ABD Başkanı Donald Trump ve AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, İskoçya'nın Turnberry kentinde iki gün süren görüşmelerden sonra bir ticaret çerçeve anlaşmasına varıldığını duyurdular.
Yüzde 15 temel vergi
Buna göre anlaşmayla Avrupa’dan ABD’ye yapılan ihracatın büyük bölümü için yüde 15’lik bir temel gümrük vergisi ödemeyi kabul ediyor. Bu oran, Trump’ın dayatmış olduğu yüzde 30 ila 50 arasındaki tarifeden düşük olmakla birlikte 2024’teki ortalama yüzde 1–2’lik oranların 7 ila 15 katı.
Açık hala sürecek ama Trump "zafer" ilan edebilecek
Bu sonuçlarla Trump, AB ile dış ticaret açığını kapatmış ve hemen sonuç almış olmayacak. Buna karşın ABD iç politikasında anlaşma, “Amerika’ya dönen para” söylemiyle Trump yönetimince "büyük bir zafer" olarak sunulabilir. İktisatçılara göreyse, anlaşma ticaret dengesini ABD lehine iyileştirecek fakat açığı kapatmayacak.
Çelik ve alimünyuma yüzde 50 vergi
Çelik ve alüminyum tarifeleri şimdilik yüzde 50 olarak kalacak, ancak ileride kota sistemine geçilmesi planlanıyor.
Bazı sektörlerde -uçak ve uçak yedek parçaları, belirli kimyasallar, yarı iletken ekipmanları, jenerik ilaçlar, bazı tarım ürünleri ve kritik hammaddeler- karşılıklı sıfır gümrük tarifesi uygulanacak.
AB taahhütleri ve ABD’nin tavizleri
Enerji alımı: AB, Trump’ın görev süresi boyunca ABD’den 750 milyar dolar değerinde enerji (LNG, petrol, nükleer teknoloji vb.) satın alacak.
Yatırım taahhüdü: AB, ABD’ye 600 milyar dolarlık ek yatırım yapmayı kabul etti.
ABD, AB’nin ilaç ve yarı iletken ithalatında geçici olarak sıfır gümrük tarifesi uygulayacak. Ancak bu oran daha sonra yüzde15’e kadar çıkarılabilecek.
Anlaşmanın dolaysız etkileri
Anlaşmayla, 1 Ağustos'ta yürürlüğe girmesi planlanan yüzde 50’lik ABD gümrük tarifesi boşa düştü.
Avrupa borsaları anlaşmaya olumlu tepki verdi: STOXX 600 yüzde 0,7, DAX yüzde 0,6, CAC 40 yüzde 0,8 yükseldi.
Ancak iktisatçılar, AB ihracatında ortalama gümrük oranının yüzde 17’ye yükseleceğini ve bu durumun AB GSYH’sini yaklaşık yüzde 0,5 oranında aşağı çekebileceği görüşünde.
Siyasal tepkiler
Fransa anlaşmayı “teslimiyet” olarak niteledi. Başbakan François Bayrou, “karanlık bir gün” ifadesini kullandı. Macaristan Başbakanı Orbán, “Trump, von der Leyen’i kahvaltıda yedi” dedi.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, “gereksiz bir tırmanmanın önüne geçildi” diyerek anlaşmayı savundu. Ancak Alman sanayiciler, otomotiv gibi sektörlerin zarar göreceğini söylüyor. Der Spiegel dergisi sonucu güvenlik bağımlılığı nedeniyle "von der Leyen'in yapabileceği başka bir şey yoktu" diye yorumladı.
İrlanda Başbakanı Micheál Martin, anlaşmayı “iş kayıplarını önlemek için gerekli” olarak değerlendirdi, ancak doğrudan şirket kurtarma planlarını reddetti.
Kazananlar
Anlaşmadan kazançlı çıkan sektörler, ABD ihracatçı firmaları oldu. Özellikle enerji, sanayi ürünleri ve AB'den gelen yatırımlarla kazançlı çıkıyorlar.
ABD’de üretim yapan kimi Avrupa şirketleri (örneğin BMW, Mercedes) de bu anlaşmayla avantaj elde edebilecekler.
Kaybedenler
AB ihracatçı firmaları, özellikle otomotiv, şarap, tarım ürünleri, ilaç ve kimya sektörleri ABD’de ciddi rekabet kaybı yaşayacak.
AB ekonomisi, artan ticaret maliyetleri nedeniyle küçülme riskiyle karşı karşıya.
Stratejik bağlam
Anlaşma, Trump’ın "Kurtuluş Günü Tarifeleri" olarak adlandırdığı ve ithalata yüzde10–20 genel tarife uyguladığı nisan 2025 hamlesinin ardından geldi.
AB misilleme planları yaparken bu anlaşmayla büyük bir ticaret savaşı önlenmiş oldu.
Eski TTIP (Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı) anlaşması artık rafa kalktı. Bu yeni anlaşma bir serbest ticaret anlaşmasından çok, geçici ve baskı altında yapılmış bir uzlaşma olarak görülüyor.
Sonuç
Anlaşma, kısa vadede büyük bir ticaret savaşının önüne geçti.
Ancak, Avrupa için ciddi tavizler içeriyor ve tarihsel olarak düşük tarifelerin artık geride kaldığını gösteriyor.
AB içinde anlaşmaya yönelik iç muhalefet artarken, siyasi ve ekonomik sonuçlarının uzun vadede AB’yi zorlayacağı tahmin ediliyor.
Trump'ın ABD'nin dış ticaret açığını kapatma idiası gerçekleşti mi?
Hayır, bu anlaşma Trump’ın Avrupa Birliği ile olan dış ticaret açığını tamamen kapattığı anlamına gelmez —ancak açığı azaltmayı hedefleyen önemli bir adım olarak görülüyor.
Halen "ticaret açığı" ne kadardı?
2024 verilerine göre, ABD’nin AB ile yıllık mal ticareti açığı yaklaşık 200 milyar dolar düzeyindeydi. Hizmetlerde ise ABD fazla veriyor ama bu, mal ticaretindeki açığı dengelemeye yetmiyordu.
Anlaşma ABD'nin "açığı"nı ne ölçüde azaltabilir?
Avrupa Birliği, Trump’ın başkanlığı süresince ABD’den 750 milyar dolarlık enerji ithal etmeyi ve ABD ekonomisine 600 milyar dolarlık yatırım yapmayı taahhüt etti. Bu iki kalem doğrudan ABD’ye sermaye girişi ve mal ihracatı anlamına geliyor.
Ancak, bu taahhütler birkaç yıla yayılacak (2025–2029). Yatırımlar ihracat-ithalat dengesini derhal düzeltmeyecek. AB’nin ABD’ye ihracatı ise anlaşmadan sonra da daha yüksek kalmaya devam edecek.
Yapısal sorunlar sürüyor
AB, yüksek katma değerli sanayi mallarında (özellikle otomotiv, ilaç, makine) rekabet avantajına sahip. ABD ise daha çok enerji, tarım ve yazılım/hizmet sektörlerinde güçlü. Bu yapısal fark, ticaret dengesizliğinin ortadan kaldırmasını zorlaştırıyor.
Sonuç
Trump bu anlaşmayla, Avrupa’ya yönelik baskısını somut ekonomik kazanca dönüştürdü, AB’den daha fazla enerji ve yatırım almayı garanti altına aldı, ancak AB ile ticaret açığını tamamen kapatmadı.
(AEK)
