Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu kurulması hakkında yasa tasarısı, Meclis Başkanlığına sunuldu.
Tasarının cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hal, sağlık durumu, engellilik ve yaşa dayalı ayrımcılığı kapsadığı belirtildi.
Ancak tasarı, LGBTİ’lerin uzun süredir dillendirdikleri taleplere rağmen, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığı kapsamıyor.
Hangi ayrımcılıklar yasak?
İdari ve mali özerkliğe sahip olacak Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, özel bütçeli ve kamu tüzel kişiliğine haiz Başbakanlık ile ilişkili bir yapıda olacak.
Kurumun amaçları ise “insan onurunu temel alarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi ile bu ilkeler doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü muameleyle etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusal önleme mekanizması görevini yerine getirmek” olarak sıralanıyor.
Cumhurbaşkanlığına, TBMM ve Başbakanlığa sunulmak üzere, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, işkence ve kötü muameleyle mücadele ve ayrımcılıkla mücadele alanlarında yıllık raporlar da hazırlayacak.
Ayrı tutma, ayrımcılık talimatı verme ve bu talimatları uygulama, çoklu ayrımcılık, doğrudan ayrımcılık, dolaylı ayrımcılık, iş yerinde yıldırma, makul düzenleme yapmama, taciz, varsayılan temele dayalı ayrımcılık, eşit muamele ilkesine uyulması veya ayrımcılığın önlenmesi amacıyla idari ya da adli süreçleri başlatan yahut bu süreçlere katılan kişiler ile bunların temsilcilerinin, bu nedenle maruz kaldıkları olumsuz muameleler ayrımcılık olarak kabul edilecek.
Engelliler
Hizmetlerin planlanması, sunulması ve denetlenmesinden sorumlu olan kişi ve kurumlar, farklı engelli grupların ihtiyaçlarını dikkate almakla ve makul düzenlemelerin yapılmasını sağlamakla yükümlü olacak.
İstihdam
Bilgilendirme, başvuru, seçim kriterleri, işe alım şartları ile çalışma ve çalışmanın sona ermesi süreçleri dahil olmak üzere, işle ilgili süreçlerin hiçbirinde ayrımcılık yapılamayacak. Bu durum, iş ilanı, iş yeri, çalışma şartları, mesleki rehberlik, mesleki eğitim ve yeniden eğitimin tüm düzeylerine ve türlerine erişim, meslekte yükselme ve mesleki hiyerarşinin tüm düzeylerine erişim, hizmet içi eğitim, sosyal menfaatler ve benzeri hususları da kapsayacak.
İşveren veya işveren tarafından yetkilendirilmiş kişi, istihdam başvurusunu gebelik, annelik ve çocuk bakımı gerekçeleriyle reddedemeyecek.
Eğitim
Kurum, ayrıca Milli Eğitim müfredatında bulunan insan hakları ve ayrımcılık yasağıyla ilgili bölümlerin hazırlanmasına katkıda bulunacak.
Yükseköğretim Kurulunun koordinesinde üniversitelerin insan hakları ve eşitlik ile ilgili bölümlerinin kurulmasına ve insan hakları ve eşitlik öğretimine dair müfredatın belirlenmesine katkı sağlayacak.
Cezaevleri ve koruma altındaki kişiler
İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol hükümleri çerçevesinde ulusal önleme mekanizması olarak görev yapacak.
Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvurularını inceleyecek, karara bağlayacak ve sonuçlarını takip edecek. Ayrıca bu kişilerin bulundukları yerlere haberli veya habersiz düzenli ziyaretler gerçekleştirerek, bu ziyaretlere ilişkin raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletecek.
Ceza infaz kurumları ve tutukevleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere ilişkin raporları inceleyecek ve değerlendirecek.
Nasıl başvurulacak?
Başvurular valilikler ve kaymakamlıklar aracılığıyla da yapılabilecek. Ayrımcılık yasağı ihlalinden zarar gördüğü iddiasında bulunan herkes kuruma başvurabilecek. Başvurular için herhangi bir ücret alınmayacak.
İlgililer, kuruma başvurmadan önce bu düzenlemeye aykırı olduğunu iddia ettikleri uygulamanın düzeltilmesini ilgili taraftan talep edecek. Bu taleplerin reddedilmesi veya 30 gün içerisinde cevap verilmemesi halinde kuruma başvuru yapılabilecek.
Yasama ve yargı yetkilerinin kullanılmasına ilişkin işlemler, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) kararları ile Anayasa'nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler, başvurunun konusu olamayacak.
Ayrımcılık yasağının ihlali halinde, konuya ilişkin görev ve yetkisi bulunan kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, ihlali sona erdirmek, tekrarlanmasını önlemek, adli ve idari yoldan takibini sağlamak üzere gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacak.
Kurum kimlerden oluşacak?
Kurumun karar organı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulu olacak. Kurul, biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere 11 üyeden oluşacak. Kurulun 8 üyesi Bakanlar Kurulu, 3 üyesi Cumhurbaşkanı tarafından seçilecek. Üyelerin görev süresi 4 yıl olacak.
Kurula üye olabilmek için Kurumun görev alanındaki konularda bilgi ve deneyim sahibi olmak, Devlet Memurları Kanunu'nda belirtilen nitelikleri taşımak, herhangi bir siyasi partinin yönetim ve denetim organlarında görevli veya yetkili bulunmamak, en az 4 yıllık lisans düzeyinde yükseköğrenim görmüş olmak, kamu kurum ve kuruluşlarında, uluslararası kuruluşlarda, sivil toplum kuruluşlarında veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında ya da özel sektörde toplamda en az 10 yıl çalışmış olmak şartları aranacak. (ÇT)
