Morales: Yerli, Çitçi, Devrimci, Sosyalist

Guatemalalı Nobel Barış Ödülü sahibi Rigoberto Menchú Morales'in bütün yerli halklar için "taze bir rüzgar" estirdiğini söylüyor.

Ekvador Yerli Milliyetler Konfederasyonu (CONAIE) başkanı, Luis Macas da Morales'in zaferini "İspanyol sömürgeciliğinin başlamasından bu yana görülmemiş bir tarihsel olay" olarak niteliyor.

Pazar günü yapılan Başkanlık seçimlerinde ilk sonuçlara göre oyların yüzde 51'ini kazanan Morales, Bolivya tarihinin ilk yerli kökenli başkanı olarak görevi 22 Ocak'ta devralacak. Bolivya'nın 8.6 milyon nüfusunun yüzde 60'ı 2002 sayımına göre kendilerini ülkedeki yerli topluluklardan birinin üyesi sayıyor.

Yerli Morales

46 yaşındaki yeni başkan Evo Morales Bolivya'nın en büyük etnik topluluğu Aymaralar'dan geliyor. Ülkenin orta kesiminde, Chapare bölgesindeki koka üreticilerinin lideri olarak tanınan Morales, politik mücadelesine başladığından bu yana sefalet içinde yaşayan ve horlanan yerli çoğunluğun mücadelesinin ve taleplerinin sözcüsü oldu.

1992 Nobel Barış Ödülü sahibi Guatemalalı Maya yerlisi Menchú, Morales'in zaferinin "tüm kıtanın toplumsal mücadeleleri için önemli bir başlangıç olduğunu" söylüyor ve ekliyor "ama kız ve erkek kardeşleri olarak bizlerin desteğine ihtiyacı olacağını biliyoruz."

Guatemala Köylü Birliği (CUC) Başkanı Rafael Gonzales "Morales'in zaferi Kuzey ve Güney Samerika'da önemli sonuçlar doğuracak" diyor. "Gelecekte öteki yerli halklar da tıpkı Bolivya'da olduğu gibi kendilerini gerçekten temsil eden başkanları başa geçirecekler."

Latin Amerika yerlilerinin artan etkinliği

Latin Amerika'da 33 ile 40 milyon arasında 400 farklı etnik gruba mensup yerli halk olduğu tahmin ediliyor ancak bu farklılıklara karşın hepsinin bir ortak özelliği var: Yoksulluk ve dışlanmışlık.

Morales, Menchú, Macas and González gibi yerli liderler ve onların temsil ettiği kuruluşlar 1990'ların başlarından bu yana bu gerçeğe dikkat çekmeye çalışıyor ve ülkelerinde toplumsal ve siyasal değişim taleplerini git gide daha yüksek sesle dile getiriyorlar.

Geçtiğimiz 15 yıl içinde Latin Amerika'da güçlü ve örgütlü yerli hareketleri Bolivya ve Ekvador'da hükümetleri iktidardan indirmeyi başardılar ve Meksika'da Zapatista Ululsal Kurtuluş Ordusu'nun (EZLN) yaptığı yerli halkların taleplerini politik gündeme taşıdılar.

Bu dönemde çok sayıda yerli de belediye başkanlığı, milletvekilliği, bakanlık gibi kamu görevlerini üstlendi. Bolivya'da daha önce de bir Aymara yerlisi olan Víctor Hugo Cárdenas 1993-1997 arasında başkan yardımcılığı görevinde bulundu.

Morales'in gündemi: Yoksulluk ve ayrımcılık

Rigoberta Menchu yeni başkanın "çok karışık ve karmaşık bir görevle karşı karşıya" olduğunu söylüyor. "Çünkü Bolivya'da ırkçılık ve ayrımcılığın kökleri çok derine gidiyor. Ayrıca çok ciddi ekonomik sorunlar, sefalet, toplumsal ve siyasal dışlanma var."

Dünya Bankası'nın bu yıl yayınladığı "1994-2004 Latin Amerika'da Yerli Halklar, Sefalet ve İnsani Kalkınma Raporu"nda Bolivya'daki yerlilerin yüzde 74'ünün yoksulluk içinde yaşadığı belirtiliyor.

Rapora göre "Yerlilerin neredeyse yarısı nüfusun en yoksul yüzde 50'si içinde yer alıyor. Yerlilerin yoksulluktan kurtulması için gelir dağılımından yerli olmayanların en az iki katı daha fazla pay almaları gerekiyor."

Yerlilerin 5.9 yıl olan okullaşma oranına karşılık yerli olmayanların oranı 9.6 yıl. Araştırmaya göre çocuk işçiliği de yerliler arasında yerli olmayanlardan 4 kez daha yaygın.

Dünya Bankası raporu kıta nüfusunun yüzde 10'unu oluşturan Latin Amerika yerli halklarının siyasi etkisinde son 15 yılda gerçekleşen gözle görülür artış sonunda, yerli temsilcilerinin politikada yer aldığını, anayasalarda yerli halkları gözeten değişiklikler gerçekleştirildiğini ve yerliler için sağlık ve eğitim siyasetleri geliştirilmesinin sağlandığını belirtiyor. Rapor buna karşın yerlilerin gelir düzeyinin yanı sıra eğitim ve sağlık koşullarının "nüfusun geri kalanınkinden daima çok daha düşük" kaldığına dikkat çekiyor. "

En büyük yerli nüfusu barındıran ilk beş Latin Amerika ülkesi Bolivya, Ekvator, Guatemala, Meksika ve Peru'da sadece yerli olarak doğmuş olmak yoksul olma olasılığını yüzde 13 ile 30 arasında artırıyor.

Luis Macas bir yerli başkanın seçilmesinin yalnızca Bolivya'nın değil bütün Latin Amerika'nın yararına olduğu kanısında. CONAIE teşkilat müdürü Miguel Guatemal da Morales'in "neoliberal sömürgecilik" sisteminde kazandığı zaferin özellikle cesaret verici olduğunu söylüyor: "Kuzey ve Güney Amerika'nın bütün yerli halkları için Morales'in zaferi geleceğe umutla bakabileceğimizi müjdeliyor." (IPS/EK)