Bugün, Bolşevik Parti öncülüğünde gerçekleşen Ekim Devrimi’nin 107. yıldönümü (Jülyen takvimine göre 25 Ekim). ABD’li tarihçi Alexander Rabinowitch’in, 1917 Sovyet Devrimi üzerine yazdığı üçlemenin ikinci kitabı olan ve Yordam Kitap tarafından Türkçeye çevrilen “Bolşevikler İktidara Geliyor - Petrograd’da 1917 Devrimi” adlı eserden bir bölümü (s. 326-331) devrimin yıldönümü vesilesiyle okurlarımızla paylaşıyoruz.
Sovyetler Birliği’nde yazılanların çoğunun tersine, Kışlık Saray baskınla ele geçirilmedi. Antonov’un kendisinin sonradan anlattığına göre, akşam geç saatlerde, “saraya yapılan saldırı tamamen örgütsüz nitelikteydi... En sonunda, çok fazla askeri öğrenci kalmadığından emin olunca, Çudnovski’yle birlikte saldıranları saraya yönlendirdik. Girdiğimiz zaman, askeri öğrencilerin direniş göstermediğini gördük.” Bu gece saat 2:00’ye yakın olmalıydı çünkü o sırada Konovalov Belediye Başkanı Şrayder’e telefon ederek şu raporu veriyordu: “Askeri Devrimci Komite içeri daldı... Tüm. sahip olduğumuz kuvvet küçük bir askeri öğrenci grubu... Tutuklanmamız an meselesi.” Biraz sonra, Şrayder Kışlık Sarayı geri aradığında, yanıt veren kaba ve boğuk bir ses: “Ne istiyorsun? Nereden arıyorsun? Buna Şrayder şöyle karşılık verdi: “Kent yönetiminden arıyorum. Orada neler oluyor?” “Telefonun diğer ucundan alışılmadık bir ses, “Ben nöbetçiyim,” diye yanıtladı. “Burada bir şey olmuyor,” dedi.
Bu arada geçen sürede, Geçici Hükümetin bulunduğu odanın dışından gelen sesler birden daha ürkütücü oldu. Maliantoviç, “Aniden bir gürültü çıktı ve yükselmeye başladı; giderek yayıldı ve yaklaştı,” diye anımsamaktaydı. “Duyulan değişik sesler tek bir dalga halini aldı ve bir anda öncekilerden farklı, alışılmadık bir ses gibi, sonun gelişini andıran bir şeye benzedi. O anda bunun artık son olduğu anlaşıldı... Oturan ya da yatanlar fırladılar ve paltolarına sarıldılar. Gürültü sert bir şekilde yükseldi ve dalga üzerimize geldi... Tüm bunlar birkaç dakikada oldu. Girişten nöbetçimizin odasına kadar kitle halinde tiz ve heyecanlı sesler geldi. Tek tük ateş sesleri, ayak patırtıları ve güm diye düşme sesleri bir sesler kargaşasına karışıyor ve ortalığı telaşa veriyordu.”
Maliantoviç bakanların oturduğu odanın dışındaki küçük bir askeri öğrenci grubunun o zaman bile direnişi sürdürmeye hazır olduğunu ekliyordu. Şimdi “savunmanın yararsız ve kurbanların amaçsız” olacağı ve teslim olma anının en sonunda geldiği herkes tarafından anlaşılmıştı. Kişkin nöbetçilerin komutanına hükümetin teslim olmaya hazır olduğunu bildirmesini emretti. Ondan sonra bakanlar masanın çevresinde oturdular ve kapının savrularak açılmasını donuk bir şekilde izlediler. Maliantoviç şöyle tasvir ediyordu: “Arkasındaki kalabalığın baskısıyla dökülen ve odanın her köşesini doldurarak derhal yayılan suya benzer şekilde, bir dalganın fırlattığı bir çöp gibi küçük bir adam odaya uçarak girdi.” Küçük adam Antonov’du. “Geçici Hükümet burada,· ne istiyorsun?” diye Konovalov sordu. Çudnovski oradaki yetkililerin adlarını alıp resmi tutanağı hazırlarken, Antonov “Hepiniz tutuklusun uz,” diye yanıtladı. Hepsinin aradığı ödül olan Kerenski’nin odada bulunmaması saldıranların çoğunu çılgına çevirdi. “Tüm bu o... çocuklarını hemen burada süngüleyin!” diye bağırdı birisi. Maliantoviç bakanlar kurulu üyelerini linç edilmekten bir şekilde kurtarmayı becerenin Antonov olduğunu kaydetmişti. Antonov “Geçici Hükümet üyeleri tutukludur,” diye sert bir şekilde diretti. Peter Paul Kalesi’ne kapatılacaklar. Onlara karşı şiddet uygulanmasına izin vermeyeceğim.”
Bakanlara Kışlık Saraydan çıkarken ve Saray Meydanı’ndan geçerken seçkin bir silahlı denizci ve Kızıl Muhafız grubu ile küfür ve alay eden, yumruk sallayan bir kalabalık eşlik etti. Otomobil bulunamadığı için tutuklanacakları yere kadar yaya götürüldüler. Grup Troitski Köprüsüne yaklaşırken bakanları saran kalabalık tekrar sertleşti. Şimdi bakanların asılıp Neva’ya atılmalarını talep ediyorlardı. Bu kez, hükümet üyeleri oradan geçen bir otomobilden tesadüfen açılan makineli tüfek ateşi yardımıyla kurtuldular. Ateş seslerini duyan Peter Paul Kalesi’ndeki askerler kendilerine saldırıldığını sanarak makineli tüfek ateşiyle karşılık verdiler. Bakanlar, muhafızlar ve olayı seyredenler kendilerini korumak için kaçıştılar. Bu karışıklıkta, mahkumlar kaleye girerek kendilerini emniyete almak için köprüden karşıya koştular.
Bakanlar garnizonda isli bir gaz lambasının aydınlattığı küçük bir subay odasına götürüldü. Odanın önünde Antonov’u küçük bir masaya oturmuş Çudnovski’nin Kışlık Sarayda hazırlamaya başladığı tutanağı tamamlarken buldular. Antonov belgeyi yüksek sesle okuyarak tutuklu yetkilileri sırayla imzalamaları için çağırıyordu. Ondan sonra, bakanlar Şubat’tan beri eski çarlık yetkililerinin hapsedildiği yerden çok uzak olmayan Trubetskoy Tabyası’ndaki nemli ve soğuk hücrelere götürüldüler. Yolda Konovalov birden sigarasının bittiğini fark edince kendisine eşlik eden bir askerden bir tane istedi. Fakat askerin ona uzattığı tütün ve kağıt karşısında ne yapacağını bilemediğini görmesi üzerine, sigarayı sarıp vermesiyle ferahlamıştı. Hücre kapısının tam üzerine gürültüyle kapanmasından önce, Nikitin cebinde Ukrayna Radası’ndan (parlamento -çev.) İçişleri Bakanlığına gelen, neredeyse unuttuğu bir telgraf buldu. Onu Antonov’a verirken sakin bir şekilde, “Ben dün aldım, artık sizin sorununuz,” dedi.
Smolni’de bu arada, Sovyetler Kongresi oturumuna yeniden başlanmıştı. Kaderin tuhaf bir cilvesi olarak, Geçici Hükümetin sonunu duyurma görevi bir buçuk aydır bir ayaklanma yapılmasına karşı dişiyle ve tırnağıyla mücadele veren Kamenev’e düştü. Salonda tamamıyla bir kargaşa çıkmadan önce güç bela, “Kışlık Sarayda saklanan karşı-devrim liderleri devrimci garnizon tarafından ele geçirilmiştir,” diye açıklamayı başardı. Kamenev şimdi hapsedilen eski yetkililerin listesini okumayı sürdürdü. İsmi nefret edilen savaşın devam ettirilmesiyle özdeşleşen Tereşçenko’nun adı geçince, delegeler bir kez daha bağırdılar ve alkışladılar.
Kamenev, sanki kongreye devrime karşı bir tehdit bulunmadığına dair güvence vermek istermişçesine, cepheden Petrograd’a Kerenski’nin isteği üzerine çağrılan Üçüncü Bisiklet Taburunun devrim tarafına geçtiğini duyurdu. Bu cesaret veren haberlerden kısa süre sonra, Askeri Devrimci Komitesi Çarsko garnizonu komiseri ileri fırlayarak oradaki birliklerin Petrograd’a yaklaşan birliklere karşı koruma sağlamayı taahhüt ettiğini bildirdi. “Cepheden bisikletçilerin yaklaşmakta olduğunu öğrenince,” diye bildirdi, “onları geri püskürtmeye hazırlandık Fakat endişemizin yersiz olduğunu gördük çünkü bisikletçi yoldaşlar arasında Tüm Rusya Kongresi düşmanı bulunmadığı ortaya çıktı [tutanaklar bu yorumun başka bir coşkulu alkış patlamasını tetiklediğini kaydediyor]. Komiserlerimizi onlara gönderince, onların da tüm iktidarın Sovyetlere devredilmesini, toprakların derhal köylülere devredilmesini ve sanayi üzerinde işçi denetimi kurulmasını istediği anlaşıldı.”
Çarkoe Selo garnizonu komiserinin konuşmasını bitirmesinden hemen sonra bizzat Üçüncü Bisiklet Taburu temsilcisi söz istedi. Birliğinin tavrını şu sözlerle açıkladı:
“Yakın zamana kadar, görev yerimiz güney batı cephesiydi. Fakat birkaç gün önce, telgrafla aldığımız bir emir üzerine kuzeye gönderildik. Telgrafta Petrograd’ı savunmaya gönderildiğimiz belirtilmişti, ama kime karşı savunacak tık, bunu bize bildirmemişlerdi. İnsanların üzerine gözümüz kapalı yürüyorduk. Nereye gönderildiğimizi bilmiyor fakat neler olduğunu tahmin edebiliyorduk. Yol boyunca hep soruyorduk: Nereye? Niye? Peredolsk istasyonunda Beşinci Bisiklet Taburuyla birlikte duruma açıklık kazandırmak amacıyla kısa bir toplantı yaptık. Bu toplantıda, tüm bisikletçiler arasında kardeşlerine karşı harekete geçecek ve onların kanını dökecek tek bir kişi bile olmadığı ortaya çıktı. Geçici Hükümete itaat etmemeye karar verdik. Onlar bizim çıkarlarımızı savunmak istemeyen ancak bizi kardeşlerimize karşı gönderen insanlardır dedik. Size somut olarak bildiriyorum: Hayır, başında burjuvazi ve toprak beylerinin bulunduğu bir hükümete iktidarı vermeyeceğiz!”
Az sonra, cephedeki askerlerin Geçici Hükümeti savunmak için gönülsüz oldukları kongreye kuzey cephesi hakkında son raporları veren Krilenko tarafından da doğrulandı. Eski hükümeti desteklemek için başkente askeri kuvvetler gönderme girişimlerine karşı çıkmak amacıyla orada Askeri Devrimci Komite oluşturulmuştu. Krilenko General Çeremisov’un da bu komitenin otoritesini zaten tanıdığını duyurdu. Kerenski’nin kuzey cephesindeki komiseri Voytinski’nin istifa ettiğini ve başkente doğru yolda ilerleyen birliklerden Askeri Devrimci Korniteye birbiri ardından gelen heyetlerin Petrograd garnizonuyla dayanışma içinde olduklarını bildirdiklerini açıkladı.
Bu noktada Menşevik-Enternasyonalist fraksiyonun en azından bir bölümü tekrar salona girdi. Sözcüleri Kapelinski delegelerin dikkatini Martov’un tüm sosyalist örgütlere gönderilecek temsili demokratik bir hükümet kurulması hakkında görüşmeler yaparken kongreye ara verilmesini isteyen düşüncesine çevirmeye çalıştı. Uzun zaman önce, şimdi Kapelinski’yi göz ardı eden ya da yuhalayan delegelerin çoğu, ılımlı delegelerle ilişki kurmakla ilgileneceklerdi. Fakat şu an için, Kerenski rejimine karşı elde ettikleri açıkça acısız zaferin ilk baş döndürücü etkisiyle, bunu yapacak bir ruh hali içinde değildiler. Bolşevikler adına Kamenev kısaca ılımlı sosyalistlerin kendilerini suçlamaları gerektiğini çünkü Martov’un bunalımın üstesinden gelmek için barışçıl yollar arayış önerisinin hayata geçirilmediğini iddia etti ve Kapelinski’nin talebini süratle reddetti. Aynı zamanda, Troçki’nin Menşevik ve Sosyalist Devrimcileri kınayan kararının askıya alınmasını önerdi. Böylece, onlarla ilişkilerin yeniden başlamasına kapı araladı.
Menşevik-Enternasyonalistler salondan tekrar çıkarken, Lunaçarski Lenin tarafından yazılan “Tüm İşçi, Asker ve Köylülere” başlıklı manifestosunu kongrenin acil kabulüne sunmak üzere kalktı. Bu manifesto Petrograd ayaklanmasını onaylıyor, yüksek politik otoriteyi kongreye ve Rusya’nın her yerindeki yerel Sovyetlerin eline veriyor ve en genel deyimlerle, yeni Sovyet rejiminin acil planının ana hatlarını oluşturuyordu. Sonunda Sovyet politik otoritesinin kaynağı olacak bu tarihsel beyanname şöyleydi:
Tüm İşçi, Asker ve Köylülere:
İkinci Tüm Rusya İşçi ve Asker Vekilleri Sovyetler Kongresi açılmıştır. Bazı köylü vekilleri Sovyetleri de dahil olmak üzere, Sovyetlerin büyük çoğunluğunu temsil etmektedir. Uzlaşmacıların Merkez Yürütme Komitesinin ayrıcalıkları sona ermiştir.
İşçi, asker ve köylülerin ezici çoğunluğu tarafından desteklenen ve kendisini işçilerin ve Petrograd garnizonunun muzaffer ayaklanmasına dayandıran kongre burada hükümet iktidarını kendi eline almaya karar verir.
Geçici Hükümet düşürülmüştür ve üyelerinin çoğu tutukludur.
Sovyet otoritesi tüm uluslara derhal demokratik bir barış önerecek ve tüm cephelerde acil ateşkes ilan edecektir. Toprak beyleri, imparatorluk ve kiliseye ait tüm toprakların köylü komitelerine karşılıksız devredilmesini temin edecektir. Orduya tam demokratikleşme getirerek askerlerin haklarını savunacaktır. Sanayide işçi denetimini kuracaktır. Kurucu Meclisin tespit edilen günde toplanmasını sağlayacaktır. Kentlere ekmek ve köylere temel ihtiyaç maddelerini temin edecektir. Rusya’da yaşayan tüm ulusların kendi kaderini tayin etme hakkını güvence altına alacaktır.
Kongre tüm yerel otoritenin devrimci düzeni sağlama göreviyle yükümlü işçi, asker ve köylü vekilleri Sovyetlerine devredileceğine karar verir.
Kongre siperlerdeki askerleri uyanık ve sebatkâr olmaya çağırır. Sovyetler Kongresi tüm uluslara doğrudan önereceği demokratik bir barış sağlanana kadar devrimci ordunun devrimi tüm emperyalist girişimlere karşı nasıl koruyacağını bileceğinden emindir.
Yeni hükümet devrimci ordunun tüm ihtiyaçlarını temin etmek için gerekli bütün önlemleri alacaktır. Bunu mülk sahibi sınıflara yönelik kararlı bir vergilendirme ve onların mallarına el koyma politikası aracılığıyla gerçekleştirecektir. Asker ailelerinin durumunu iyileştirmek için özen gösterilecektir.
Kornilovcular -Kerenski, Kaledin ve ötekiler- Petrograd’a birlik göndermeye çalışıyor. Kerenski’nin aldattığı birçok alay şimdiden ayaklanmacılara katıldı.
Askerler! Kornilovcu Kerenski’ye direnin! Uyanık olun!
Demiryolcular! Kerenski’nin Petrograd’a gönderdiği tüm asker konvoylarını durdurun!
Askerler, İşçiler, Çalışanlar! Devrim ve demokratik barışın kaderi sizin elinizdedir!
Yaşasın Devrim!
Tüm Rusya İşçi ve Asker Vekilleri Sovyetler Kongresi Köylü Sovyeti Delegeleri
Bu tarihsel manifesto, okunurken gök gürlemesi gibi çılgınca alkış dalgalarıyla sürekli kesintiye uğratıldı. Lunaçarski okumasını bitirdikten ve düzeni sağlandıktan sonra, Kamkov küçük bir değişiklik yapılması halinde bu bildiriyi Sol Sosyalist Devrimcilerin de kabul edeceğini açıkladı. Değişiklik derhal kabul edildi. Küçük Menşevik-Birleşik Enternasyonalist fraksiyonun sözcüsü eğer bildiri halkın mümkün olan en geniş unsurlarını temel alacak acil bir hükümet örgütlenmesini sağlayacak şekilde değişiklik yapılırsa oy vereceklerini söyledi. Ne var ki, bu öneri göz ardı edilince, arkadaşlarının çekimser kalacağını bildirdi. En sonunda, 26 Ekim sabah saat 5:00’te devrimci hükümetin kuruluşunu yasallaştıran manifesto oylandı ve ezici çoğunlukla geçti. Yalnızca iki vekil karşı oy kullandı ve on iki çekimser oy çıktı. Kongre delegeleri Smolni’den ayrılırken sonbaharın bu son günlerinde, gri, sisli tipik bir Petrograd şafağı söküyordu. Üst katta, yorgun Askeri Devrimci Komite liderleri biraz uyku çekebilmek amacıyla kalabalık komuta makamında yere uzanmışlardı. Çoğu günlerdir ilk kez uyuyacaktı. Lenin de dinlenmek ve kongrenin bir sonraki oturumunda kabul edilmesi için toprak reformu kararnamesinin taslağını hazırlamak üzere Bonç-Brueviç’in hemen yandaki dairesine gitti. Bolşevikler Petrograd’da iktidara gelmişti ve Rusya ve dünya tarihinde yeni bir çağ başlamıştı.
(VC)
