Guterres: "Dünya kaynayan yazdan, iklim çöküşüne gidiyor"

WMO raporu BM genel Sekreteri António Guterres'in kuzey yarımkürede küresel ısınma rekorlarının kırıldığı 2023 yazının yol açtığı gelişmelere yönelik çarpıcı ifadelere yer verdiği bildirisiyle eş zamanlı olarak yayımlandı. 

WMO raporu her yıl 7 Eylül'de kutlanan "mavi gökyüzü için Uluslararası Temiz Hava Günü" arifesinde yayınlandı. 2023 kutlamalarının teması Temiz Hava İçin Birlikte, hava kirliliğinin üstesinden gelmek üzere ortaklıkları güçlendirme, yatırımları artırma ve sorumluluğu paylaşma ihtiyacına odaklanıyor. 

TIKLAYIN-7 Eylül, "Temiz Hava Günü" ilan edildi

Dünya, yazılı kayıtlara geçen -büyük bir farkla- en sıcak Ağustos ayını ve 2023 Temmuzundan sonra tarihte şimdiye kadarki en sıcak ikinci ayı geride bıraktı. Haziran'ı da içine alan verilerle birlikte yerküre tarihte bugüne kadarki en sıcak üç aylık dönemi geçirmiş oldu. 

2023, genel olarak, 2016'dan sonra kaydedilen ikinci en sıcak yıl oldu. 

"Köpek günleri" havlamakla
kalmıyor ısırıyor da...

UN News'un haberine göre "İklim çöküşünün" başladığı uyarısında bulunan BM Genel Sekreteri, "Gezegenimiz kaynayan bir mevsimi -kayıtlardaki en sıcak yazı- daha yeni arkada bıraktı" dedi. 

Guterres İngilizce'de yazın en sıcak günleri için kullanılan "köpek günleri"* deyimine atıfta bulunarak "Yazın köpek günleri yalnızca  havlamakla kalmıyor, ısırıyor" dedikten sonra insanlığın dizginlerini salıverdiği fosil yakıtlara bağımlılığının sonuçlarını sıraladı. 

BM Genel Sekreteri, iklim krizi dünya çapında gitgide daha aşırı hava koşullarını tetiklemeye devam ederken, liderlere "şimdi iklim çözümleri için ateşi körükleme" çağrısında bulundu.

Sıcak hava dalgaları etmeni 

Genel Sekreter'in açıklamasının hemen ardından yayımlanan 2023 WMO Hava Kalitesi ve İklim Bülteni, dünyanın dikkatini sıcak hava dalgalarının yol açtığı tahribata çekiyor. 

WMO, yüksek sıcaklıkların yalnızca kendi başlarına bir tehlike olmakla kalmadığını, aynı zamanda hava kirliliğini de tetiklediklerini belirtiyor.

2022 verilerine dayalı olarak hazırlanan rapor, geçtiğimiz yıl sıcak hava dalgalarının hava kalitesinde nasıl tehlikeli bir düşüşü  körüklediğini gösteriyor.

WMO Genel Sekreteri Prof. Petteri Taalas, raporun bulgularına ilişkin açıklamasında "Sıcak hava dalgaları, insan sağlığı, ekosistemler, tarım ve esasen gündelik yaşamlarımız üzerindeki zincirleme etkileriyle hava kalitesini kötüleştiriyor" dedi. Taalas, kısır döngüden çıkabilmek için iklim değişikliği ve hava kalitesinin birlikte ele alınması gerektiğini söyledi. 

İklim değişikliği demleniyor

İklim değişikliği, sıcak hava dalgalarının sıklığını ve yoğunluğunu artırıyor.

Bülteni derleyen Küresel Atmosfer İzleme Ağındaki WMO bilim görevlisi Lorenzo Labrador, "Orman yangınlarından çıkan duman[ın], sadece hava kalitesini ve sağlığını etkilemekle kalmayıp, bir cadı kazanındaki gibi aynı zamanda bitkilere, ekosistemlere ve mahsullere de zarar veren ve atmosferde daha fazla karbon salımına ve dolayısıyla daha fazla sera gazına yol açan kimyasallar içer[diğini]" açıklıyor.
 
Geçtiğimiz yaz kuzey yarım küredeki sıcak hava dalgası, zararlı parçacıklar ve azot oksitler benzeri reaktif gazlar türünden kirletici konsantrasyonların çoğalmasına neden oldu.

Avrupa'da, yüzlerce hava kalitesi izleme alanı, sekiz saate kadar varan sürelerde Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) ozon hava kalitesi alarm düzeyi olan 100 μg/m³ (metreküpte 100 mikrogram) üzerinde değerler kaydetti. 

Kentsel ısı adalarının ağaçlara ihtiyacı var

UN News'un bildirdiğine göre, ısı söz konusu olduğunda, kentlerde yaşayanlar genellikle sıcak havalardan en yoğun biçimde etkileniyorlar. 

Yoğun altyapı ve çok sayıda yüksek binayla kuşatılan kentsel alanlar, kırsal çevreye kıyasla çok daha yüksek sıcaklıklarla karşı karşıya kalıyorlar. 

Bu etki genellikle bir "kentsel ısı adası" oluşumu olarak adlandırılıyor. Gece gündüz sıcaklık farkının büyüklüğü değişebilir ancak geceleri 9° C'ye  kadar ulaşabilir.

Sonuçta kentlerde yaşayan ve çalışan insanlar, geceleri bile tehlikeli ısı stresi altında kalabilirler. 

Ancak, Brezilya'nın São Paulo kentinde yapılan bir araştırma kapsamında hem sıcaklık hem de CO₂ ölçümleri, iklim değişikliği için doğa temelli çözümlerin yararlarını ortaya koydu. Şehirlerde daha fazla yeşil alan sağlanarak olumsuz etkilerin kısmen azaltıldığını gösterdi.

*"Yazın köpek günleri" sözü ne anlatıyor? 

Kelime kelime çevrildiğinde İngilizce'de "Yazın köpek günleri" anlamına gelen "Dog days of summer" ifadesi, Köpek Yıldızı olarak da bilinen ve Büyük Köpek takımyıldızında (Canis Major) yer alan Sirius'a göndermede bulunur. Kuzey yarımkürede "Yazın köpek günleri" olarak adlandırılan dönemde güneş gökyüzünde Köpek Yıldızı ile aynı konumda yer alır. Yılın en sıcak ve en yapış yapış dönemi köpekle ilişkilendirilen yıldızların gökyüzünde belirmesine denk gelirken yerde sıcaklar köpekleri yırtıcılaştırır. Deyimin gerisinde bu yakıştırma yer alır.

(AEK)