İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başlattığı iki ayrı soruşturma kapsamında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, İBB yöneticileri ve Şişli Belediye Başkanı Resul Emrah Şahan ile Beylikdüzü Belediye Başkanı Murat Çalık 19 Mart sabahı evlerine yapılan şafak operasyonuyla gözaltına alındı.
Operasyonların hemen ardından üniversiteler başta olmak üzere birçok yerde eylemler başladı. Ekrem İmamoğlu ve 50 kişinin 23 Mart sabahı tutuklanmasının ardından protestolar diğer kentlere de yayıldı.
19 Mart'ta başlayan İBB’nin Saraçhane’deki merkez binasının önündeki eylemler de hâlâ devam ediyor.
Polisin, biber gazı ve plastik kapsül kullandığı eylemlerde gözaltına alınanların sayısı ise dün itibarıyla 1133'e ulaştı.
Peki, gözaltına alınanların hakları nelerdir? Gözaltına alınanlar neler yapabilir?
İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi, gözaltına alınan yurttaşları bilgilendirmek için "Temel Haklar ve Hukuki Dayanaklar" başlıklı bildiri hazırladı.
Baro İHM, açıklamasında toplumsal olaylar sırasında gözaltına alınanların haklarını sıraladı.
İHM, gözaltına alınanların haklarının Anayasa, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (PVSK) ve Çocuk Koruma Kanunu’nda (ÇKK) düzenlemelerle güvence altına alındığını belirtti.
Gözaltına alınanlar ne yapmalı?
Avukat talep edin ve avukatınız gelmeden ifade vermeyin.
Yakınlarınıza haber verin ve avukat görevlendirilmesini isteyin.
Avukatınız gelmeden hiçbir evrakı imzalamak zorunda değilsiniz.
Kimlik bilgilerinizi verin ancak sorulan diğer sorulara yanıt vermek zorunda değilsiniz, aleyhinize delil vermek zorunda değilsiniz.
İstemediğiniz takdirde kimseye şifreleriniz gibi delil elde edilecek bilgileri vermek zorunda değilsiniz.
Herhangi bir kötü muameleye maruz kalırsanız, bunu derhal avukatınıza ve ilgili mercilere bildirin.
Yakınlarınızın gözaltında olduğunuzu bilmesini sağlayın. Avukatınız gelene kadar bekleyin.
OLAĞAN ŞÜPHELİLER EĞİTİMİ
"Bir Gün Herkes Gözaltına Alınabilir"
İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi gözaltı süreci ve detaylarını şöyle sıraladı:
Gözaltı süresi
Gözaltı süresi, 24 saati geçemez.
Toplu suçlarda bu süre 48 saate kadar uzatılabilir.
Sulh ceza hâkimliği kararıyla bu süre toplam 4 güne kadar uzatılabilir.
Çocuklar için gözaltı süresi en kısa sürede tamamlanmalı, erişkinlerden ayrı yerlerde tutulmaları sağlanmalıdır.
"Hakkımızı savunuyoruz bize coplarla, silahlarla saldırıyorlar"
Gözaltına alınan kişinin yakınlarına haber verilmesi
Yakalanan kişinin kendi seçtikleri yakınlarına derhal haber verilmesi zorunludur.
Yabancı uyruklu kişilerin, kendi konsolosluklarıyla görüşme hakkı vardır.
Çocukların velisi veya vasisi mutlaka bilgilendirilmelidir.
Bilgilendirme yapmak için karakol telefonunu kullanabilirsiniz.
ŞEHRE GİRİŞ ÇIKIŞ KISITLANDI
İstanbul'da "İmamoğlu yasakları" uzatıldı
Avukat talep etme hakkı
Gözaltına alınan kişinin avukat isteme hakkı vardır ve bu hak engellenemez.
Çocukların ifadelerinin avukat eşliğinde alınması zorunludur.
18 yaşından küçükseniz, sağır ya da dilsizseniz, sizin için istenen cezanın alt sınırı beş yıl ise, ifadenizin alınmasının ardından tutuklanmanız istenerek mahkemeye sevk edilirseniz avukat olmadan ifadeniz alınamaz.
Yakalandığınız andan itibaren bir ya da birden fazla avukatın hukuki yardımından yararlanma hakkına sahipsiniz.
Avukatınız yok ise; kolluktan, savcılıktan ya da hakimden talep ederek Baro’dan avukat temin edilmesini isteyebilirsiniz.
ADANA BARO BAŞKANI MENGÜCEK GAZİ ÇITIRIK ANLATTI
“Gözaltı ve Tutuklamalarda Temel Haklar İhlal Ediliyor”
İfade vermeme hakkı
Şüpheli, susma hakkına sahiptir ve bu hakkı kullanması aleyhine delil olarak değerlendirilemez. Susma hakkının yanı sıra şüpheli aleyhine delil vermeme hakkına da sahiptir. Şüpheli, kimlik bilgileri dışında hiçbir soruya cevap vermek, şifrelerini vermek vb. zorunda değildir.
İfade sırasında zorla, baskı veya işkence ile bilgi alınamaz.
Hiç kimse, kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.
Hiç kimse gözaltındayken telefon şifresi vermeye zorlanamaz, şifrelerini paylaşmadıkları için tutuklanamaz ya da hapis cezası ile cezalandırılamaz.
TTB, ATUD, TİHV,
"İşkence Yasağı, İşkenceyi Önlemeyi de İçerir"
İşkence ve kötü muamele yasağı
Gözaltında her türlü işkence ve kötü muamele kesin olarak yasaktır.
Yargı kararlarına göre çok istisnai haller dışında ters kelepçe uygulaması işkence ve kötü mumamele yasağının ihlalidir.
Çıplak arama işkence ve kötü muamele yasağının ihlalidir.
İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ HEKİM TUTUMU BELGESİ
Gözaltındakilerin Sağlık Hakkı İçin Hekimler Ne Yapmalı?
Sağlık kontrolü hakkı
Yakalanan ve gözaltına alınan kişiler, gözaltı süresi içinde ve serbest bırakılmadan önce sağlık kontrolünden geçirilmelidir.
Şüphelinin bu muayenede bütün yakınmalarını dile getirmesi, doktor raporuna yazılmasını sağlaması ve ifade ve sorgu sırasında bu şikayetlerini tutanağa geçirmesi çok önemlidir.
Tıbbi muayene, ancak adli tıp kurumu ya da resmi sağlık kuruluşları tarafından yapılır.
Polis nezaretindeki kişilerin sağlık kontrollerinin polis memurlarının duyamayacağı ve tercihen göremeyeceği bir biçimde yapılması gerekir.
Hekim ile muayene edilen kişinin yalnız kalmaları, muayenenin hekim-hasta ilişkisi çerçevesinde yapılması esastır.
İşkence veya kötü muamele iddialarının belgelenmesi için bağımsız bir sağlık raporu talep edilebilir.
İBB PROTESTOLARINDA 4'ÜNCÜ GÜN
ÇHD'li avukatlar: Gözaltında çıplak aramaya maruz kalan yurttaşlar oldu
Çocukların gözaltına alınması ve özel koruma tedbirleri
18 yaşından küçük herkes çocuktur ve gözaltına alma işlemi ancak zorunlu hallerde uygulanmalıdır. Gözaltı sırasında çocuklara kelepçe takılamaz.
Gözaltına alınan çocuklar, derhal çocuk birimine veya çocuk şube müdürlüğüne götürülmelidir.
Çocuklar, yetişkinlerden ayrı tutulmalıdır.
Çocuklara yönelik gözaltı işlemlerinde, bir pedagog veya sosyal hizmet uzmanı eşlik etmelidir.
(ÜGS/RT)