Girtîgeh û sê helbestvan

Garîbe Gezer, Abdurrezak Şûyûr, Halîl Guneş, Bangîn Mûhammed, Vedat Erkmen…Di her du mehên dawiyê yên sala 2021ê de cenazeyên wan ji girtîgehan derketin. Li gorî rapora Komeleya Mafên Mirovan di nava sala 2021ê de ya hindik 59 girtî mirine. 5 navên li destpêkê min nivîsandine 5 ji van 59an in. Li gorî heman raporê li seranserê girtîgehan hezar û 605 girtiyên nexweş hene. Nexweşiyê 604 girtiyan li wan giran kiriye. Aysel Tûglûk, Mehmet Emîn Ozkan û Devrim Ayik û bi sedan girtiyên din ger rewş wisa dewam bike, li ber mirinê ne. Ger hikûmet destûrê nede wan û ew li nexweşxaneyan neyên dermankirin, dibe di nava sala 2022yan de em gelek nûçeyên bi vî awayî bixwînin. 

Di van rojan de ku cendekên girtiyan ji girtîgehan derdikevin, sê pirtûkên helbestan jî ji girtîgehan derketin.  Helbet ne tesadif e, li hêlekê desthilat dixwaze rêya mirinê li ber girtiyan vebike, li hêla din girtî di nava van şert û mercan de, berovajî vê helwesta desthilatê, bi helbestên xwe, bi nivîsên xwe û bi liv û tevgerên xwe dixwazin dengên xwe derxin. 

Bi dehan nivîskar, helbestvan di girtîgehan de berheman didin û bi rêya nivîsê, di şert û mercên giran de hebûna xwe diyar dikin. Hinek ji wan dikarin dengên xwe bigihînin derdorên berfireh. Lê hinek ji wan wê derfetê bi dest naxin. 

Esenî bi kurdî nivîsiye

Yek ji van pirtûkên ku vê demê çap bûye ya Welat Esenî ye. Navê pirtûka Esenî "Ev rû ev xerîbî" ye û Weşanxaneya Sorê ev pirtûk çap kiriye. 

“Dil koçer

û rêwî bûn xewn

di hêlekana hevşabûnê de

Çivek deştî: devmirî,

çivek zozani: vemirî,

li pey hev serdanpê dilerizîn

Aliyekî min lewma bilind; bazî

aliyekî min nizm; şikestî,

ez siwarê sîtavka qamguher

ku geh firrî

geh ketî"

Ev beşeke ji helbesta Welat Esenî ya bi navê “Firrî Ketî”. Welat Esen 26 sal in girtî ye. Di 22yê Hezîrana 2004an de ev helbest nivîsiye. Dema ev helbest nivîsandiye 10 sal di ser girtina wî re derbas bûye. Piştî ev helbest nivîsandiye jî 16 sal. Cezayê miebetê lê hatiye birîn.” 

Esenî di Pêşbirka Helbestan a Arjen Ariyî ya 8an de xelat wergirtibû. 

Îlhan Samî Çomak û helbestên wî 

Pirtûka din ya Îlhamî Samî Çomakî e. Navê pirtûka Çomakî "Dawiya dawî em dijîn" e. Weşanxaneya Manosê ev pirtûk çap kiriye. Çomakî helbestên xwe bi tirkî nivîsandiye. 

Wî di destpêka pirtûka xwe de ya bi navê "Azadiyê"* wiha bang kiriye:

“Lewra min bibe ji van deran, min gelek tişt dîtin

Min zêde zêde dîtin, ez zêde zêde xemgîn bûm

Êdî dem dema kaniyan e, li ser bênderê

ya bayê ye

Û dema bêresûbiniyê ye 

bêserûbiniya dema deriyê roja mezin vebû

û lingê min ê lerzokî berê xwe da asoyê”

Ev jî beşek ji helbesta Îlhan Samî Çomakî ye, ya bi navê “Azadî”. 

Îlhan Samî Çomak 28 sal in girtî ye. Cezayê miebetê lê hatiye birîn. 

Çomak di sala 1994an de hatiye girtin. Heta niha 8 pirtûkên helbestan nivîsandiye. Bêyî ku ti delîl li ser wî hebin, ew hatiye cezakirin. Digel ku Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê xwestibû ew careke din were dadgehkirin, dîsa heman ceza lê hatiye birîn.   

"Serdestana" Cengîz Sînan Çelîkî 

Pirtûka dawî ya ku jî ya Cengîz Sînan Çelîkî ye. Navê "Serdestan" e. Weşanxaneya Ayrintiyê pirtûk çap kiriye. Çelîkî jî weke Çomakî bi tirkî nivîsandine helbestên xwe. 

“Ez hatim!*

Pêxwas û bêdeng

 Di nava axê de.

Xweliya darên min ên şewitandî di bêrîka min de ne

Qîrînên kewan di çavên min de ne.”

Beşek ji helbesta Cengîz Sînan Çelîkî ya bi navê “Ez hatim” e ev. Çelîk jî 25 sal in girtî ye. Cezayê miebetê lê birîne. Çelîkî heta niha bi kirmanckî û tirkî gelek berhem dane. Di Pêşbirka Wêjeyê ya Huseyîn Çelebiyî de bi helbestên xwe yên kirmanckî û tirkî xelat wergirtine.  

Her sê jî zêdetirî 20 sal in girtî ne

Esen, Çomak û Çelîk, her sê jî di nîvê salên 1990î de hatin girtin. Her sê jî bi cezayên miebetê hatine cezakirin. Her sêyan jî di girtîgehan de nîvê emrên xwe borandiye. Her sê jî bi bi helbestên xwe, bi temayên azadî, civak, hezkirin, dar û ber, gul û çîmen, kar û bar, çiya û newal û gelekên din, helwesta girtiyan a li beramberî helwesta ku dixwaze cendekên girtiyan ji girtîgehan derbixin, diyar dikin. 

Weke Mahmût Yamalak, weke Rojbîn Perîşan, weke Menaf Osman, weke Fecriye Benek û weke navên din…(FD)

*Wergera helbesta Çomak û Çelîkî ya ji tirkî: Ferid Demirel