OHAL'de Gazetecilik Yasak

Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Hükümeti 15 Temmuz 2016'da yaşanan başarısız Darbe Girişimi sonrası 20 Temmuz 2016'da tüm Türkiye'de üç aylık Olağanüstü Hal Yönetimi (OHAL) ilan etti. OHAL o günden beri üç ayda bir uzatılıyor.

OHAL yönetiminde kanun hükmünde kararnamelerle darbe girişiminden sorumlu tutulan Fethullah Gülen Cemaati medyası, Kürt medyası kapatıldı, dolayısıyla çalışanlar da işsiz kaldı.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarının basına yönelik kapsamlı baskı ve operasyonları 31 Mayıs 2013'te İstanbul-Taksim’de başlayıp tüm Türkiye’ye yayılan “Gezi Parkı protestoları”ndan hemen sonra başladı.

Protestolar sırasında ve sonrasında 12 kişi hayatını kaybetti, 59’u ağır olmak üzere 7 bin 959 kişi yaralandı.

Gazeteler Gezi protestoları sırasında Haziran 2013- Eylül 2013 döneminde fiilen çok sayıda saldırıya maruz kaldı. Bu süreçte 10’u uluslararası basından en az 153 gazeteci darp edildi, biber gazı ve plastik mermiyle yaralandı.

Gazetecilerin haber yapım süreci engellendi. Çok sayıda gazetecinin fotoğraf ve video kaydı polis tarafından zorla silindi. 39 gazeteci bu süreçte gözaltına alındı, üçü tutuklandı.

Gezi Parkı protestolarında hükümetin istediği istikamette habercilik yapmayan veya eleştirel tutum alan çok sayıda gazeteci doğrudan veya dolaylı gerekçelerle işten atıldı. Gerek TRT gibi kamu kuruluşları gerekse anaakım medyadan atılan gazetecilerin sayısı hakkında basın örgütlerinin elinde net veriler yok. Ancak Gezi, gazetecilerin toplu olarak işten atılmasının önemli dönemeçlerinden biri olarak kabul ediliyor.

Basın-İş Genel Sekreterinin değerlendirmesi

Basın-İş Genel Başkanı Faruk Eren de değerlendirmesine "Gezi sonrasında kaç gazetecinin işsiz kaldığını bilmesek de o tarihten itibaren büyük bir kıyım başladı," sözleriyle başlıyor.

Kameramanlıktan Tezgâhtarlığa

Eren Güvendik

İMC TV’de dört yıl kameraman olarak çalıştım. Daha sonra AP, Al Arabiye TV gibi kuruluşlar için telifli olarak çalıştım. En son parça başı iş yaptığım Nûçe TV Ekim 2016’da hükümetin Kürt politikasının sonucu olarak kapatılınca basın alanında çaldığım her kapı yüzüme kapandı. Çünkü, hükümet sadece yaptığımız işi değil, yapabileceğimiz işleri de elimizden aldı. Basın kuruluşlarına herhangi bir direktif gitti mi bilmiyorum ama kameraman aradıkları halde hiçbir televizyon kanalı beni işe almak istemedi. İmdadıma Mesut Kete koştu ama o işin de ömrü kısa sürdü.

Mesut Kete üniversiteden arkadaşım Ankara Ticaret Odası binasında “Sevgiler Günü Fuarı”nın yöresel ürünler kısmında açtığı stantta çalıştım en son. 2 Şubat’ta başlamıştı fuar, 14 Şubat Sevgililer gününde sona erdi. İşsiz Gazeteciler Haberinin Peşinde projesi için çalıştığım dönemde Mesut Kete ile çeşitli illerden getirttiği salça, meyve kuruları, reçel ve balları satıyordum bir yandan.

Mesut ile çalışmaya Eylül 2016’da başlamıştım. Fuar bittikten sonra yine işsiz kaldım. Çünkü “insanlar kuruş hesabı yapmaya mecbur eden ekonomik gidişat” nedeniyle yöresel ürünlere rağbet azalmaya başlamıştı.

Mesut da benim gibi gazetecilik mezunu ama hiç gazetecilik yapmadı. Ben işsiz kaldığım sırada o da birini arıyormuş. Kamerayla haber peşinde koşan ben bir anda bal satarken bulmuştum kendimi! Hayatımda ilk defa bir şey satıyordum ama bunu da çok iyi beceremiyordum. İlk günler çok yadırgadım ve hiç satış yapamadım. Zaten alış-satış bazında kâr miktarımızı öğrenene kadar Mesut, Kızılay’daki küçük dükkânı satış yapamadığımız için kapatmak zorunda kaldı.

Ankara’da iş arıyorum ama 2011’de başladığım gazeteciliği sürdürebilmem ancak bir mucize gerçekleşirse mümkün olabilir.

"Örneğin sırf attıkları tweetlerden dolayı çok sayıda gazeteci TRT’den atıldı. Hükümete yakın basın organlarında da benzer bir kıyım yaşandı.

"Ama basına yönelik kıyımların en büyüklerinden biri AKP-Gülen Cemaati çatışmasından sonra cemaat medyasında gerçekleştirildi. Cemaat medyasına kayyum atanmasıyla beraber yaklaşık 2 bin 500 basın çalışanının işsiz kaldığını tahmin ediyoruz.”

Gazeteciler örgütlü değil

Ancak, işsiz gazeteci olunca bulduğu işlerde çalışmak durumunda kalanlar ve yeniden mesleğini yapma şansı yakalayanların sayısı bilinmiyor. Gazetecilerin çoğu örgütlü olmadığı için ne işsizliklerinden ne de yeni bir işe başlayıp başlamadıklarından haberdar olunabiliyor.

Ama KHK’yla işten atılan gazetecilerin neredeyse hiçbirinin anaakım medyada istihdam edilmediğini biliyoruz.

Serpil Savumlu’nun dediği gibi “20 yıllık terzisin, bir gün çıkıp sana iğneyi, ipliği, kumaşı yasaklıyorlar. İşte bizim durumumuz bu”.

AKP-Gülen çatışmasının medya bilançosu

Medyada büyük tasfiyelerden biri de 2003’ten itibaren neredeyse iktidarı paylaşan, koalisyon halinde olan AKP-Gülen cemaati çatışması sonrasına denk düşüyor.

Gülen cemaatinin iktidardan daha fazla pay talep etmesiyle başlayan hükümet-cemaat kavgasının en somut örneği 17-25 Aralık 2013 tarihindeki "yolsuzluk operasyonu"yla ortaya çıktı.

Ekim 2015’te İpek Koza Holding’in Millet ve Bugün gazetelerine, Mart 2016’da Zaman, Today’s Zaman ve Meydan gazeteleriyle Cihan Haber Ajansı ve Aksiyon dergisinin sahibi Feza Yayıncılık’a kayyum atandı. Kayyumlar gazeteleri kapattı.

15 Temmuz Darbe Girişim sonrası 20 Temmuz 2016’da ilan edilen Olağanüstü Hal Yönetimi (OHAL) kapsamında çıkarılan 668 (27 Temmuz 2016), 675 (29 Ekim 2016) ve 677 (22 Kasım 2016) sayılı kanun hükmündeki kararnamelerle (KHK) 178 medya kuruluşu kapatıldı. Böylece Gülen Cemaati medyasının tümü kapanmış oldu.

DİSK Basın İş'in çalışmasına göre; Basın Yayın ve Gazetecilik işkolunda gözüken şirketlerde sigortalı 2 bin 308 işçi işsiz kaldı (1 Ağustos itibariyle işkolu işyeri listesine göre gözüken sayı 1688 kişi). Bu kişiler işsizlik maaşı alamayacağı gibi dava açsa bile alacağını tahsil edemeyecek.

Grafikler: 21 KHK ile OHAL Uygulamaları ve Düzenlemeleri - F. Salman/A. Ergün- bianet

Açılım da kapatıldı Kürt medyası da

Hükümetin Kürt medyasına yönelik kapsamlı operasyonları 24 Temmuz 2015'te başladı. 20 Temmuz 2015'te Suruç’ta gerçekleşen IŞİD saldırısından iki gün sonra, 22 Temmuz’da Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesinde iki polis memuru evlerinde öldürülmüş, ertesi gün dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu başkanlığında yapılan Güvenlik Toplantısı’nda PKK’ye operasyon kararı alınmıştı.

Kandil’e yönelik askeri harekatın yapıldığı 24 Temmuz gecesi, Kürt meselesiyle ilgili gelişmeleri aktaran, aralarında Özgür Gündem, Azadiya Welat, Özgür Politika gibi gazetelerin de olduğu 90’ı aşkın haber sitesine erişim engeli kondu. Çatışmaların sürdüğü dönemde Kürt basınına yönelik baskılar giderek arttı, 15 Temmuz’dan sonra çıkarılan ikinci KHK ile (28 Eylül 2016) “yıkıcı ve bölücü faaliyetlere destek verdiği” gerekçesiyle 23 radyo ve televizyon kanalının kapatılmasına karar verildi.

BİA Gözlem Raporu ve ÇGD rakamları

bianet'in 2016 Medya Gözlem Raporu’na göre 2016’da 778 basın kartı iptal edilirken, 54 gazetecinin mal varlığına el konuldu; 46 gazetecinin pasaportu iptal edildi.

BİA Medya Gözlem raporuna göre işine son verilen muhabir, yazar ve medya çalışanlarının sayısı 348 (2015), 339 (2014), ve 143 (2013) olarak seyrederken bu sayı 2016'da 2 bin 708’e çıktı.

Türkiye Gazeteciler Sendikası Genel Örgütlenme Sekreteri Mustafa Kuleli’nin TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) ve ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) verilerine dayanarak verdiği bilgiye göre Basın-Yayın-Gazetecilik işkolunda, matbaalar dahil 95 bin işçi bulunuyor. Bunların 9 bini işsiz olmak üzere 24 bini gazeteci. 15 bin faal gazeteci içinde sendikalı sayısı yaklaşık 3 bin. Toplu sözleşmeden yararlanan medya çalışanı sayısı ise 2 bin civarında.

Çağdaş Gazeteciler Derneği verilerine göre ise 2016'da üç medya mensubu öldürüldü, 80 basın mensubu tutuklandı, 299 basın mensubu gözaltına alındı, 32’si darp edildi, şiddete uğradı, tehdit edildi. Aynı yıl içinde yedi yabancı gazeteci sınır dışı edildi. 2 bin 622 basın emekçisi işsiz kaldı. Beş yayın kurumuna saldırı oldu; 157 medya kurumu, dokuz yayınevi ve şirket kapatıldı. Üç basın merkezine polis baskını yapıldı. 24 olay hakkında yayın yasağı kararı verildi. 20 siteye erişim engeli konurken, 624 basın kartı, 32 parlamento kartı iptal edildi. Türkiye Gazeteciler Sendikası verilerine göre 19 Ocak 2017 tarihi itibariyle 142 gazeteci hapiste.

Her ne kadar farklı kuruluşlar işsiz bırakılan gazeteci sayısına dair birbirinden farklı rakamlar verse de, şu anda Türkiye’deki işsiz gazeteci sayısının 9 ila 10 bin civarında olduğunda herkes hemfikir.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2015 verilerine göre, üniversite mezunu olup en çok işsiz kalan kesim gazeteciler oldu. 2014'te Türkiye genelinde işsizlik oranı yüzde 9.9 olurken gazetecilik alanında işsizlik yüzde 29,1 olarak gerçekleşti.

Buna göre 2014’ün sonu itibariyle toplam 24 kişilik işgücüne rağmen, 17 bin gazetecinin istihdam edildiği sektörde 7 bin gazeteci işsiz kaldı. Gazetecilik ve enformasyon alanından mezun olanların işsizlik oranı, yüksekokul veya fakülte mezunlarının ortalama işsizlik oranını neredeyse üçe katladı.

Türkiye medyasında toplu sözleşme sadece altı medya kuruluşunda var. Bunlardan beşinde TGS, birinde ise Medya-İş sendikası örgütlü. TGS’nin örgütlü olduğu işyerleri Cumhuriyet, Evrensel, BirGün, bianet ve Yurt gazetesi. Medya-İş ise Anadolu Ajansı’nda örgütlü. (İA-EG/NU/HK)

***

İŞSİZ GAZETECİLER HABERİNİN PEŞİNDE

1- Yeni "İşlerinde" Konuşuyorlarsa da Onlar Gazeteci

2- OHAL'de Gazetecilik Yasak

3- Almanya: Yeni Nesil Diaspora/Kopuntu

4- Almanya: Bunaltı Göçü

5- Arap Kızı Camdan Bakıyor'la Gelen Örgüt ve "Araplık"tan Kurtuluş

6- Nasıl Çalışıyor/Çalışamıyorlar; Kalıpyargıları Esnetmek

7- Ayrımcılıktan Kurtulmak İçin Beyazlarla Evleniyorlar

8- Özel Rehabilitasyon Merkezleri ve Sorunlar: Bingöl Örneği

9- İki Yönetici "Engelliye Eğitim Desteği" Uygulamasını Tartışıyor

10- "Engelli Eğitiminde Çözüm Kaynaştırma Sistemi"