Sovyet Devrimi Nasıl Gerçekleşti?

Dünya tarihinin ilk başarılı işçi devrimi 6-7 Kasım 1917 gecesi Rusya'da gerçekleşti. Aşağıdaki iki gözlem bu tarihsel olayın gerçekleşmesine birinci elden tanıklık ediyor. Birincisi devrim sırasında Rusya'da bulunan Fransız sosyalist Jacques Sadoul'un Champigny-sur-Marne milletvekili Albert Thoma'ya 7 Kasım 1917'de Petersburg'dan yolladığı mektup. Onun bıraktığı yerden İlk Sovyet hükümetinde Kültür Bakanı olan Anatoli Lunaçarskiy devam ediyor, devrimin ilan edildiği II. Sovyetler Kongresi'nin açılışına ilişkin izlenimlerini aktarıyor. Rusya'da çarlığın yıkılışını ve Sovyetler'in iktidarı ele geçirişini iki çağdaşının gözünden izliyoruz.

*                 *              *

6 kasım 1917, Jacques Sadoul anlatıyor

Bolşevik hareket bu gece patlak verdi. Odamdan, bi­raz uzakta meydana gelen çatışma seslerini duydum. Bu sabah sokaklar sakin ama yüz civarında Rus subayı­nın ve müttefik subayının kaldığı Astoria otelinde, geçi­ci hükümete sadık Junker Muhafızları biraz önce hiçbir çatışma olmaksızın yerlerini bir Bolşevik müfrezeye bıraktılar.

Her saat başı, istasyonların, bankaların, telefon ve telgraf idaresinin, bakanlıkların birbiri ardına isyancıların eline geçtiğini öğreniyoruz. Hükümete bağlı birlikler ne yapıyor acaba?

Yemekten dönerken, güçlü Bolşevik müfrezelerince savunulan dört barikatla karşılaştım. Hükümet güçleri nerde? Bunu bilmek imkânsız. Askerler kime bağlı olduklarını biliyorlar mı? Bir arkadaşım yolda gördüğü askerlerden birine sorduğunda kendilerini seçilmiş bir komitenin yönettiği ama geçici hükümeti savunup sa­vunmadığını bilmediği cevabını aldı.

Daha evvelsi gün bana hükümetin aldığı önlemlere tam güveni olduğunu söyleyen Avksantiyev'i görmek için saraya girmeyi de­nedim. Ama sarayda muhafızlardan başka kimse yok.

Kışlık Saray kuşatılıyor

Meydanda yürürken, Astoria otelinden saray muhafız­larına birkaç el ateş açıldı. Hızlandım. Ateş bir müddet devam etti ama pek etkili olmadı. Saat 4'te Kerenskiy'le beni tanıştırması gereken bakanlar konseyi sekreteri Halpern ile randevum vardı. Ancak Kışlık Saray Bolşeviklerce çevrilmişti ama zaten başbakanın beni kabul etmekten daha önemli işleri vardı herhalde.

Müttefikler arasında gerilim oldukça yüksek. Müttefik subaylarının Bolşeviklerin saldırılarına maruz kalacakla­rı şayiaları her yerde yaygın dolaşıyor. Bir ara, Sovyet kongresinin yapıldığı Smolniy'e gidip, kendi adıma ayak­lanma önderlerini görmeyi düşündüm. Smolniy, Petersburg Sovyeti'nin merkezi. Onları henüz tanımıyordum ama oldukça rahat bir şekilde gireceğimi sanıyordum. Önerimi şaşkınlıkla karşıladılar, tabii ki sonra reddettiler.

Bütün kavşaklar kızıl muhafızlarca gözetim altına alın­mış durumda. Her yerde devriyeler dolaşıyor, arada bir zırhlı araçlar hızla geçiyor. Bazen silah sesleri duyu­luyor. Her silah sesinde yollardaki kalabalık, hemen duvar diplerine, kapı altlarına doğru koşuyor. Smolniy'de kızıl muhafızlar Devrimci Komite'yi koruyor. Bahçede mitralyözler duruyor. Öndeki kolonlar arasında toplar var. Kapı sıkı sıkıya kapalı. Köylü Sovyeti'ne giriş kar­tım, Longuet’nin Steklov'a gönderdiği bir mektup ve özellikle de Rusça bilmem nedeniyle içeri girmeyi başardım.

Kan dökmeyen devrim

Smolniy Enstitüsü 18. yüzyıl sonundan kalma bir bina ve eskiden aristokratların kızlarının lisesiymiş. Beyaz geniş koridorlar askerler ve işçilerce doldurul­muş durumda. Petersburg'u terketmiş olduklarından ne Dan'ı ne de Çernov'u gördüm. Ancak aniden Steklov, Kamenev ve Lapinski'yle karşılaştım. Mutlular, meş­guller ama benimle Fransızca konuştular. Beni kardeşçe karşıladılar ve meraklı sorularıma içtenlikle cevap verdi­ler. Onlara söylediğim bazı dedikoduları yalanladılar. Bana ertesi gün basında elçilik görevlilerinin güvence altında olduğu duyurusunun yer alacağını söylediler. Bazı Kazak­lar ve kadın müfrezesinin dışında Petersburg Garnizonu'nun kendileriyle beraber olduğunu söylediler. Bütün devlet dairelerinin ellerinde olduğunu hatırlattılar. Geçi­ci hükümetin Kışlık Saray'da kuşatıldığını söylediler. Devrimci komite şiddet kullanmak İsterse, hükümet üye­lerinin tutuklanacağını, ama ikinci devrimin kan dökme niyetinde olmadığını söylediler. Güzel umutlar ama ger­çekleştirmesi güç.

Yarın, Sovyetler Kongresi'nde derhal oluşturulacak Bolşevik hükümetin programı geliştirilecek.

Bu acil programın bazı maddeleri şöyle:

• Halklara, adil ve demokratik bir barış sağlamak ama­cıyla karşılıklı görüşmelerin başlamasını olanaklı kılacak bir ateşkesin önerilmesi.
• Büyük toprak mülkiyetinin ortadan kaldırılması ve ye­rel tarım komiteleriyle 12 Kasım'da toplanacak kurucu meclis tarafından düzenlenecek bir prosedür gereğince köylülere toprak dağıtımı.
• Üretim ve bölüşüm üzerinde işçi kontrolü.
• Bankaların tekelleştirilmesi.
• Cephede ölüm cezasının kaldırılması.

Yeni başbakan kim olacak? Şüphesiz bir Bolşevik. Kadetler ve Menşevikler iktidarı iflas etti. İşçiler şimdi kendi kaderlerini ellerine alacaklar.

Saat 22'de Kışlık Saray'ın önünde şiddetli çatışmalar oluyor. Komite savaşa mı karar verdi?

Bolşevikler'in coşkusu giderek artıyor. Menşevikler'in suratı asık. Hiçbir şeye güvenleri yok. Sadece Bolşe­vikler inisiyatif kullanan eylem adamı niteliğine sahip.

Asker ve İşçi Sovyetleri Yürütme Komitesi'nin gece seansına katıldım. Büyük çoğunluk Bolşevik. Sabaha karşı 4'te eve döndüm ve size bu satırları yazıyorum. Bundan böyle, bir günlük tutacağım. Ne olacağı hiç belli olmaz. Tamamen kişisel yargılar taşıyan, hızla kale­me alınmış ve size epeyce geç ulaşacak bu notların ne derece önemli ve yararlı olacağını bilemiyorum.

7 Kasım 1917, Anatoli Lunaçarskiy anlatıyor

Smolniy’in bütün ışıkları pırı pırıl yanıyordu. Koridorlarında heyecanlı insanlar oraya buraya koşuşturuyordu.  Her yerde büyük bir canlılık vardı  Ama en coşkulu insan ırmağı, gerçek bir tutkulu insan seli en üst katın koridorunun sonuna, en dipteki, Devrimci Askeri Komite’nin toplandığı odanın önüne akıyordu. Ön odadaki kızlar açıklama ve talimat almaya, her türden talep ve şikâyetlerini bildirmeye gelen inanılmaz bir insan topluluğuyla kahramanca başa çıkmaya çabalıyordu. Bir kere bu insan seline kaptırınca kendinizi heyecandan kıpkırmızı kesilmiş yüzlerle ve bir emir ya da yetki belgesi almak üzere uzanmış kollarla kuşatılmış buluyordunuz.

Hemen oracıkta hepsi birbirinden önemli talimatlar veriliyor ve randevular alınıyordu; bunlar hızla, makinelerinin takırdaması hiç durmayan daktiloculara dikte ediliyor, bir yetkilinin dizinde kurşun kalemle imzalanıyor ve birkaç dakika içinde bu göreve layık görülmekten mesut bir genç yoldaş gece karanlığında son sürat sürdüğü aracıyla mesajı yerine ulaştırmak üzere koşturuyordu. Tam arkadaki odada, birkaç yoldaş oturdukları masada durmaksızın telgraf çekerek Rusya’nın ayaklanan kentlerine elektrik hızıyla emirleri ulaştırıyorlardı.

Devrim yürüyor

Bugün bile orada gerçekleştirilen bu dehşetli çalışmayı anımsarken hayretler içindeyim ve Ekim Devrimi günlerinde Devrimci Askeri Komite’nin yaptığı işleri, insan enerjisinin bir devrimcinin yüreğinde depolanmış bitmek tükenmek bilmeyen kaynak bolluğunda ifadesini buluşu ve bu yüreğin Devrim'in gök gürültüsüyle uyarıldığında neler yapmaya muktedir olduğunun bir örneği olarak görüyorum.

II. Sovyetler Kongresi o gece Smolniy Enstitüsü’nün Beyaz Salonu’nda açıldı. Delegeler zafer coşkusuyla ve neşeyle doluydu. Muazzam bir heyecan vardı ama Kışlık Saray’da çatışmalara sürdüğü ve zaman zaman çok kaygı verici haberler ulaşmasına rağmen hiç kimsede şu kadarcık olsun panik yoktu.

Panik yoktu derken Bolşevikler'den ve Kongre'nin onlardan yana olan ezici çoğunluğundan söz ediyorum. Oysa kafaları karışık, içleri kararmış, sinirli sağ “sosyalist” unsurlar paniğin pençesine düşmüşlerdi.

Oturum sonunda başladığında Kongre'nin havası da belirginleşti. Bolşevikler'in konuşmaları muazzam bir coşkuyla karşılanıyordu. İçeriye dalarak Kışlık Saray’daki çatışmaların seyri hakkında bilgi veren genç denizcilerin anlattıkları hayranlıkla dinleniyordu.

Çoktandır beklenen Kışlık Saray’ın ele geçirildiği ve kapitalist bakanların tutuklandığı haberi nasıl bitmek tükenmek bilmez bir alkışla kutlandı! Bu arada bir Menşevik, o sıralar ordu teşkilatında önemli rolü olan Teğmen Kuçin kürsüye çıkarak derhal kendi cephesinden Petograd’a birlik sevketmekle tehdit etti. Sovyet iktidarına karşı 1., 2., 3., aralarında özel bir ordunun da olduğu ta 12. Ordu'ya kadar bütün ordulardan gelen kararları okudu ve “böyle bir macera"ya kalkışan Petrograd’ı doğrudan doğruya tehdit etti.

Sözleri kimseyi korkutmadı. Kimse bir köylüler okyanusunun kabarıp karşımıza geçeceği ve bizi yutacağının bildirilmesinden de korkmadı.

Lenin’in keyfi yerindeydi. Dur durak bilmeden çalışıyor ve uzak bir köşede çağımızın en ünlü sayfasını oluşturacak olan yeni hükümetin genelgelerini kaleme alıyordu.

Devrimci hükümet kuruluyor

Bunlara Halk Komiserleri Konseyi’nin nasıl oluştuğunu da eklersem, bu Smolniy’in küçük bir odasında gerçekleşti. İskemlelerin şapkaların altında kaldığı, onların da üstüne paltoların doldurulduğu bu odada herkes kötü aydınlatılmış bir masanın çevresinde oturuyordu. Rusya’yı yeniden kuran liderleri seçiyorduk. Bu seçim bana hayli rastgeleymiş gibi görünmüş ve hepsini yakından tanıdığım ve üstlendikleri işler için eğitilmemiş görünen kişilerin kendilerini bekleyen görevlerin üstesinden gelemeyebileceklerinden korkmuştum. Lenin bana can sıkıntısıyla bir el işareti yaptı ama gülümsüyordu da.

“Şimdilik böyle” dedi. “Sonrasına bakacağız. Her mevki için sorumlu insanlar gerekiyor; eğer üstesinden gelemezlerse değiştiririz.”

Ne kadar haklıydı. Tabii, kimileri görevlerinden alındı. Diğerleri yerlerinde kaldılar. Ve pek çoğu acemice başladıkları görevlerinin hakkını verebildiklerini gösterdiler! Ayaklanmaya katıldıkları ve devrimi dışarıdan seyretmedikleri halde kimilerinin karşılarına çıkan fırsatlar ve güçlüklerden başları döndü. Lenin müthiş zekasıyla görevlerin nasıl yerine getirileceğini değerlendiriyor ve tecrübeli bir kaptanın dev bir  transatlantiğin dümenini kavraması gibi ele alıyordu. (EK)