Yayınlama Özgürlüğü Yolunda İlerlerken..

Karlı, tipili bir günde İstanbul’da bir kıtadan öbürüne geçmeyi göze alarak Türkiye Yayıncılar Birliği’nin “Yayınlama Özgürlüğü Yolunda” konulu toplantısına giderken dönüş yolunda çok kar ve tipi yaparsa ne yaparım diye düşünüyordum.

İyi ki göze almışım yola çıkarken düşündüğüm riskleri. Öncelikle sıcacık bir toplantıda eski dostlarla merhabalaşmak güzel bir duyguydu. Türkiye’nin kültür ve düşünce dünyasında yer alan sözcükleri, çizimleri, görselleri yayınlama konusunda geldiğimiz durumu öğrenmek içler acısı ama neler yapabileceğimiz konusunu tartışmak da zihin açıcıydı. Bu projeyi hayata geçiren Metin Celal Zeynioğlu ve Türkiye Yayıncılar Birliği ekibinin çabalarını kutlamak gerekiyor. Sadece yayıncılar değil yayın dünyasının çki alanlarında yer alan yaygın bir katılımcılar grubu davetliydi. Tiyatro yazarları ve çevirmenleri, kütüphaneciler, kitap çevirmenleri, meslek örgütü temsilcileri, akademisyenler, hukukçular, yayıncılar, gazeteciler, medya mensupları, radyocular, Basın Konseyi.

Herkesin derdi ortak. Sözcüklere vurulan pranga. Sözcüklerin mahkemelerde süründürülmesi. Bu sözcükleri yazanların hatta yazarı yabancı ülkede ise Türkçeye çevirenlerin mesailerinin büyük bölümünü adliyelerde, savcılık ve mahkemelerde geçirmekte oluşu.

Toplantının konuşmacılarından 40 yıllık arkadaşım PEN Türkiye Başkanı gazeteci yazar Zeynep Oral Türkiye’deki yayın ve sözcüklerin prangaya vuruluşu ile ilgili kendi kişisel gözlemlerini, duygularını anlattı:

“45 yıldır gazetecilik yapıyorum. Bir gazeteci olarak, ifade özgürlüğünün bunca kısıtlandığına hiç ama hiç tanıklık etmedim.... Ne 12 Eylül'de, Ne 28 Şubatta, Ne de 12 Martta! Hiç bu kadar belirsizlik içinde kalmadım, hiç bu kadar haince bir ayırımcılık yaşamadım! Kendimi sadece bir gazeteci olarak değil, ayni zamanda bir kadın olarak da tehdit altında hissediyorum. Hele gazeteci bir kadın, hatta Cumhuriyet gazetesinde çalışan bir kadın gazeteci olarak daha daha daha da çok ...”

Açık Radyo’yu kuran ve 20 yıldır büyük bir başarı ile yaşatan yine 40 yıllık arkadaşım Ömer Madra, demokrasinin tarihten günümüze geliş öyküsünü anlattı. 800 yıl önce Magna Carta ile İngiltere’de kralın yetkilerine getirilen sınırları belirleyen sözleşmeden bu yana, dünyanın demokrasi yolundaki macerasını özetledi. Demokrasinin en önemli unsurunun ifade özgürlüğü, beğenmediğini söyleme ve protesto hakkı olduğunu vurguladı. Sonra çok önemli bir öneri getirdi. Bir “demokrasi cephesi” oluşturmak.

Avukat Filiz Kerestecioğlu ise Türkiye’deki mahkemelerde süren davalar, insan hakları ihlalleri ve yaşadığımız bunca sorunun temelinde yer alan “demokrasi kültürü”nün yerleşememesine işaret etti. Yasak kelimesinin yaşamımızın her noktasında karşılaştığımız bir kelime olduğunu vurgularken, metro duraklarındaki ‘sarı çizgiyi geçmek tehlikeli ve yasaktır” uyarısına dikkat çekti. Avrupa ülkelerinde sarı çizgiyi geçmenin tehlikeli olduğunun belirtilmekle yetinildiğini ama bizim kültürümüzde illa her yere yasak levhalarının konulmasının alışkanlık haline getirildiğini bu örnek üzerinden vurguladı. Hakimlerin savcıların siyasetçilerin yani yayıncılara hayatı zindan edenlerin eksik olan demokrasi kültürünü geliştirmek gerektiğinin altını çizdi. Cezalar getiren yasaların sadece adlarını sıraladı ama o sıralama bile durumun vahametini ortaya koyuyordu. Neredeyse beynimizin kıvrımlarına pranga vurmaya çalışan yasalar…

Daha sonra söz alan katılımcıların anlatımları, gerçekten basın yayın dünyamızın ne ölçüde kısıtlandığının örnekleri ile doluydu. Yayıncılara vurulan prangalar, çevirmenlere açılan davalar, tiyatro oyunlarının sansüre ve otosansüre uğraması, insanların ceza almasalar bile mahkemelerde süründürülerek terbiye edilmeye çalışılması, kütüphanelerde kitaplara getirilen yasaklara kadar yüzlerce, binlerce olay..

Bunca olaya nasıl çözümler getirilmeli tartışmaları da yapıldı. Ben de kendi fikrimi şöyle söyledim:

‘Ömer Madra’nın “demokrasi cephesi” önerisi çok önemli. Demokrasi ve ifade özgürlüğü için çabalayan pek çok kişi kurum ve örgüt var. Aramızdaki bağları daha sıkılaştırıp yoğun bir ağ kurmamız gerekiyor. Bu cephenin karşısındaki insanlara da empati ile yaklaşıp demokrasi kültürü eksiklerini gidermenin, onları da eğitmenin yollarını bulmalıyız. Elbette iktidar hırsı ile bilinçle demokrasiyi yok etmeye çalışınlar var. Demokrasi kültürü yeterli olmadığı için bu tür siyasilerin hırslarına hizmet edenler, eğer bu kültürel açıkları giderilirse demokrasi cephesine doğru geleceklerdir. Bu nedenle karşı cepheyi de eğitip kendi yanımıza çekmenin yollarını bulmamız gerekiyor.”

Yayınlama Özgürlüğü Yolunda Projesi, Avrupa Birliği’nin desteklediği, İsveç yayıncılar Birliği’nin de ortak olduğu, Uluslararası Yayıncılar Birliği, Bianet, Edebiyat Haber ve TÜYAP’ın iştirakçi olduğu bir proje. Çeşitli bölge toplantıları ile tam da bu sözünü ettiğimiz demokrasi kültürünü geliştirmeye çalışıyor. Ben kendi hesabına çok verimli üç saat geçirdim. Ayrıca çıkışta yoğun tipi altında Galatasaray Üniversitesinden genç mesai arkadaşım Doç. Dr. Ceren Sözeri de neredeyse evime kadar koluma girerek bana eşlik etti ve içim daha bir ısındı.

Demokrasi Cephesi’nde dostluk ve dayanışma var. Siz de bu cepheye buyurun. (FÖ/HK)

***