biz yakınlara otopsi raporundaki liste üzerinden ulaştık. Çünkü, 2010'da eklenenler hakkında henüz isimlerinden başka bir bilgi yok.

Yakınların talebi

İddianamedeki şu bölüm durumu çok güzel özetliyor:

“Gerek tertip ediliş tarzı itibariyle... 34 Türk insanının hayatını kaybetmesine, 32’si kurşunlanmak, diğerleri çeşitli şekillerde olmak suretiyle 126 kişinin de yaralanmasına neden olan ve kamu vicdanında ve evrensel adalet duygusunda mahkûm edilen 1 Mayıs kıyımı ile ilgili açılan bu davada sanıkların küçük bir bölümü yüce adaletin önüne çıkarılmış bulunmaktadır.

“Bu büyük ve kanlı facianın tertipçisi, uygulayıcısı yurt ve insanlık düşmanı olan bu asli failler er-geç tesbit edilecek ve tarihin ve şaşmaz adaletin önüne çıkarılıp hüküm giyeceklerdir. “

Birkaç istisna dışında ilk kez konuşan 1 Mayıs 1977 kayıplarının yakınları sorumluların bulunmasını, cezasızlığa son verilmesini talep ediyorlar.

İddianameden

Davacı: Kamu Hukuku
Mağdurlar: Beyoğlu Kaymakamlığı, İstanbul Emniyet Müdürlüğü, Otel Intercontinental Müdürlüğü, Osmanlı Bankası Taksim Şubesi Müdürlüğü

Suçlar

1- Ateşli silahlarla faili gayri muayyen şekilde birden ziyade kimseyi öldürmek.
2- Patlayıcı madde atarak panik yaratmak suretiyle ve tedbirsizlik, dikkatsizlik sonucu birden çok kişinin ölümüne sebebiyet vermek.
3- Toplantıda ateşli silah ve benzeri patlayıcı madde bulundurmak.
4- 6136 sayılı kanuna aykırı şekilde silah taşımak.
5- T.C.K.’nin 264. maddesinde sayılan patlayıcı maddeleri toplantıda bulundurmak.
6- Toplu ızrar.
7- Polis görevlilerine görevleri başında fiili mukavemet ve hakaret etmek.
8- Halkı suç işlemeye tahrik ve teşrik etmek.
9- Ölümle biten kavgaya iştirak etmek.

Dava

Toplum Suçları Savcılığınca hazırlanan 30 Mayıs 1977 tarihli iddianameye dayanılarak 98 sanık hakkındaki dava 1 Haziran'da 1977'de 2. Ağır Ceza Mahkemesi'nde açıldı. İlk duruşma 7 Temmuz 1977'de yapıldı.

Mahkeme Heyeti: Başkan Ramiz Emre, üye Ahmet Nuri Tanrıverdi ve Hayri Tekin.
İddia makamı: Dr. İbrahim Çetin Yetkin.

Sanıkları DİSK adına 18 avukat savunuyordu.

İlk duruşmaya giren avukatlar: Müşir Kaya Canpolat, Rasim Öz, Turgut Kazan, Ali Şen, Yalçın Öztürk, Mustafa Bahri Bayram Belen, Mustafa Özkan, Ercan Erdiner, Aykun Ergin, Yücel Top, Faruk Ergöktaş, Bilgin İnanç, Mahmut Sayatekin, İlhan Ongan, Turgay Yalçınyuva, Bozkurt Nuhoğlu, Halil Eraltuğ, Enver Nalbant.

Sıkıyönetim'e devir

31 Ekim 1978'e dek dokuz duruşma görüldü. Onuncu duruşma 20 Mart 1979'a ertelenmişken, Maraş Katliamı'ndan dolayı ilân edilen Sıkıyönetim nedeniyle dava dosyası Sıkıyönetim Mahkemesi'ne gönderildi.

2. Ağır Ceza Mahkemesi'ndeki dava dosyasının son sayfasına Zabıt Kâtibi Nurhan Ziyaretçi'nin daktilosundan şunlar döküldü:

"... Gereği düşünüldü:

Resmî Gazete'nin 27 Aralık 1978 gün ve 16502 sayılı nüshasında yayınlanan ve TBMM'nin 518 sayılı kararıyla onaylanmış bulunan İstanbul ilinde sıkıyönetim ilânına dair Bakanlar Kurulu kararı muvacehesinde sanığın eylemi 1402 sayılı yasanın 1728 sayılı yasa ile değişik 13. maddesi uyarınca Anayasanın 124. maddesinde belirtilen sıkıyönetim ilânına neden olan (Anayasanın tanıdığı hür demokratik düzeni, temel hakları ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin kesin belirtileri) kapsamına giren bir suç niteliğinde görülmüş olduğundan (...) davaya bakmak mahkememizin görevi dışında ve Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi'nin görevi dâhilinde bulunduğundan, mahkememizin bu itibarla görevsizliğine, dava dosyasının görevli Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi'ne gönderilmek üzere C. Savcılığına tevdiine..." [Nail Güreli, 1 Mayıs 1977, Türkiye Devrimcilerinin "İki 1 Mayıs" Belgeseli, Ozan Yayıncılık, 2006, İstanbul].

14 yıl

Tertip komitesi, bazı sendika ve sol gruplardan 98 kişi hakkındaki yargılamalar 14 yıl boyunca sürdü. Bu yargılamalardan kimse ceza almadı. Emniyet veya devlet yetkililerinden herhangi birinin yargılanmadığı dava zaman aşımına uğrayarak düştü.

Dava 17 Tutuklu ile 18 tutuksuz sanıkla başladı. 17 kişiden üçü ilk duruşma öncesinde, dokuzu ise 7 Temmuz 1977'de görülen ilk duruşmada serbest bırakıldı. 20 Ekim 1989'da ise dava beraat kararıyla sonuçlandı. 1980 askeri darbesi sıkıyönetim mahkemelerinde açılan DİSK davasında ve 2015'te darbeci generaller Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya'nın yargılandığı 12 Eylül Davası'nda 1 Mayıs 1977 konu oldu.

Kayıp yakınları ve Türkiye 1 Mayıs 1977'nin de hala aydınlanmasını bekliyor. (TY/APA)

Bu metin Etkiniz AB Programı kapsamında Avrupa Birliği finansal desteği ile üretilmiştir. Bu yayının içeriğinden yalnızca "İPS İletişim Vakfı" sorumludur ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği'nin görüşlerini yansıtmamaktadır.

TIKLAYIN - bianet'ten 1 Mayıs 77 Kayıplarının Yakınlarına Çağrı: Bizi Arayın

1 Mayıs 1977'de hayatlarını kaybedenler

Yakınlarıyla görüştüklerimiz: Ahmet Gözükara (34, öğretmen), Ali Sidal (18, işçi), Bayram Çıtak (37, öğretmen), Bayram Eyi (50, inşaat işçisi), Diran Nigiz (34, işçi), Ercüment Gürkut (27, üniversiteli), Hacer İpek Saman (24, üniversiteli), Hamdi Toka (35, Seyyar Satıcı), Hasan Yıldırım (31, Uzel işçisi), Hikmet Özkürkçü (39, öğretmen), Hüseyin Kırkın (26, işçi), Jale Yeşilnil (17, liseli), Kadir Balcı (35, tezgâhtar), Kıymet Kocamış (Kadriye Duman, 25, hemşire), Kahraman Alsancak (29, Uzel işçisi), Kenan Çatak (30, öğretmen), Mahmut Atilla Özbelen (26, işçi-üniversiteli), Mustafa Elmas (33, öğretmen), Mehmet Ali Genç (60, bekçisi), Mürtezim Oltulu (42, işçi), Nazan Ünaldı (19, üniversiteli), Nazmi Arı (26, polis), Niyazi Darı (24, işçi-üniversiteli), Ömer Narman (31, öğretmen), Rasim Elmas (41, sinema emekçisi), Sibel Açıkalın (18, üniversiteli), Ziya Baki (29, Uzel işçisi),

Yakınlarıyla görüşmediklerimiz: Aleksandros Konteas (57, İşçi), Bayram Sürücü (işçi), Garabet Akyan (54, işçi), Hatice Altun (21), Leyla Altıparmak (19, hemşire), Meral Cebren ‘Özkol'(43, hastabakıcı), Mustafa Ertan (öğrenci), Ramazan Sarı (11, ilkokul öğrencisi)

Sadece isimleri bilinenler: Ali Yeşilgül, Mehmet Ali Kol, Özcan Gürkan, Tevfik Beysoy, Yücel Elbistanlı, kimliği belirlenemeyen bir erkek.

1 Mayıs 1977 Kayıplarını Yakınları Anlatıyor/Tuğçe Yılmaz

Sinema Emekçisi Rasim Elmas 41 Yaşında Taksim'de Öldü

İnşaat İşçisi Bayram Eyi 50 Yaşında Taksim'de

Öğretmen Bayram Çıtak 37 Yaşında Taksim'de Öldü

Liseli Jale Yeşilnil 17 Yaşında Taksim’de Öldü

Öğretmen Kenan Çatak 31 Yaşında Taksim'de Öldü

Öğretmen Ahmet Gözükara 33 yaşında Taksim’de öldü

Öğretmen Hikmet Özkürkçü 39 yaşında Taksim’de öldü

Öğrenci-işçi Niyazi Darı 24 yaşında Taksim’de öldü

Üniversiteli Nazan Ünaldı 19 yaşında Taksim’de öldü

Öğretmen Ömer Narman 31 yaşında Taksim’de öldü