Kayyum Kıskacında Kalan Sanat

Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın

Danimarka merkezli ifade özgürlüğü organizasyonu Freemuse tarafından her yıl açıklanan sanata ve sanatçılara yönelik sansür, saldırı ve hak ihlalleri raporuna göre Türkiye, sansür ve saldırıda ilk 10’da yer alıyor.

Raporda sanata yönelik esas baskının OHAL koşullarında yaşandığının altı çizilirken, 2016’da sanatsal ifade özgürlüğüne yönelik 23 ciddi hak ihlalinin yaşandığı belirtildi ve 11 sanatçının cezaevinde olduğu, üç sanatçıya ve sanat eserine saldırı düzenlendiği, iki sanatçının da tehdit edildiği kaydedildi.

Rapora göre sanata ve sanatçıya yönelik ihlal eylemlerinden 13’ü sansür, 11’i hapse atma, yedisi soruşturma, üçü saldırı, ikisi de tehdit olarak gerçekleşti.

Raporda OHAL’den en çok Kürt kentleri etkilendiği ve bu durumun sanat üretimine de sekteye uğrattığı vurgulanıyor.

Kayyumların yolu nasıl açıldı?

21 Temmuz 2016 günü ilan edilen Olağanüstü Hal Sonrası, 1 Eylül 2016 günü yayınlanan 674 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Belediye Kanunu'nda yapılan değişikliklerle seçim yoluyla gelmiş Belediyelerin kayyım atanması yoluyla merkezi hükümete devredilmesinin yolu açıldı.

İlk olarak 11 Eylül 2016'da 28 belediyeye kayyum atanırken kayyum atanan belediyeler listesinin 24'ünü DBP'li belediyeler oluşturuyordu. Son olarak 8 Mart 2017 tarihinde DBP’li Eğil Belediyesi’ne İlçe Kaymakamı Kürşad Atak'ın kayyum olarak atanmasıyla 10 il, 64 ilçe ve 9 belde olmak üzere toplam 84 DBP’li belediyeye kayyum atandı. DBP’li belediyelere kayyum atamaları devam ederken Şırnak’ta Vali Yardımcısı Turan Bedirhanoğlu ise aynı anda üç belediyeye ‘kayyumluk’ yapıyor. Bedirhanoğlu Şırnak, Kumçatı ve Balveren belediyelerine kayyum olarak atanmış durumda.

Nisan 2017 itibari ile DBP’nin tutuklu belediye eşbaşkanlarının sayısı ise 83.

Kayyum ve KHK’larla sanat üretimi durdu

Sanat üretiminin önündeki en önemli engel ise belediyelere atanan kayyumlar oldu.

Kayyumların uygulamalarıyla birçok kentte kültür sanat merkezi artık sanat üretemez hale geldi, birçok sanatçının ise sözleşmesi iptal edildi.

Resmi veri yok, 14 resmi kurum yanıt vermedi

Bölgede kültür sanat alanında yaşanan bu gelişmelere dair resmi bir veri bulmak neredeyse imkansız.

Kayyum atanan Diyarbakır merkez, Silvan, Mardin merkez, Nusaybin, Kızıltepe, Dargeçit, Mazıdağı, Batman merkez, Şırnak merkez, Cizre, Silopi, İdil, Hakkari merkez ve Yüksekova olmak üzere 14 il merkezi ve ilçeyi incelediğimiz bu araştırmamızda bilgi edinme hakkı kapsamında başvurduğumuz 14 kurumdan hiçbiri sorularımıza yanıt vermedi.

Aslında belediyelerin bilgi edinmeye yaklaşımları internet sitelerinden başlayarak kendini belli ediyor. Bazı belediyelerin sitelerindeki bilgi edinme linki foto galeriye gidiyor, bazılarında bilgi edinme formu çalışmıyor, bazılarında da bilgi edinmeye dair hiçbir link bulunmuyor.

Bu belediyelere de sitelerindeki formlardan ve e-posta adreslerinden ulaşmaya çalışsak da herhangi bir sonuç alamadık. Burada bazı e-posta adreslerinin hotmail uzantılı olduğunu da eklemek lazım.

Rakamları sanatçılar veriyor

Resmi veri edinmenin imkansız olduğu bu durumda, verilerimizi kapsamlı basın taramalarının yanı sıra işten çıkarılan sanatçılar ve belediye çalışanlarıyla görüşerek derledik.

Sonuç olarak 4 milyon 730 binden fazla kişinin yaşadığı bu 14 kentte OHAL döneminde:

21 kültür sanat merkezi kapatıldı veya tüm çalışanları işten çıkarıldığı için fiilen kapandı.
288 sanatçı, kültür emekçisi ve eğitmen işinden oldu.
Kapatılan merkezlerde eğitim alan 3 bin 366 öğrencinin bu imkanları elinden alındı.
21 festival iptal edildi.
220 bineal, sergi, eğitim, film gösterimi ve tiyatro gibi etkinlik iptal oldu.
2 heykel kaldırıldı.

Şu ana kadar 21 kültür sanat merkezi kapatıldı: Mardin'in Kızıltepe, Dargeçit, Mazıdağı ve Nusaybin ilçeleri, Diyarbakır'ın Silvan ilçesi, Şırnak'ın merkezi ve İdil, Silopi, Cizre ilçeleri.

Hakkari'nin merkezi ve Yüksekova ilçesinde ise kültür sanat merkezi bulunmasına rağmen herhangi bir etkinlik yapılmıyor.

Kültür ve sanat alanında yaşanan baskılara dönük 14 il ve ilçeden görüştüğümüz işinden uzaklaştırılan sanatçılar, kayyumdan önce belediye bünyesinde tiyatro, şan, sinema, halk oyunları, resim ve enstruman gibi sanat eğitimlerinin belediyeler bünyesinde açılan kültür ve sanat merkezlerinde verildiğini belirtiyor.

Sanatçılar ayrıca yine kentteki festival ve film günlerinin yine belediyelere bağlı mekanlarda gerçekleştirdiklerini belirterek, kayyumdan sonra tüm bu faaliyetlerin mümkün olmadığını söylüyor.

Bu gelişmeleri OHAL sürecinde kayyum atanan belediyelerden Diyarbakır ve Mardin’e giderek görev yapan sanatçılarla konuştuk.

Önce Mardin...

Mardin’de merkezler kapatıldı, daire başkanı tutuklandı

OHAL ve önceki 2015-2016 yılında ağır hasarların yaşandığı kentlerden biri de Mardin. Mardin Büyükşehir Belediye Eşbaşkanları Demokratik Bölgeler Partili (DBP) Ahmet Türk ve Februniye Akyol 16 Kasım 2016 günü görevlerinden alınarak yerine Mardin Valisi Mustafa Yaman kayyum olarak atandı. 24 Kasım 2016 tarihinde ise Ahmet Türk tutuklandı. Ahmet Türk, 3 Şubat tarihinde tahliye edilse de görevine dönemedi.

Kayyumla beraber Nusaybin Mitani Kültür ve Sanat Merkezi, Kızıltepe Ali Temel Kültür ve Sanat Merkezi, Mazıdağı Çiyayê Mazi Kültür ve Sanat Merkezi'nin çalışmaları durduruldu.

Mardin Büyükşehir Belediyesi Kültür Hizmetleri Daire Başkanı Seyfettin Yavuz, Mardin Büyükşehir Belediyesi Kültür Hizmetleri Daire dairesi şube müdürü Mehmet Ali Dal ise işlerinden uzaklaştırılmakla birlikte 12 Aralık 2016 tarihinde tutuklanarak Mardin E Tipi Kapalı Cezaevi’ne gönderildi.

Kentte her yıl düzenlenen Çerçi Film Günleri iptal edilirken, 2009’dan beri Kasım ayında düzenlenen Uluslararası Mardin Çocuk ve Gençlik Tiyatro Festivali de, organizasyonu düzenleyen Dramatik Sanatlar Eğitim ve Araştırma Derneği (DRASED) kapatıldığı için yapılamadı. Yaklaşık dört ay sonra, 22 Kasım’da çıkan bir başka kararnameyle açılan dernek, festivali 2017 Kasım’da düzenleyeceklerini duyurdu.

Selamo: “İşte asıl şimdi sanat zamanı”

İlçelerinin aylarca sokağa çıkma yasağını yaşadığı kentte sanat üretimine dair engellemeleri yönetmen, yapımcı ve film senaristi Selamo ile konuştuk.

Selamo OHAL’i sanatçılar için bir fırsat olarak değerlendiriyor.

“İşte şimdi sanat zamanı” diyen Selamo, sanatçıların belediye bağlantısıyla devlete bağlı kurumlarda çalışmasının başlı başına bir “hata” olarak değerlendiriyor.

Kayyum gölgesinde sanat için umutvar sözleriyle bitirmek için haberi Selamo'nun sözleriyle bitirmek iyi olur:

“Kürt sanatçıların kayyumu bir engel görmesine şaşırıyorum. Belediyelere bağlı olmak ekonomik anlamda sanatçıyı rahatlatmış olsa da aslında bizleri hantallaştırdı.

"Hantallaştırmakla birlikte tüm işlerimizi belediyeler mevzuatına göre yürütmek zorundaydık. Zaten biz değil miyiz ‘devletin sanatçısı olmaz’ diyen? O zaman hem devletin kurumu olan belediyede çalışıp hem de 'iktidarın tekelinde sanat üretmeyeceğiz' diyebilir miyiz? Bunu desek bile tamamen gerçekleştiremeyiz.

“Şimdi sanatçı arkadaşlarımızın ‘kayyum geldi sanatımıza engel oldu’ deyip eli kolu bağlı bir şekilde oturmasına şaşırıyorum. Şimdi hep birlikte sanat üretmenin vaktidir. Biri kamerasıyla, biri senaryosuyla, diğeri ışığıyla komün oluşturup film çekebilir, komün şekilde resim yapılabilir, sanat komünleri oluşturulabilir. İşte o zaman ‘sanat üretiyoruz’ diyebiliriz.” (RT-ZD/NU/HK)

***

İŞSİZ GAZETECİLER HABERİNİN PEŞİNDE

1- Yeni "İşlerinde" Konuşuyorlarsa da Onlar Gazeteci

2- OHAL'de Gazetecilik Yasak

3- Almanya: Yeni Nesil Diaspora/Kopuntu

4- Almanya: Bunaltı Göçü

5- Arap Kızı Camdan Bakıyor'la Gelen Örgüt ve "Araplık"tan Kurtuluş

6- Nasıl Çalışıyor/Çalışamıyorlar; Kalıpyargıları Esnetmek

7- Ayrımcılıktan Kurtulmak İçin Beyazlarla Evleniyorlar

8- Özel Rehabilitasyon Merkezleri ve Sorunlar: Bingöl Örneği

9- İki Yönetici "Engelliye Eğitim Desteği" Uygulamasını Tartışıyor

10- "Engelli Eğitiminde Çözüm Kaynaştırma Sistemi"