Gençlik ve Spor Bakanlığı talebi ile Ipsos Sosyal Araştırmalar Enstitüsü; gençlerin sosyal medya kullanım davranış ve tutumları bağlamında sosyal medya ve gençlik ilişkisini incelemiş.
Gençlik ve Sosyal Medya Araştırması (*) Temmuz-Eylül 2013 tarihleri arasında 12 bölgede, 26 ilde yapılmış. Yaş gurubu 15-29 arası. Yüzde 77’si bekar, yüzde 14’ü çocuklu, yüzde 40’ı çalışan, yüzde 14’ü lise öğrencisi, yüzde 7’si ev kadını olan 2057 kişiyle görüşülmüş.
Araştırmanın ‘Yönetici Özeti” bölümünde yer verilen bulgular çok yönlü ve ilginç.
* İnternet kullanıcısı gençlerin yüzde 96’sı sosyal medya (SM) kullanıcısı.
* SM kullanan gençlerin yüzde 40’ının annesi, yüzde 47’sinin babası SM kullanıcısı.
* Gençlerin yüzde 62’si SM’ya evdeki dizüstü bilgisayardan bağlanıyor.
* Her iki gençten biri akıllı telefon üzerinden SM kullanıyor.
* Gençler SM’ya işyerinden, internet kafelerden ve evden bağlanıyor.
* Gençlerin İstanbul’da evde dizüstü bilgisayar, akıllı telefon ve işyerindeki bilgisayardan; Ege’de evde dizüstü bilgisayardan; Doğu ve Güney Doğu Anadolu’da internet kafelerden SM’ya ulaşımları ağırlıklı.
* Gençlerin yüzde 86’sı SM’ya günde en az bir, yüzde 72’si ise her gün birkaç kez bağlanıyor.
* Her üç gençten biri günde en az üç saatini SM’da geçiriyor. 15-17 yaştakilerin yüzde 35’i ile ortaöğretim ve altındaki mezunların yüzde 31’inde bu oran daha yüksek.
* SM’da altı saatten fazla kalan gençlerin oranı yüzde 13.
* Gençler günün 24 saati SM’da. Saat 12.00–24.00 arası biraz daha yoğun.
* SM’ a gençler görsel yüklüyor, yazı yazıyor/tweet atıyor, yorum yazıyor, kendi oluşturduğu içeriği paylaşıyor yani aktif kullanıcı.
- yüzde 89’u SM’da listelerindeki kişi-kurumların paylaştıklarını takip ediyor.
- yüzde 88’i arkadaşlarının paylaştıklarını paylaşıyor.
* Gençler SM üzerinde etkinlik (yüzde 46) veya grup (yüzde 40) oluşturuyor.
* En çok kullanılan SM mecraları Facebook (yüzde 89); görsel paylaşım siteleri Youtube ile Instagram (yüzde 57); Twitter yüzde 45. Ardından sözlükler, Viki’ler, bloglar, interaktif online oyunlar, lokasyon paylaşımları, profesyonel iş ağları ve sanal yaşam alanları.
* Twitter kullanımı öğrenciler (yüzde 56); çalışanlar (yüzde 47); yüksekokul mezunları ile bekarlarda (yüzde 45’er) yaygın.
* Ege ve İstanbul gençleri ülke ortalamasının üstünde twitter kullanıcısı.
* Gençlerin yüzde 76’sı takip edeceği kişiyi profilini inceleyerek karar veriyor. Sadece benzer düşüncedekileri (yüzde 70) değil, farklı düşüncede olanları (yüzde 42) da izliyor.
* Yaş ilerledikçe takip edeceği kişinin arkadaşı olması önem kazanıyor. 15-14 yaş gençlerde takip edilecek kişinin ünlü olması belirleyici.
* Gençlerin yarısı SM’da en az bir kez polemiğe girmiş. 15-17 yaş grubu, bekarlar, öğrenciler ve erkeklerde oran daha yüksek.
* Gençler SM’yı en çok –geleneksel medyanın alternatifi olarak da - eğlence (yüzde 60); bilgi alma/sağlama (yüzde 59) ile serbest zaman geçirme, iletişim kurma, gündemi izleme/gündem yaratma, eğitim-öğretim-araştırma (yaklaşık yüzde 50’şer) amacıyla kullanıyor.
* 15-17 yaştakiler karşı cinsle duygusal ilişki kurmak (yüzde 14); 25-29 yaştakiler bilgi (yüzde 64) ve gündem (yüzde 58); 18-29 yaştakiler araştırma (yüzde 49) ve kampanya/etkinlik başlatma (yüzde 16) konularında diğer yaş grubundakilere görece daha aktif.
* Yükseköğretim mezunları sırasıyla gündemi izleme/gündem yaratma; serbest zaman geçirme; eğitim-öğretim-araştırma; kampanya/etkinlik başlatma konularında, Ortaöğretim mezunları ise karşı cinsle duygusal ilişki kurmak için SM’da ön planda.
* Gençler SM’da sırasıyla en çok günlük olay ve durumlar, müzik-film-dizi film-TV yorumları ile toplumsal konu ve olayları; erkekler spor ile teknolojiyi, kadınlar ise moda ve alışverişi takip ediyor.
* Gençler için SM’daki en önemli konu sırasıyla; özgürlük, güvenilirlik, dürüstlük, ve paylaşımcılık .
* Gerçek adını kullanma oranı yüzde 62.
* Türkçeyi düzgün kullanmaya çalışanların oranı yüzde 58.
* Gençlerin yüzde 56’sı, SM’nın kitleleri harekete geçirme gücü olduğunu düşünüyor.
* SM’nın geleneksel medyanın alternatifi olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 56.
* SM’nın ana akım medyada verilmeyen haberlere ulaşmayı sağladığını düşünenlerin oranı yüzde 55.
* SM’daki yazışmaların birileri tarafından izlenip kayıt altına alındığını düşünenlerin oranı yüzde 46.
* Gençlerin yarısı SM’nın sosyalleşme ortamı olduğunu düşünüyor.
* SM’da sadece hakaret, şantaj, tehdit içeren ifadelere karşı hukuksal düzenlemeler yapılmalı diyen gençlerin oranı yüzde 54.
* Her iki gençten biri günün her anında SM’ya ulaşmak istiyor.
* Gençlerin yüzde 41’i SM’da kötü söz, hakaret ve küfür içerikli mesaj yazmayı etik bulmuyor.
* Ses ve video kayıtlarını izinsiz yayımlamayı etik dışı bulan gençlerin oranı düşük.
Gençler beş gruba ayrılıyor
Gençlerin SM’ya yönelik tutumlarını belirleme amacıyla sorulan 41 tutum ifadesi dayanağında benzeri tutumları sergileyen beş “gençlik alt yapı” grubu oluşturulmuş.
1. Erkek rasyonellerin oranı yüzde 16.4’dür. SM’ya ilişkin düşünce-tutumlarında rasyonel ve kontrollü hatta seçici. Gerçek isim kullanma, etkinliklerde seçici olma ve Türkçeyi düzgün kullanma hususunda özenli. SM’yı bilgi alma ve sosyalleşme amaçlı kullanıyor. Spor ve teknoloji konusunda daha çok yorum yapıyor. Evdeki dizüstü bilgisayarı kullanıyor.
2. Kadın rasyonellerin oranı yüzde 24,0’dır. SM’ya tutumlarında seçici ve özenli. SM’yı bilgi alma ve sağlama, gündemi takip etme, eğitim-araştırma, , iletişim kurma ve eğlence amaçlı kullanıyor. SM’da sırasıyla güven, özgürlük ve paylaşımcılık arıyor.
3. Aktivistlerin oranı yüzde 20.2. SM onlar için öncelikle özgürlük anlamına geliyor. SM’nın bireysel ve toplumsal bellek görevi gördüğünü; provokasyon amaçlı kullanılabildiği, kamu yetkililerinin SM’nın gücünü yeterince kavradıkları ifadelerine katılım düzeyleri yüksek. Takipçisi olduğu kişileri rahatça eleştiren bu gençler SM’yı toplumsal muhalefet zemini olarak algılıyor, eleştirebiliyorlar. Toplumsal konu ve olaylar hakkında SM’de en çok konuşan ve yorum yapan bu grup. Oransal olarak yüksek öğretim mezunları fazla. Akıllı telefon ve SM bağlanma oranları daha yüksek; günde bir kereden fazla kez SM’ya bağlanıp, ortalama 1-6 saat arasında vakit geçiriyorlar
4. Özdeşleşenlerin oranı yüzde 9.5. SM’da kendilerini özgür hisseden, bir gruba ait olmaktan güç alıyorlar. SM’yı kendilerini çevrelerine ve topluma kabul ettirmenin aracı olarak görüyor ve kişilerarası iletişimin SM aracılığıyla güçleneceğine; bu mecrada paylaşılanlarla toplumda farkındalık yaratılacağını düşünüyorlar. Günün her anı SM’ya erişilebilir olmayı, SM üzerinde grup oluşturmayı, sanal yaşam alanları, Friendfeed gibi diğer sosyal ağları diğer kümelerdeki gençlerden daha fazla kullanıyorlar.
5. Kuşkucuların oranı yüzde 16.9. SM’da kontrol ve sansür/kısıtlama yanlısı tavır sergiliyorlar. SM’da hesapların çoğunun sahte, gençlerin yanlış yönlendirildiğini haber-bilgilerin güvenilirlik derecesinin düşük olduğunu düşünüyorlar. En sık günlük olay ve durumlar konusunda yorum yapıyor; spor, moda ve yeme-içme mekanları konularında konuşuyorlar. SM’da daha az vakit geçirirler ve kendilerine benzer kişilerle iletişimi tercih ediyorler.
Türkiye en aktif üçüncü ülke
Araştırmanın “Sonuç” Bölümünde yer alan yorumlar da çok yönlü.
* Türkiye’de internet kullanım oranı arttıkça SM kullanımı daha da artıyor.
* Birçok farklı SM mecrasında, kullanım şeklinde ve içeriğinde Türkiye’deki oranlar yüksek.
* SM’da aktiflik göstergesi olan içerik paylaşma hususunda 24 ülkede aktiflik oranı yüzde 71 iken, Türkiye’de yüzde 93,3.
* İnternet kullanıcıları ile toplumsal-politik konular arasındaki ilişkiler açısından 24 ülke sıralamasında Türkiye Endonezya ve Hindistan’dan sonra geliyor.
* İnternet kullanıcısı gençlerin neredeyse tümü SM kullanıcısı.
* SM’nın farklı mecraları her kesimden gence hitap ediyor.
* Gençlerin çoğunun SM’ya 7/24 boyunca birden fazla kez bağlanması ve 1/3’ünün en az üç saat vakit geçirmesi SM’nın onlar için vazgeçilmezliğinin göstergesi.
* Küresel ölçekli bazı çalışmalar SM’da içerik paylaşımı konusunda Türkiye’nin lider ülke olduğunu işaret ediyor.
* Facebook Türkiye’de de en çok kullanılan SM mecra. 15(+) yaştaki internet kullanıcılarının bu siteyi günde birden fazla ziyaret edenlerin oranı yüzde 89 olup farklı profillerdeki gençlerden oluşuyor.
* Twitter’ın Türkiye’deki kullanımı Gezi Parkı eylemleriyle büyük artış gösterdi. 15(+) yaştaki internet kullanıcıları arasında Twitter ziyaretçi sayısı Haziran 2013 döneminde Nisan ayına görece 9 puan artarak yüzde 37’ye ulaşmıştır.
* Twitter, Türkiye’de en çok kullanılan üçüncü SM mecrası.
* Twitter kullanan gençler SM’yı daha aktif ve geniş yelpazede kullanıyor. Çeşitli konuları daha fazla konuşuyor ve daha fazla tartışma/polemiğe giriyorlar. Takip edecekleri kişiyi seçerken o kişinin profilinn kendisiyle benzer /farklı düşüncelere sahip olmasını ve kişinin ünlü olmasını Twitter kullanmayanlara görece daha fazla önemsiyorlar.
* SM’da her bir mecrayı daha aktif kullanan bir profil mevcut. Örn: Blogları daha çok öğrenciler ve bekarlar; lokasyon paylaşımını çalışanlar ve öğrenciler ve bölge bazında İstanbullu gençler önde.
* SM’da gençler en çok günlük olay ve durumlar; müzik-dizi-film-TV.yorumları ile toplumsal konu ve olaylara yorum yapıyor.
* SM’da en önemli ögenin “özgürlük” olarak dile getirilmesinin anlamı: eğlence, bilgi edinme, gündemi izleme, vb. gibi amaçlar için kullanmak, birbirinden farklı konularda sesini duyurmak, paylaşılan içeriklerle kendi kişiliğini yansıtmak; sosyalleşme; alternatif medya kanalı; bireysel –toplumsal tartışma alanı; sansür ya da kısıtlamaya uzak durmak.
* “Erkek-kadın rasyoneller” SM’yı sosyalleşme ve bilgi alma amaçlı kullanıyor. SM’da rasyoneli kontrollü ve seçici. “Aktivistler” için SM, politik ve toplumsal bir platform. “Özdeşenler” ise kimliğini SM’da bulanlar; “Kuşkucu” gençler ise SM’ya güvenmemektedir.
* Araştırma bulguları ışığında;
- Gençlerin SM yaklaşımları tek boyutta ele alınamaz ve tem tersine davranış-tutumlarının çeşitli ve çok yönü yorumu yapılabilir.
- Ülkemizde teknoloji ve internet kullanımındaki ilerleme üst düzeydedir. İnternet ulaşımının artması ve alternatif sosyalleşme araçlarının ortaya çıkması SM olgusunun önemini arttırmıştır.
- SM mevcut haliyle kitleleri harekete geçirebilen, haberlerin büyük bir hızla yayılmasını sağlayan ve hatta provokatif amaçla kullanılabilen önemli bir mecra.
- SM kullanımına ilişkin ilkelerin ve dürüstlüğün ön plana çıkarılması, provokatif kullanımın önlenmesi için “sosyal medya etiği” için tartışma platformları oluşturulması.
- SM gençlerin yüz yüze iletişim kurmalarını ve etkileşim becerilerini olumsuz yönde etkilediğinden gençlere yüz yüze iletişim kurabilmeleri için olanaklar sağlanmalı.
- Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı “sosyal medya kullanımı ve etiği” konusunda bilgilendirici çalışmalar yapmalı.
- Medya okur-yazarlığı okullara ders olarak konmalı. Sosyoloji dersi içeriğine de konu olarak eklenmeli. (ŞD/HK)
(*) T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı Gençlik Araştırmaları Yayın no: 4
