Atık gemisi São Paulo’nun Türkiye’ye gelişinin durdurulması

* Fotoğraf: Wikimedia.

"1961'den 1963'e kadar Clemenceau uçak gemisindeydim. Mekanisyenlik yaptım. Kontrol yapıyor, turbo pompalarını söküyorduk, buralar asbestin olduğu yerlerdi. Üst makine dairesinde de asbestle izole edilmiş türbinleri kontrol ediyordum. Kolektörler, vanalar, musluklar ve benzeri ekipmanlarlaydı işimiz. Tüm contalar asbestti. Zemini asbest parkeyle kaplı mürettebat kabininde kalıyorduk. Asbest, bu geminin her yerindeydi: Makinelerde, kazan dairesinde, demirleme bölümünde, kazanlarda, dizel jeneratörlerde, yiyeceklerin bulunduğu buzdolaplarında, havalandırma tesisatında, dümen kolunda, mutfaklarda, mürettebat kabininde, mancınıklarda. Asbest her şeyin içinde, farklı formlardaydı."*

* São Paulo'nun ikiz gemisi Clemenceau'da çalışan işçilerden biri. Annie Thébaud-Mony'nin 2012'de Ayrıntı Yayınları'ndan çıkan "Çalışmak Sağlığa Zararlıdır" kitabından.

2000 yılına kadar Fransız donanmasında Foch ismi ile görev alan São Paulo nükleer uçak gemisi, Brezilya tarafından satın alındı. Hizmet sürecinde yaşadığı sorunlar ve modernizasyon ihtiyaçlarının maliyet faturası kabarınca, 2017 yılında emekliye ayrıldı.

Eylül 2019'da uçak gemisinin gövdesinin satılması için ihaleye çıkıldı ve açık artırma için açılış bedeli 5.309.733,65 Brezilya Reali olarak belirlendi.

İhale süreci Mart 2021'de tamamlandı.

São Paulo uçak gemisinin sökümü için Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın Brezilya Çevre Bakanlığı'na verdiği 30 Mayıs 2022'li bir cevapla şartlı izin verdiği ortaya çıktı.

Geminin söküm işlerini 1.8 milyon dolar karşılığında tersanesi İzmir Aliağa'da bulunan Sök Denizcilik satın aldı.

Haziran 2021'de Türkiye, Fransa, Brezilya ve Belçika merkezli sivil toplum kuruluşları, gemi sökümünün çevreye duyarlı bir şekilde yapılabilmesi ve São Paulo'daki tehlikeli atıkların uygun bir şekilde karakterize edilmesini sağlamak için Brezilya'daki Çevre Bakanlığı, Fransa'daki Silahlı Kuvvetler Bakanlığı, Avrupa Komisyonu ve asıl muhatap olan Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik, ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na çağrıda bulundu.

Geminin 4 Ağustos'ta Türkiye'ye doğru yola çıkmak üzere Rio Limanı'ndan çıkış işlemlerine başlanması; Türkiyeli emek, meslek ve ekoloji örgütlerinin bir araya gelerek Aliağa'da bir miting düzenlemesiyle karşılık buldu.

Aliağa Emek ve Demokrasi Platformu'nun çağrısıyla 5 Ağustos'ta bir araya gelen örgütler şöyle dedi:

"São Paulo ülkemizin karasularına giremez, girmemelidir. Hiçbir ülkenin sökümünü üstlenmediği geminin ülkemize getirilmesine itiraz ediyoruz. Aliağa'ya dünyanın hurdalığı muamelesi yapılmasını reddediyoruz. Türkiye Avrupa'nın, Aliağa Türkiye'nin hurdalığı, çöplüğü değildir."

Verilen mücadele sonucu 26 Ağustos günü, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, asbestli gemi São Paulo'nun sökülmek üzere İzmir-Aliağa'ya gelmesine izin vermeyeceklerini söyledi.

4 Eylül günü Türkiye saati ile 20.51 sularında haritadan, geminin ilk kez geri dönüş manevrası yaptığı görüldü.

Gemi, 8 Eylül'de rotasını Brezilya-Rio de Janeiro'ya dönüş olarak güncelledi ve hızını artırdı. Yani, mücadele sayesinde geminin Aliağa'ya gelişi durduruldu.

Önemli bir simge

São Paulo'nun Türkiye'ye getirilmemesi için ulusal ve uluslararası arenada en çok uğraşan milletvekillerinden biri Halkların Demokratik Partisi (HDP) İzmir Milletvekili Murat Çepni oldu.

Asbestli geminin gelişinin durdurulmasını büyük bir zafer olarak değerlendiren Çepni, geminin asbestle mücadele konusunda önemli bir simgeye dönüştüğünü söyledi:

"São Paulo, asbest meselesi ile ilgili bir farkındalık yarattı. Asbest konusunda İzmir Aliağa'da büyük bir problem yaşanıyor. Brezilya'dan getirilip Aliağa'da sökülmeye çalışılan São Paulo gemisindeki yüksek asbest oranını bilim insanları ve tüm demokratik kitle örgütleri ortaya koydu. Geminin Aliağa'da sökülmemesi için büyük itirazlar gelişti. Bu durumun uluslararası anlamda bir suç niteliği olduğunu, doğa ve insan sağlığı açısından büyük bir risk oluşturacağını ifade ettiler.

"Fakat asbest sorunu, gelişi mücadele ile engellenen bu gemiden ibaret değil. Aliağa'da halihazırda birçok asbestli gemi sökülüyor. São Paulo gemisi asbest gerçeğini halkımızın, ülkemizin gündemine sokmuş oldu. Mücadele ile bu geminin gelmesi engellendi. Bundan sonra asbeste karşın mücadele sürmesi gerekiyor. Çünkü asbest sonuçları uzun yıllar sonra ortaya çıkan, ölümcül bir madde. Tüm halkımıza ve demokratik kitle örgütlerine buradan bir kez daha çağrımız, mücadeleyi yükseltmek. Asbeste karşı, doğa yıkımına karşı, orman katliamlarına karşı, ekoloji yıkımına karşı duyarlılık geliştirmek gerekiyor."

Büyük bir zafer

Asbest Söküm Uzmanları Derneği Başkanı Mehmet Şeyhmus Ensari ise gemini sivil toplum kuruluşları, emek platformları, çevreciler ve halkın yoğun mücadelesi sayesinde Brezilya'ya geri gönderildiğini söyleyerek şöyle diyor:

"Ülkemizde sökülmesi planlanan São Paulo gemisinin gelişi sivil toplum kuruluşları, ekoloji-emek platformları, aydınlar, bir grup gazeteci, bilim insanları ve uzmanlar tarafından yürütülen kampanyalar neticesinde engellendi. Ve tabii geminin son derece şaibeli olan IHM (Tehlikeli Madde Envanteri) raporuna istinaden, yeni IHM raporunun da verilmemesi üzerine Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı daha önce sökümüne şartlı izin verdiği São Paulo gemisinin iznini iptal etti.

"Bu, tabii ki halk dayanışmasının büyük bir zaferi. Fakat bizler hâlâ orada bir bataklığın olduğunu ve bataklığa gelen büyük bir sineğin engellendiğini, ancak bataklığın ya ilaçlanması yani gerekli tedbirlerin alınması söylüyoruz. Çevre ve halk sağlığı tehlikelerine karşı gerekli önlemler alınarak geminin sökülmesi ya da bataklığın kurutulması yani bu tesislerin kapatılması gerektiğini vurgulamaya devam ediyoruz. Aliağa ve çevresi, dolayısıyla Ege denizi, işçi ve halk sağlığı hâlâ büyük bir tehdit altında. Bu nedenle her zaman yaptığımız gibi çağrımızı yineliyoruz: Aliağa gemi söküm tesisleri bağımsız denetime açılmalıdır."

2022'de 10 Ekolojik Mücadele / Tuğçe Yılmaz

İliç'teki siyanür sızıntısı ve altın madenine karşı verilen mücadele / Cihan Berk
Sinop'ta yeni bir Çernobil yaşanmasın diye: Mücadeleye devam / Eren Dağıstanlı
İkizköylüler: Akbelen Ormanı yaşıyorsa direnişimiz sayesinde / Özlem Kara
Şırnak'taki ağaç kesimlerine karşı verilen mücadele / Roza Yiğit
Amasra'da termik santral inadına karşı verilen mücadele / Eren Dağıstanlı
"Sinpaş hiçbirimizden büyük değil" / Özlem Kara
Atık gemisi São Paulo'nun Türkiye'ye gelişinin durdurulması / Özlem Kara
Umudun bitmediği direniş: İkizdere / Eren Dağıstanlı
Kurutulan Marmara Gölü'nü kurtarmak için verilen mücadele / Özlem Kara
"Validebağ korudur, koru olarak kalacak" / Tuğçe Yılmaz

(ÖK/TY)