Müzecilik Meslek Kuruluşu Derneği'nin düzenlediği "Müzeciler Sahne Arkasını Anlatıyor" serisinin ikinci buluşmasında, Aşiyan Müzesi uygulamalarından yola çıkılarak müzelerde hem eser koruma ve bakımının hem de ziyaretçi hizmetlerinin temelini oluşturan temizlik konusu ele alındı.
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü'nde düzenlenen 'Müzelerde Temizlik Saati' etkinliğinin moderatörü Afşin Altaylı, konuk ise Edebiyat-ı Cedide akımının kalbi sayılan Aşiyan Müzesi'nin müdürü Ata Yersu'ydu.
Etkinlikte müzelerin temizlik ve koruma ekiplerinin rotasyon sorunu, bunun yarattığı deneyim eksikliği, bu konuda bir yönerge ihtiyacı olduğu vurgulandı.
Aşiyan Müzesi örneği
Ata Yersu, Şair Tevfik Fikret'in vasiyeti üzerine 1945 yılında müzeye çevirilen boğaza nazır evin, Şair Nigar Hanım ve Abdülhak Hamit Tarhan yaşamından izlerin, Servet-i Fünun Dergisi yazarlarına kucak açan odaların serüveniyle söze başladı.
Müze içerisinde oluşturulan bu geniş koleksiyonun gelişimi, yıllara meydan okuyan mimari yapının tarihi, müzecilik kapsamında uygulanan eser koruma ve temizlik yöntemlerini aktardı.
“Tasarımı tamamen Tevfik Fikret'in kendisine ait köşkün, şairin yaşama veda etmesinin ardından pansiyon olarak kullanılması ve Robert Kolej'ine kiralanması gündemdeydi. 1940'larda satılığa çıkarılırken o dönemde İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin araya girmesiyle şehir adına satın alınan köşk, 19 Ağustos 1945 yılında büyük bir törenle Edebiyat-ı Cedide müzesi olarak İstanbullulara kapısını açtı.
“1959 yılında Şair Nigar Hanım'ın arşivi ve eşyalarının getirilmesiyle koleksiyon zenginleştirildi. Öncesinde Eyüp'te bulunan Tevfik Fikret'in mezarı kendi vasiyetiyle 1961 yılında köşkün bahçesine defnedilmiş bu tarihten itibaren Aşiyan Köşkü olarak adlandırıldı. Geçen onca yılın yükünü kaldırabilmesi restorasyon uygulamaları yapıldı, 2012 yılından itibaren bugünkü halini aldı.
“İçerisinde mobilyalardan kitaplara, tablolardan fotoğraflara farklı birçok eser barındıran dolayısıyla özel bir ilgi bekleyen bu ev-müze, eserlere zarar verecek böceklenme ve nem riskine karşı standart ısı kontrolüyle korunuyor.
“Ziyaretçi yoğunluğu dolayısıyla hijyen koşulları gözetilip, müzenin kapalı olduğu saatlerde eserler ve sergi odaları temizleniyor. Açık teşhir yönteminin izlendiği müzede ziyaretçilerin eserleri rahatça görebileceği cam bariyerler yoluyla önlemler alınıyor.”
Rotasyon sorunu
Etkinliğin devamında müzelerde temizlik uygulamalarıyla birlikte karşılaşılan sorunlar, ihtiyaçlar ve müzeler için gerekli yönergelerin tartışıldı. Afşin Altaylı'nın soruları, farklı kurumlardan gelen müzecilerin deneyim aktarımlarıyla devam etti.
Kültür Bakanlığı denetimindeki ve özel vakıflara ait birçok müzede çalışan temizlik-güvenlik ekiplerinin ihale yolu ile belirlenmesinin rotasyon sorununu beraberinde getirdiği, yeni ihalelerle birlikte personelin de sürekli olarak değiştiği vurgulandı.
Rotasyon uygulamasının müzelerin koruma-temizlik işlemlerinde deneyim eksikliği yarattığı katılımcıların ortaklaştığı temel noktalardandı. Ünlü sanatçı Martin Kippenberger'in Ostwall Müzesi çalışanı tarafından silinerek tahrip edilen eseri hatırlatıldı.
Yönerge ihtiyacı
Müzelerin genel temizlik çalışmalarına odaklanan bir yönergenin önemli bir ihtiyaç olduğuna dikkat çekilirken, bu yönergeyle çalışanların eser ve mekan temizliğinde hangi kimyasalları kullanacağını ve kullanım koşullarını kapsaması gerektiği belirtildi.
Temizlik süreçlerinin uzmanlardan bağımsız gelişmemesi gerektiği, müzecilerin bu noktada yönlendirici unsur olması vurgulandı.
Yıllar önce Tevfik Fikret'in Aşiyan Müzesi bahçesine taşınan mezarının temizlik işlemleri esasında kullanılan yanlış kimyasallarla zarar görmesi temizlik işleminde karşılaşılan sorunlara ilişkin verilen örneklerdendi.
Eserlerin müzelere taşınması gibi hassas aşamalara dikkat çekilirken, bu işlemleri esnasında rol göstermek isteyen firmalara eğitimler verilerek alanda uzmanlaşmış kurumların gerekliliği dile getirildi. (MCY/BK)
