İnsanlar Mutlu Olma Haklarını Sorguluyor

İnsan Hakları Derneği (İHD) Bingöl şubesinin 2001-2004 arasını incelediği raporuna göre, 2004 yılında bölgedeki intihara teşebbüs oranı, bir önceki yıla göre, yüzde yüzün üzerinde, ölümle sonuçlanan intiharlar da yüzde yüz artmış durumda. 2004'te 41 intihar teşebbüsünün 11'i, 2003 yılındaysa, 18 teşebbüsün 6'sı ölümle sonuçlanmış. 2001-2004 yıllarında, toplam 83 teşebbüsün 41'i ölümle sonuçlanmış durumda. Rapora göre,

* İntihar edenler en çok 14-25 yaş grubunda.

* İntihar eden kadın ve erkeklerin oranı birbirine yakın.

* Erkeklerde evli, kadınlarda bekar olanlarda intihar oranı daha yüksek.

Kadınlar "Hayır!" duvarına çarpıyor

Güneydoğuda kadın intiharları üzerine yüz yüze görüşmelerinden yola çıkarak Batman'da Kadınlar Ölüyor'u yazan gazeteci Müjgan Halis'e göre, intihar nedenlerinin kadınlar ve erkekler arasında farklılık gösteriyor. Kadınların kadın kimlikleriyle hayatın içinde yer alma talepleri, "Hayır!" duvarına çarpıyor.

Yazara göre, 20 yıldır, bölgedeki yerel ideolojik bakışın bir yandan kadına yatırım yapıp, "kadına özgürlük" bilincini aşılamaya çalışırken, bir yandan da kadına eski koşullarını dayatması, bu ideolojinin erkek egemen bakışı ve dini yedeğinde tutması, kadın intiharlarının en büyük nedenlerinden biri.

Halis, "Özellikle köyden kente göçün ardından, hayatın içinde kadın kimliğiyle yer alma talebinde bulunan kadın, köydeki baskılarla yeniden karşılaşıyor" diyor.

Bingöl ve Batman'ın gayet dindar bir toplumsal dokuya sahip olduğunu söyleyen Halis, dinin bir kurum olarak her zaman yedekte tutulan bir iktidar aracı olduğunu da ekliyor.

Erkeklere ekonomi kadınlara eğitim

Halis, erkekler açısından ekonomik nedenlerin çok daha baskın olduğunu söylüyor: "Bingöl'de, ayda 30-40 milyon maaşla, 6 çocuklu aile geçindirmeye çalışan insanlar tanıyorum."

" Kadınlar içinse, ekonomik hayattan önce eğitim hakkından faydalanmaları çok daha önemli. Eğitilen kadın, zaten kendini ifade etmek istiyor" diyen Halis, 20 yılda yaşanan çarpıcı bir değişimin de altını çiziyor:

"Neden kadınlar 20 yıl önce intihar etmiyorlardı da, şimdi ediyorlar? Teknolojiyle, TV'yle buluşma çok önemli. Orada gördükleri hayatları istiyorlar, bir özdeşleşme yaşıyorlar. Fakat değil aynı hayatı yaşamak, eteği diz kapağının biraz üzerinde diye damdan atılıp öldürülen kadınlar var. Bu cinayetlere intihar süsü veriliyor."

Çocuklar da intihara teşebbüs ediyor

Çocukların da intihara teşebbüs ettiğini ve hayatta kalanların çok zor, mutsuz bir hayat sürdüğünü söyleyen Halis'e göre, Güneydoğu'da devletin acil bir sosyal rehabilitasyon programı uygulaması gerekiyor.

Bu arada, bölgede politika yapanların bir itirafını da aktarıyor: "Asker yetiştirdik, ama sosyal insan yetiştiremedik." Halis'e göre trajik bir başka durumsa şu: "Mutlu olan insanlar bile, mutlu olma haklarını sorgulayarak yaşıyor."

Yüzde yüz artan intiharlar

İHD Bingöl Şubesi'nin raporundaki bulgular şöyle:

4 yılda Bingöl'de intihar etme eğilimi kaygı verici oranda arttı.

İntihara teşebbüs edenlerin %50'i yaşamını yitirdi.

İntiharlar cinsiyet bakımından birbirine yakın sayıda.

İntiharlar erkeklerde evli, kadınlarda bekar olanlarda daha çok.

İntihar edenler, ateşli silah ve iple kendini asma yöntemini daha çok kullandı.

Ateşli silahla intihar edenlerin yüzde 41,2 sinin korucu silahı ile intihar ediyor. Bunlar korucu ailesinin fertleri.

İntiharlar yılın ekim ve haziran aylarında daha çok.

İntiharlar kırsal kesimde, kentlerden daha çok sayıda.

Raporun sonunda yer alan, bu bulgulara dair değerlendirmeyse şöyle:

"Bu veriler, İlin ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal verileri ışığında değerlendirildiğinde, aşağıdaki tespitler yapılabilir.

Bingöl 1936 yılında "Güvenlik" gerekçesi ile il statüsüne alınmış olup günümüze kadar bu gerekçe ile ilin yönetildiği

Bingöl'ün yönetiminde bulunan kamu temsilcilerinin Bingöl'e stratejik bir misyon biçtiği bu nedenle militarist aktivitelerin, bölgenin diğer illerinden daha yoğun olduğu

Çatışmalı dönemde Bingöl'de 211 yerleşim yerinin zorla boşaltıldığı 20.000'e yakın nüfusun kırsal alanlarda zorunlu göçe tabi tutulduğu, bu nedenle kırsal alanlarda ekonominin çöktüğü,kentlere göç edenlerde uyum sorunu yaşandığı,

Bingöl,Türkiye genelinde ekonomik göstergeler ve gelişmişlik açısından son 4 il arasında olduğu, kişi başına düşen gayri safi hasılanın resmi rakamlara göre 950 dolar , gerçekte ise 250-400 dolar arasında olduğu

1980-2000 arası nüfus artışı hızının yüzde 16'lardan yüzde 0,25'e düştüğü, Kiğı, Adaklı Yedisu, Yayladere ilçelerinde eksi artış olduğu,

Sanayinin yok düzeyde olduğu, tarımda üretimin ilkel yöntemlerle yapılarak en düşük düzeyde olduğu kalite ve standardizasyonda gelişme sağlanamadığı için iç ve dış pazar bulamadığı,

1980 Askeri darbesi, çatışmalı dönem ve bu dönemlerde dayatılan yönetim biçimi, koruculuk, toplumum sosyal, kültürel gelişmesini durdurduğu, geleneksel aile yapısı ve dinsel baskıların toplum üzerindeki baskıları artırdığı,

Devletin güvenliği adı altında yurttaşların güvenliğinin göz ardı edilmesi,özgürlüklerin kullanılmasının engellenmesi sosyal aktivitelerin yapılamaması , dolayısıyla sosyal gelişmenin engellenmesi toplumda sosyal sorunların artmasına neden olduğu,

Kamu yönetiminde ağır, hantal bürokrasinin, gerici ve baskıcı siyasal anlayışlarla bütünleşmesi, kamu alanında yolsuzluk,ayrımcılık vb. uygulamaların toplumsal yapıya egemen olduğu,

Artan işsizlik ve nüfusun büyük kesiminin genç nüfus oluşu, kadının toplam nüfusun yarısından fazla oluşu, sosyal aktivitelerde rol almasının önlenmesi genç nüfusun özgürce davranmasının engellenmesi ilk akla gelen tespitlerdir.

Dernek, bu soruna çözüm olarak da şunları öneriyor:

"Demokrasi standartların çağdaş düzeye çıkarılması, sosyal, demokratik hukuk devleti kavramının evrensel normlara kavuşturulması, toplumun her kesiminin bağımsız sivil toplum örgütlerde örgütlenmesinin desteklenmesi, ildeki ekonomik alanda kalıcı önlemlerle işsizliğin giderilmesi halinde, yaşanan bu sosyal sorunun çözüleceğini ifade edebiliriz."(TK/EÜ)

İHD Bingöl Şubesi'nin raporunun tamamına ulaşmak için tıklayınız . (Zip dosyası, 125 K)