Petrol-İş: BOTAŞ Çökertiliyor
BOTAŞ'ta alacakların izlenmesi ve tahsilinin en sorunlu alan olduğu belirtilen raporda doğal gaz alım kontratlarının özel sektöre devredilmesinin büyük bir risk oluşturacağına ve doğal gaz depolama tesisleri yetersizliğine dikkat çekiliyor.
Petrol-İş Genel Başkanı Mustafa Öztaşkın, rapora ilişkin yaptığı açıklamada BOTAŞ'ın çökertilmek istendiğini ve buna seyirci kalınmaması gerektiğini belirtiyor.
Öztaşkın: BOTAŞ'ın kamusal niteliği güçlendirilmeli
BOTAŞ'ın mali açıdan darboğaza girmemesi için, alacaklarının; en etkili biçimde izlenmesi ve güvence altına alınmasına ilişkin uygulamanın hızla gerçekleştirilmesi gerektiğini ifade eden Öztaşkın şöyle devam ediyor:
"Doğal gaz üretim ve ticaretinin giderek arttığı bölgemizde; doğal gaz alım anlaşmalarını devretmiş, ikiye bölünerek sadece iletimden sorumlu bir kamu kuruluşunun, uluslararası arenada önemli bir rol alması ve belirleyici olması mümkün değildir."
Öztaşkın, gerek toplumsal çıkarın gözetilerek kamu yararının gerçekleşmesi, gerekse çalışma barışının sağlanması için; BOTAŞ'ın kontrat devirleri işleminden vazgeçilerek, kamusal niteliği güçlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Türkiye ham petrol ithalatında 18, doğal gaz alımlarında 9.
Raporda dünyada uygulanan mevcut politikalar değişmedikçe, 2030'da dünya enerji ihtiyacının her yıl yüzde 1,6 artacağı öngörüldüğü ve bu artış hızının dünya enerji talebinin, 25 yılda yüzde 50 oranında artmasına yol açacağına dikkat çekiliyor.
Türkiye, dünya enerji piyasasında ham petrol ve doğal gaz alım işlemleriyle öne çıkıyor: Dünya ham petrol ithalatında 18., doğal gaz alımlarında ise 9. sırada.
Türkiye'nin doğal gaz ticaretinde boru hatlarındaki payı yüzde 4,16, LNG alımlarında, yüzde 2,58 oranında ve boru hatları ile ham petrol ve doğal gaz taşımacılığı faaliyetleri ve doğal gaz alım-satım işlemleri BOTAŞ tarafından yürütülüyor.
BOTAŞ'ın 7 tanesi doğal gaz, 2'si LNG olmak üzere 9 tane 25-30 yıllık süreli doğal gaz alım anlaşması bulunuyor.
Bunlardan dördü Rusya Federasyonu, diğerleri İran, Cezayir, Nijerya ile ayrıca Azerbaycan ve Türkmenistan'la yapılmış anlaşmalar.
Doğal gaz alımı 15 yılda 8 kat arttı
Türkiye, yüzde 63-65 oranında Rus doğal gazına bağımlı durumda. Bu anlaşmalar; doğal gaz alınmasa bile bedelinin ödenmesini gerektiren "Yıllık alım yükümlülüğü" (Al ya da öde) içeriyor. Alınan doğal gazın 3. ülkelere yeniden ihracı, genellikle yasak. Herhangi bir uyuşmazlıkta uluslararası tahkim devreye giriyor.
Satıcı ve alıcılar, fiyatları gizlediğinden gerçek fiyat bilgilerine ulaşılamıyor, aynı ülke ile yapılan anlaşmalar arasında bile farklılıklar bulunuyor.
BOTAŞ, 1990 yılında 3,4 milyar metreküp doğal gaz alımı gerçekleştirirken, Türkiye'de özellikle elektrik enerjisinde doğal gaz kullanımının artmasıyla (yüzde 57-60), 2005 yılında bu miktar 8 kat artarak 27 milyar metreküpe ulaştı.
Doğal gaz depolama tesisleri yetersiz
Türkiye'nin ilk doğal gaz anlaşmasını 1984'de imzalamış olmasına karşın aradan 23 yılda yeterli depolama tesisi bulunmadığını ifade eden Petrol-İş, yıllık ulusal tüketiminin yüzde 20'sini karşılayabilecek kapasitede (5,5-6 milyar metreküp) depolama tesisine ihtiyacı olduğunu belirtiyor.
"Al ya da öde" yükümlülüklerini içeren anlaşmalara dayalı olarak; hemen hemen tamamı ithal edilen doğal gazın depolanamaması; özellikle kış aylarında ciddi anlamda doğal gaz sıkıntısına ve kaynak kaybına yol açıyor.
BOTAŞ 7,2 milyar YTL alacağını tahsil edemiyor
BOTAŞ'ın 2005 yılı sonu itibariyle, tahsil edilemeyen alacakları; 2,4 milyar YTL anapara, 4,8 milyar YTL faiz olmak üzere toplam 7,2 milyar YTL.
Bu alacakların büyük bir kısmı, KİT'ler ve yerel yönetimlere ait. Yüzde 90,6'sı Elektrik Üretim A.Ş. ve Hamitabat Elektrik A.Ş.'ye ait olup, bunu yüzde 6,6 ile EGO izliyor.
Ayrıca BOTAŞ, Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı'nın işletilmesine konulan kısıtlamalar (Körfez Savaşı, BM Ambargosu ve Irak İşgali) nedeniyle oluşan 740 milyon dolar tutarındaki alacağını Irak ve BM'den henüz tahsil edemedi.
Bu durum, BOTAŞ'ın işletme ve yatırım finansmanı için kullandığı kredilerini zamanında ödeyememesine ve faizle yeni krediler alarak, borçlanmasına yol açıyor.
"Doğal gaz alım kontratlarının özel sektöre devredilmesi büyük bir risk"
Rapora göre Dünya Bankası ve IMF'nin dayatmasıyla çıkarılan 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Yasası uyarınca, 2004 yılında dağıtım alanından çıkarılan BOTAŞ'ın doğal gaz alım kontratlarının, 80'lik kısmının da özel şirketlere devredilmesi dayatılıyor.
2009'da BOTAŞ, iki ayrı şirket biçiminde yeniden yapılandırılarak iletim zinciri kamuda bırakılırken, ithalat şirketinin özelleştirileceği bildirilen raporda şöyle deniliyor:
"BOTAŞ'a yüklü miktarda borcu olan EÜAŞ, Belediyeler, dağıtım şirketleri, BOTAŞ'ta kalırken ödemelerini düzenli yapan müşteriler, yeni özel şirketlere yöneleceklerdir. BOTAŞ'ın zaten bozulmuş olan gelir-gider dengesi daha da derinleşecek."
Raporda BOTAŞ'ta yaşanan sorun alanlarından birinin de yönetsel karmaşa ve yönetim krizi olduğu belirtiliyor.
BOTAŞ'ta örgütlü Petrol-İş talepleriyse şöyle:
* Uzun süredir vekaleten yürütülen BOTAŞ Genel Müdürlüğü'ne en kısa sürede asaleten atama yapılmalı,
* Yönetsel istikrarsızlığa neden olan Yönetim Kurulu üyeliklerindeki eksikliğin tamamlanmalı,
* Son yıllarda çalışanlar arasında derinleşen ücret farklılıklarının giderilmesi ve kaldırılan "ücret skalası ve Yan Kademe Sistemi" güncelleştirilerek yeniden uygulanmalı,
* Sahada çalışanlar arasında eşitliğin ve adaletin sağlanması için saha tazminatı, tüm bölgeleri içerecek biçimde genişletilmeli. (KÖ/EZÖ)