İnternet Haftası’nın ilk gününde sekiz dernek, oda ve bilişim örgütlenmesi İnternet’te "Türkiye’nin Durumu 2013" raporunu açıkladı.
Pazartesi günü (8 Nisan) açıklanan raporda İnternet Tarafsızlığı, Sansür ve İfade Özgürlüğü, Türkiye’de Sayısal Uçurum, Türkiye’de Dijital Gözetim ve Derinlemesine Veri Analizi (Deep Packet Inspection - DPI), PHORM, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Çevrimiçi Davranışsal Reklamcılık (Online Behavioural Advertising - ÇDR), Türkiye’de Yeni Medya Okuryazarlığı, İnternet’in Kullanılamayan Fırsatları ve Öneriler başlıkları yer alıyor.
Kadınların internete erişimi daha az
Türkiye’de internetin 20. yılındaki fotoğrafını ortaya seren rapor özetle şöyle:
* EngelliWeb sitesine göre 28 binden fazla alan adı Türkiye’den erişime kapalıdır. Bu rakam geçen yılın raporundaki erişim engelli site sayısının yaklaşık on bin fazlasıdır. Bu süreçler yurttaş denetimine kapalıdır.
* Nisan 2012 Hanehalkı Bilişim Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanelerin yüzde 47.2’si internete erişim imkanına sahip. Bu oran 2011’de yüzde 42.9’du.
* Bilgisayar ve internet kullanım oranları 16-74 yaş grubundaki erkeklerde %59 ve %58,1 iken, kadınlarda %38,5 ve %37’dir.
* DPI ismiyle anılan sistemler veri paketlerinin içeriklerinin de okunabilmesi de mümkün kılmıştır. Wikileaks belgelerinde Türkiye'de DPI gözetim teknolojisi üreten Inforcept adlı firmayı ortaya çıkarmıştır.
* Nisan 2012'den bu yana Türkiye'de TTNET işbirliği ile faaliyet gösteren PHORM şirketinin internet omurgasına kuruduğu DPI cihazları en güncel ve açık tehditlerden birisidir. Sistem DPI kullanarak İnternet kullanıcılarının trafiklerini analiz etmekte ve onları profillemektedir. Bu uygulama gösterilen tepkiler sonucu, başlamasının ardından geçen 7 aylık sürecin sonunda BTK tarafından ara bir karar verilerek durduruldu. Fakat PHORM, sistemi güncellemekte ve DPI sistemini İnternet omurgası üzerinde tutmaya devam etmektedir.
Türkiye veri korumada "güvensiz ülke"
* Kişisel verilerin korunması kanun taslağı on yıldan fazladır kanunlaşmayı beklemektedir. Türkiye uluslararası arenada veri koruması konusunda güvensiz ülke olarak tanımlanmaktadır.
* ÇDR internet kullanıcılarının faaliyetlerini çeşitli tekniklerle izleyip, buna uygun reklam yayımlanması prensibiyle çalışan reklam ağlarıdır. Bu sistemler genelde kullanıcı rızası olmadan hatta hiç fark ettirilmeden çalışmaktadırlar.
* Yeni medya kullanım pratiklerinin gündelik yaşamın doğal ve rutin bir parçası haline gelmesi sonucunda, artık yeni medya okuryazarlığı yurttaşın temel bir gereksinimi haline gelmiştir. Ekim 2011 tarihli EU Kids Online Raporuna göre “Türkiye düşük risk, düşük kullanım” ülkesi durumundadır.
* Ülkede uygulanan filtre sisteminin yarattığı olumsuz algı yüzünden yabancı yatırımcıları cezbetmek bir yana, yerli girişimcilerin de kendi hizmetlerini yurt dışına taşıma riskiyle karşı karşıyadır.
Öneriler
* Yeni medya alanında üretilecek siyasal ve toplumsal politikalar öncelikle ifade özgürlüğü ve bilgiye erişim hakkını temel alarak tüm paydaşların katılımıyla farklı hedef kitlelere yönelik olarak geliştirilmelidir.
* Türkiye’de sayısal uçurumu çözmeye yönelik eğitim politikası geliştirilmeli; eğitim seferberliği başlatılmalıdır.
* Türkiye’de var olan internetin güvenli kullanımına yönelik çeşitli çalışmaların ilgili tüm kurum ve kuruluşları, Sivil Toplum Örgütlerini ve özel sektörü içerecek şekilde geliştirilmesi, işbirliği ve koordinasyonun sağlanması gerekmektedir. Bu çalışmalarda özellikle çocukların ve gençlerin görüşlerine başvurulması gereklidir. Çocukların ve gençlerin kullanım pratikleri onların bakış açısı ile, etiketlenmeden ve önyargısız bir şekilde disiplinlerarası bir yaklaşımla kavranmaya çalışılmalıdır.
* Türkiye’de her düzeyde yeni medya okuryazarlığın geliştirilmesi gerekmektedir.
* Medyanın yeni medyanın kullanımından kaynaklanan olanakları ve riskleri dengeli bir şekilde kamuoyuna sunması, toplumda doğru kanaat oluşumunu desteklemesi gereklidir. Medya ahlaki panik yaratmanın bir aracısı/zemini olmamalıdır.
* Temel öğrenim kurumlarındaki “Medya Okuryazarlığı” ve “Bilgisayar” dersleri müfredatının dijital okuryazarlığı geliştirecek şekilde gözden geçirilmesi gereklidir.
* 5651 sayılı kanunun ve ilgili diğer mevzuatın yurttaşın ifade özgürlüğü ve bilgiye erişim hakkı temelinde yeniden ele alınması ve düzenlenmesi gerekmektedir.
* Yurttaşın kişisel verilerinin korunması anayasal bir haktır ve bağımsız ve özerk bir yapı tarafından bu korumanın sağlanması gereklidir.
* Kullanıcı merkezli, kullanıcının haklarını odağa kalan tekno-sosyal politikaların geliştirilmesini talep ediyoruz. Bunun için de Kullanıcı Hakları Bildirgemize tekrar dikkat çekmek istiyoruz.
Türkiye’de İnternet’in Durumu raporu ilk defa 2012’de İnternet Haftası etkinlikleri kapsamında Alternatif Bilişim Derneği tarafından hazırlandı. Her yıl güncellenen raporun son halini Alternatif Bilişim Derneği, Bilgisayar Mühendisleri Odası, Elektrik Mühendisleri Odası, Internet Teknolojileri Derneği, Linux Kullanıcıları Derneği, Pardus Kullanıcıları Derneği, PHP Geliştiricileri Derneği ve Tıp Bilişim Derneği hazırladı. (EA/HK)
* Raporun tamamına ulaşmak için tıklayın.
