Diyarbakır Newroz’undaki hak ihlalleri sıralandı

Newroz kutlamalarına izin verilmesine rağmen 21 Mart 2023’te Diyarbakır’da gerçekleştirilen Newroz kutlamasına katılmak isteyen yurttaşlara orantısız müdahaleler yapıldı.

Diyarbakır Barosu ve Özgürlük İçin Hukukçular Derneği’nin hazırladığı Newroz İzleme Raporu’nda hak ihlallerine dikkat çekildi.

"Kadınlar taciz edildi"

Rapordan öne çıkanlar şöyle:

-Kadın arama noktalarında taciz boyutuna varacak şekilde ince aramalar gerçekleştirildiği, ayakkabı içi ve iç giyime varacak kadar ince arama yapıldığı tarafımızca gözlemlenmiştir.

-Herhangi bir suç teşkil etmeyen sarı kırmızı ve yeşil renklerden oluşan kıyafetler, eşarplar, bandajlar ve şalların alana alımı yasaklanmış gözaltı gerekçesi yapılmıştır. Kürt kültürü ve tarihine ait olan bu motifler kolluk tarafından “bez barçası” veya “paçavra” denilmek suretiyle illegalleştirilmiştir. Yine bu motiflerle alana girmek isteyen yurttaşlar gözaltına alınmadan önce motiflerle fotoğrafları çekilmiştir. Bu motiflerin herhangi bir suç unsuru olmadığını belirten yurttaşlara kolluk tarafından hakaret edilip kötü muamele uygulandığı tarafımızca gözlemlenmiştir.

-Selahattin Demirtaş’ın fotoğraflarının yer aldığı atkılar ve üzerinde “newroz piroz be” yazıları yazan flamalar, Halkların Demokratik Partisi, Yeşil sol parti, Ezilenlerin Sosyalist Partisi, Türkiye İşçi Partisi, Demokratik Öğrenci Birliği, Emek Partisi, Sosyalist Gençlik Dernekleri Federasyonu ve LGBTİ+ bayraklarının ilk saatlerde içeri alınmadığı tarafımızca gözlemlenmiştir. Yapılan itirazlar ve görüşmeler sonucunda bu hukuksuz uygulamaya son verilmiştir.

-21 Mart 2023 tarihinde, Diyarbakır kent merkezinde kutlanan Newroz etkinliğinde LGBTI+ bireylere yönelik ayrımcı ve homofobik saldırılar meydana gelmiştir.

-Diyarbakır'daki Newroz kutlamasında LGBTİ+’lara yönelik saldırı gerçekleşmiştir. Newroz kutlamasına bayraklarıyla katılmak isteyen LGBTİ+’lar, bir grubun saldırısına uğramıştır. Bayrakların indirilmesini isteyen grup, bıçaklı saldırıda bulunarak LGBTİ+’lara yönelik linç girişiminde bulunmuştur.

-Çevrede bulunan kişilerin duruma müdahale etmesi üzerine grup onlara da saldırmış, LGBTİ+'lar darp edilerek alandan çıkarılmış ve bayrakları yırtılarak yakılmıştır. Bıçaklı saldırılar süresince tespit edebildiğimiz kadarıyla en az 5 kişinin telefonu çalınmıştır. Saldırı sırasında kolluk görevlilerine yaşanan durumun bildirilmesine karşın, gerekli müdahalenin yapılmadığı görülmüştür.

-Newroz günü protokolün önünde bekleyen kolluk mensupları protokol listesinde ismi olmasına rağmen kişilerin protokole girişlerinde zorluklar çıkarmışlardır. 

-Yine aynı zamanda protokole şal ü şepik ve kiras-fistan olarak adlandırılan ulusal kıyafetlerle girişe izin verilmemiştir. Newroz Programında yer alan sanatçı Şêrzat yöresel kıyafet giydiğinden kaynaklı olarak sahneye çıkması kolluk tarafından engellenmiş ve 2 saatlik bir bekletilmenin ardından sahneye çıkabilmiştir. 

-Newrozun kutlandığı gün boyunca gözaltına alma işlemlerinin mütemadiyen sürdürüldüğü, bir kısım yurttaşın gözaltı kayıtlarına geçmeden uzun süre polis araçlarında bekletildikten sonra bırakıldığını, bir kısım yurttaşın saatlerce Newroz alanına yakın alanlarda araç içerisinde bekletildiğini, bir kısım yurttaşın emniyet binalarının bahçelerinde saatlerce gayrı insani koşullarda bekletildiğini, çok sayıda kişinin kötü muamele ve işkenceye maruz kaldığını tespit etmiş bulunmaktayız.

-  Kayıt dışı gözaltına alınanlar dışında,  57’i çocuk olmak üzere 350’ye yakın kişi gözaltına alındı.

Çocuklara dair hak ihlalleri 

Çocuklar İçin Adalet Derneği, Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi ve İnsan Hakları Derneği Amed Şubesi Çocuk Komisyonunu ile oluşturulan heyet ile birlikte gözaltına alınan 57 çocuğun gözaltı sürecindeki ilişkin tespitler şu şekildedir;

- İlgili talimat uyarınca kimlik tespitleri yapılan çocuklar, daha sonradan ifadeye gelmeleri için kimliklerine el konularak serbest bırakılmaya başlanmıştır. Tarafımızca bu duruma müdahale edilerek yapılan işlemin hukuka aykırı olduğu belirtmiş ve burada da kolluk görevlisi ile tartışma yaşanmıştır. Tartışma sırasında bir kolluk görevlisi, “Her şeyi hukuka uygun yapmak zorunda değiliz.” şeklinde ifade kullanmıştır. Yaşanılan tartışmadan sonra kimlikler çocuklara teslim edilmeye başlanmıştır.

- Gözaltında görüşülen en az 5 çocuk Newroz alanında şiddete maruz kaldığını beyan etmiştir. Newroz alanında sıkılan biber gazı sebebiyle bazı çocukların bundan etkilendiği, 9 yaşında bir çocuğun gözaltına alındığı, bir çocuğun işkenceye maruz bırakılarak ters kelepçe ile gözaltına alındığı, muayene yapan doktorun fiziki muayene yapmaksızın çocuğa “Bir şeyin var mı?” diye sorarak rapor hazırladığı, bazı çocukların kolluk görevlileri tarafından bayrak ve flama açtırılarak fotoğraflarının çekildiği, başörtülü bir kız çocuğunun başörtüsünün açılarak fotoğraflarının çekildiği ve sonrasında gözaltına alındığı gibi tespitler yapılmıştır. “

Homofobik ve Ayrımcı saldırılara ilişkin açıklamalar

 -21 Mart 2023 tarihinde, Diyarbakır kent merkezinde kutlanan Newroz etkinliğinde LGBTİ+ bireylere yönelik ayrımcı ve homofobik saldırılar meydana gelmiştir. Diyarbakır'daki Newroz kutlamasında, LGBTİ+’lara yönelik saldırı gerçekleşmiştir.

-Newroz kutlamasına bayraklarıyla katılmak isteyen LGBTİ+’lar, bir grubun saldırısına uğramıştır. Bayrakların indirilmesini isteyen grup, bıçaklı saldırıda bulunarak LGBTİ+’lara yönelik linç girişiminde bulunmuştur. Çevrede bulunan kişilerin duruma müdahale etmesi üzerine grup onlara da saldırmış, LGBTİ+'lar darp edilerek alandan çıkarılmış ve bayrakları yırtılarak yakılmıştır. Bıçaklı saldırılar süresince tespit edebildiğimiz kadarıyla en az 5 kişinin telefonu çalınmıştır. Saldırı sırasında kolluk görevlilerine yaşanan durumun bildirilmesine karşın, gerekli müdahalenin yapılmadığı ve önlemlerin alınmadığı görülmüştür. (EMK)