Her bir koğuşunda ve hücresinde ayrı tanıklıkların bugünlere taşındığı bir "Hak, hukuk, insaniyet ve yüzleşme müzesi" olmalı Diyarbakır 5 No'lu Cezaevi. Ve ibret-i alem için de dünyaya teşhir edilmeli...Belki özür ve telafi mantığı Kürt cephesinden 12 Eylülün yüz karası olarak böylece hal yoluna girer.

Rahat olun, evet evet siz, çok rahat olun Kürtler ayrı devlet is-te-mi-yor. Mevcut devleti demokratize edin, demokrasiyi içselleştirin, Kürde de, Türk'e de, diğer bütün halklara da "insani" bir demokrasi uygulayacak bir sistemi hayata geçirin fazlasına hacet yok...

İki ısrarım var bu "Bir yeni demokratik cumhuriyet" modelinin temelinde; biri kimlik diğeri dil. Kürtlerin kimliği kabul edilmeli, Kürtçe dili de "tedavüle" girmeli. Bu ikisi yoksa gerisi teferruattır...

Ahmet Türk ve Emine Ayna. Meseleye "dışarıdan bakanların" anlamakta zorlandıkları nokta şu: İki anlayışı da meclise taşıyan aynı irade... Görünürde kimileri iki bakışın perspektifinde "farklılık" yaratma gafletine düşse de, gerçekte böyle bir farklılık yaratma, hatta yansıtma lüksü yok. Başta, o temsil hakkı olan irade bu farklılaşmaya izin vermez.

Mamoste Aram ê Dîkran stranlarıyla hep yaşayacak. Tıpkı edebiyatıyla yaşayan Mehmed Uzun gibi. Filmleriyle yaşayan Yılmaz Güney gibi. Şarkılarıyla yaşayan Ahmet Kaya gibi. Şiirleriyle yaşayan Nazım Hikmet ve diğer tüm sürgünler gibi...

Komutan çıktığı yükseltiden olanca nefesiyle bağırır: "Tek kol aralığı, hizaya geeeel!" Ve herkes hizaya gelir. İşte otuz sene evvel hizaya getirilen ve sesi, nefesi kesilen / kestirilen toplumun, ezberini, Kürtler bozdu. Hem milliyetçi, Hem de mukaddesatçı cemaate "Hizanızı bozduk! Hadi şimdi siz, evet evet siz imana gelin" dendi...

Lalo'yu dilerseniz bir belgesel gibi okuyabilirisiniz. Belge roman kıvamında bir çalışma. 1925'teki Şeyh Said Kıyamı, 70'li yılların ikinci yarısında bir gençlik hareketi örgütlenmesi çerçevesinde boyveren PKK'nin adı telaffuz edilmeden köy, köylü, insan, doğa, davranış ilişkileri üzerinden bir kuruluş yılları değinisine eviriliyor.

Evet, Kürtlerin Latini ve Kurmanci Erebê Şemo'nun 74 sene önce yazdığı ve kullandığı diline ihtiyacı var. Kürtlerin sadece siyasette değil edebiyatta da morale, şiddetle ihtiyaçları var... Hem de çok...

Şehrin sicilinden düşmüş bir Ermeni'nin otuz sene sonra şehre döndüğünde evinin yerinde boş bir arsa gördüğündeki ruh halinin fotoğrafyasıdır... "Haylê dilêmin, dilêmin, dilêmin/ Baran ê şil kir cilê min./ Haylê dilêmin, dilêmin, dilêmin/ Felek ê xira kir mala min..."

Her birimiz birer miktar Asur, Sümer, Elam, Akad, Hitit, Med, Pers, Urartu ya da diğerleriyiz...Tarihi, edebiyatın diliyle bize yeniden okutan bu türden şehir kitaplarına o kadar çok ihtiyacımız var ki! Hele böylesine binler yıllık bir en eski yerleşikliği bugünlere taşıyorsa tarih...

"Derin devlet bir aşk şiiri olsaydı, kar maskesi onun başlığı olurdu" demiş Serpil Odabaşı sergisinin manifestosunda.... Adına "Faili Meçhul" denen failleri belli ve ne acı ki bugüne dek dosyaları saklı kapaklı ve kırmızı mühürle "Gizli" kalmış bir dönemsel tanıklığın sergisi...

Sizi bilmem ama ben şahsen Ertuğrul Günay'ı samimi ve içten buldum.... Baykal mı sahici, Günay mı? Baykal aşını ısıtıp önümüze sunmak felsefesinden "Hayır" çıkmayacağına inananlardan biriyim...Pozitif ayrımcılıklarının hiç değilse bir kısmı artık Kürtçeye ve Kürtçe kitaplar için de yapılmalı.

Yeter artık, yeter ömrümüzü yediniz, tükettiniz. Bir halkın onuruyla, gururuyla bu kadar oynanmaz bunun farkına ne zaman varacaksınız. Yeter...

Yaşatılanlara bakıp da mahpushaneyi daha "masum" düşünüp anılan işkencehaneleri hiç unutmamak, onlar üzerinden bir tarih bilinci ve okuma geliştirmek sanırım insan yanımızın vicdani sorumluluğuna denk düşüyor...

Dünyanın birçok diline, kitaplarının, seçkilerinin çevrilip yayınlandığını bildiğim Mungan, biyografisinde; özellikle şiirlerinden yapılan seçkilerin Kürtçeye çevrilip yayınlandığını, kitaplarının Kürtçe isimleriyle birlikte yazmış.

Lal Laleş'in "Deqên Qesas" adını verdiği şiir kitabı çıktı... Ortadoğu'nun zengin mitolojisi sembollerle de Laleş'in kitabına sirayet etmiş. Bizim kuşağın çoğu zaman güç aldığı Hayyam Rübaileri'ne bir "akrabalık" hissettim Laleş'in dizelerinde.

Resmi makamlara başvurup şehrimin eski adını istiyorum, dememe gerek kalmasın. Tunceli, Dersim olsun. Hakkâri Çolamerg olsun. Şanı şöhreti koyana kalsın, ama Urfa da Riha olsun. Diyarbakır'ın ise en az altı adı var. Bugünlere yakışanı Amed'dir, Amed olsun...

Diyarbakır'ın sivil toplum örgütleri; başta Anayasa olmak üzere tüm mevzuatın gözden geçirilerek ses çıkarılmasını istiyor. Ve diyorlar ki; Biz inanıyoruz, sen de katılırsan, birlikte değiştirebiliriz...

İhsani de kadim şehrin şeceresine ruhuyla, bedeniyle bir çentik açıp koca Amida’nın siciline kaydını yaptırıp öte yakaya göçtü. Sesi, soluğu, sazı, şiirleri ve duruşu kaldı geriye. Ruhu şad olsun İhsani Babanın…

Devletin kanalı trt şeş’e gidenlere bile Rojin’in şahsında tahammül edemeyen bir devlet anlayışının, Kürt Sorununu siyaseten nasıl çözeceği de bir başka devasa soru ve orta yerde olanca çıplaklığıyla duruyor.