Arap Ayaklanmaları'nın 5. Yılı: Kronoloji
Arap Ayaklanmaları Tunus'ta 17 Aralık 2010 günü seyyar satıcılık yapan Muhammed Buazizi kendini yakarak intihar girişiminde bulundu. Bu eylem ülke çapında protesto gösterilerinin başlamasına neden oldu. Halk kamu alanlarının işgal etti. Sadece bir kaç hafta dayanabilen, 23 yıldır Tunus'u yöneten Zeynel Abidin Bin Ali ülkeden kaçmak zorunda kaldı. 17 Aralık'ta Buazizi'nin yaktığı ateş bir milad idi. Bu olay Arap Ayaklanmaları'nın başlangıcı kabul edilir.
Tunus'taki olaylar komşu ülke Cezayir'i etkiledi 28 Aralık gunu Cezayir'de büyük protesto gösterileri yaşandı. Gösteriler sonucu ülkede 19 yıldır kesintisiz süren olağanüstü hal uygulaması kaldırıldı. Ayaklanmalar komşulara sıçrarken ABD ve Avrupa'nın ana akım medya organları bir domino etkisinin bölgeyi kavurduğunu söylüyordu.
Ayaklanmalar asıl olarak 2011 yılında yoğunlaştı. 2012'den sonrası ise yenideni inşa, otoriterliğin yeniden tesisi ve kanlı iç savaşların başlangıcına tekabül etti. 2012'den sonrası ise bir ayaklanma, bahar söylemi ile değil her ülkenin içindeki çatışmalara ve günbegün büyüyen sorun İslam Devleti'nin gelişmesine odaklandı.
Her ülke hakkında yazılacak uzun satırlar var fakat yazı dizisine başlamadan önce öne çıkan gelişmeleri ile 5 yıllık kısa bir Arap Ayaklanmaları kronolojisi:
2011
Aralık 2010’dan beri süren protestoların ardından Tunus başkanı Bin Ali 14 Ocak'ta ülkeyi terk etti. 25 Ocak'ta Mısır’da ve Lübnan’da ayaklanmalar başladı.
12 Ocak Lübnan'da gösteriler başladı.
Lübnan protestoları
14 Ocak Ürdün'de halk sokaklara döküldü.
17 Ocak Moritanya'da protesto gösterileri yapıldı.
17 Ocak'ta Sudan'da halk ayaklanması başladı.
17 Ocak'ta Umman'da gösteriler başladı.
1 Şubat'ta Ürdün'de protestoların sürmesi üzerine Kral Abdullah bin Abdül Aziz, başbakan Rifai ve kabinesini dağıttı.
3 Şubat'ta Yemen'de ayaklanıldı.
11 Şubat’ta Mısır’da Hüsnü Mübarek istifa etti. Kasım ayında ülkede parlamento seçimleri yapıldı.
14 Şubat’ta Bahreyn'de ayaklanmalar gerçekleşti.
15 Şubat’ta Libya’da ayaklanma.
Libya'da Kaddafi karşıtı gösteriler.
20 Şubat’ta Fas ve Irak’ta gösteriler.
21 Şubat'ta Sudan'da Başkan Bashir 2015 seçimlerine aday olmayacağını açıkladı.
Ayaklanmalar 22 Şubat’ta Cezayir’e 25 Şubat’ta da Ürdün’e ulaştı.
6 Mart’ta Suriye’nin Daera kentinde ilk ayaklanmalar başladı.
14-15 Mart’ta Bahreyn’deki ayaklanma Suudi yardımı ile bastırıldı.
19 Mart NATO Libya’daki savaşa müdahil oldu.
3 Haziran'da başkan Saleh Yemen’i terk etti.
Suriye'de Temmuz ayında Özgür Suriye Ordusu kuruldu.
17 Temmuz'da Umman'da Sultan Kâbus bin Seyd El Ebu Seyd tarafından ekonomik imtiyazlar verildi. Bazı başkanlar kovuldu. Umman'ın meclisine yasama yetkisi verildi.
22 Ağustos’ta Libyalı muhalifler Tripoli’yi ele geçirdi.
20 Ekim’de yaralı olarak yakalanan Kaddafi'nin, "bir çatışma sırasında" öldüğü açıklandı.
23 Ekim’de Nahda Partisi Tunus’ta seçimleri kazandı.
2012
21 Şubat’ta Abd al-Rahman Mansur al-Hadi Yemen’in başkanı seçildi.
Nisan ayında ülkeyi yöneten askeri konseyin demokratik geçişe izin vermesi için kitlesel İkinci Tahrir eylemleri gerçekleşti. 16-17 Haziran’da yapılan Mısır Cumhurbaşkanlığı seçimini Müslüman Kardeşler’in adayı Muhammed Mursi kazandı.
7 Temmuz’da Libya’da seçimler gerçekleşse de istikrar sağlanamadı.
Temmuz'da Kızıl Haç Suriye'deki çatışmanın artık bir iç savaş olduğunu söylüyordu.
13 Eylül’de Bingazi’de ABD konsolosluğuna saldırı gerçekleştirildi.
Mısır'da Kasım ayında başkan Muhammed Mursi'ye karşı ayaklanmalar baş gösterdi.
2013
Temmuz ayına kadar Suriye'de yaşamını kaybedenlerin sayısı 70.000'e ulaştı.
1 Temmuz’da Mısır’da askeri darbe ile Muhammed Mursi yönetimi devrildi.
21 Ağustos’ta Suriye’de Şam’da kimyasal saldırı gerçekleştirildiği iddia edildi.
2014
Mısır'da General Sisi'nin anayasanın askıya alındığını duyurduğu televizyon konuşması.
Irak İslam Devleti (IŞİD) Irak ve Suriye’de topraklarını genişletmeye başladı. Örgütün lideri Ebu Bekir el-Bağdadi 29 Haziran’da halifeliği ilan etti.
28 Mayıs’ta Mısır’da darbe yapan General Sisi Mısır’ın yeni cumhurbaşkanı seçildi.
2014
Temmuz ayında IŞİD Rojava'ya saldırmaya başladı.
22 Eylül’de ABD öncülüğündeki Suriye’de IŞİD hedeflerini vurmaya başladı.
23 Kasım’da yapılan Tunus Cumhurbaşkanlığı seçimini El Bacı Kaid el Sebsi kazandı
2015
7 Ocak’ta Paris’te IŞİD’in mizah dergisi Charlie Hebdo’ya yaptığı saldırıda 12 kişi öldü.
26 Ocak’ta Suudi Arabistan Yemen’e askeri operasyon başlattı.
1 Nisan’da IŞİD Suriye’deki antik kent Palmira’yı ele geçirdi.
26 Haziran’da Tunus’ta turistleri hedef alan saldırısında 38 kişi hayatını kaybetti.
21 Ekim’de Rus uçağının Mısır’da düşürüldü, 223 kişi hayatını kaybetti.
13 Kasım’da IŞİD, Paris’te en az altı silahlı saldırı, üç patlamayı içeren yedi farklı noktada saldırı gerçekleştirdi. En az 132 kişi öldürüldü. (BZ/HK)
ARAP AYAKLANMALARI'NIN 5. YILI YAZI DİZİSİ
25 Ocak Pazartesi - Arap Ayaklanmaları Yazı Dizisine Başlarken
25 Ocak Pazartesi - Arap Ayaklanmaları'nın 5. Yılı: Kronoloji
25 Ocak Pazartesi - Yedi Ülkede Arap Ayaklanmaları'nın Dünü Bugünü
26 Ocak Salı - Mete Çubukçu Ayaklanmaların 5 Yılını Anlattı
27 Ocak Çarşamba - Mısır'da Her Şey Mümkündü; Buraya Nasıl Geldik?
28 Ocak Perşembe - Tahrir ve Küresel Kalabalık Üzerine
29 Ocak Cuma - Mısır Devrimi'nin Sesi Essam'ın Hikayesi: "Çalınan Bahar"
1 Şubat Pazartesi - "Ulusal Mutabakat Sağlanmadan Mısır Halkı Güvende Olmayacaktır"
2 Şubat Salı - Can Ertuna'nın Gözünden Arap İsyanları
3 Şubat Çarşamba - Amerikalı Bir Gazetecinin Ortadoğu Güncesi
4 Şubat Perşembe - "Mısır, İran Devrimi Gibi Kendi Değerlerinden Döndü"
5 Şubat Cuma - "Görmüyor musun Ben Vatanımı Kaybettim?"
7 Şubat Pazartesi - Arap Devrimleri ve Suriye: Beş Yıl Sonra