"Çaya Buyrun Sorgunuz Var"

Çay, Çin kültüründe çok önemli bir konuma sahip. Sanatsal bir ritüel olmasının yanı sıra sosyal ortamların da vazgeçilmez bir parçası. Ancak "çay" ve "çay içmek" 2007'den beri Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşları için çok başka bir anlam ifade ediyor: Sorgulama.

Oiwan Lam'in haberine göre, 2007 yılından beri Çin'de aktif olan muhalifler, gazeteciler, netdaşlar ve insan hakları savunucuları polis tarafından "çay içmeye" çağırılarak ifade vermeye zorlanıyor. Lam bu durumu "polis ile zorla çay sohbeti" olarak nitelendiriyor.

Kendi içerisinde özel bir birim kuran polis, ifadesini alacağı kişiyi ya kendi birimine ya da o kişinin çalıştığı yerdeki özel bir birime çağırıyor. Örneğin eğer ki bir kişi üniversite öğrencisiyse, o okuldaki Çin Komünist Partisi Şubesi'ne "davet ediliyor". Davetlerde polis konuşmaları kayıt altına alıyor.

Polis, bu "çaylara" katılan gazetecilerden, bloggerlardan özellikle "işbirliği" yapmaları, haber kaynaklarını açıklamalarını istiyor. Bu kaynakları açıklamayan kişiler "yalan haber yapmak", "halkı paniğe sürüklemek" gibi suçlarla ev hapsinden sürgüne kadar değişik cezalara çarptırılabiliyor.

"Çay davetleri" bazen de muhaliflere yönelik bir uyarı amacı da taşıyor. Örneğin geçtiğimiz ay sansüre karşı grev yapan Southern Weekly gazetesi çalışanlarına destek veren Google CEO'su Kai Fu Lee ve Çin'de çok popüler olan Tayvanlı aktris Annie Yi Nengjing de "çaya" davet edilenlerden.

Lee görüşmenin ardından kendi blogunda "Çay acıydı" diye yazmış, Southern Weekly'i kastederek (Güneyli Haftalık Gazete) "Artık sadece doğudan, batıdan, kuzeyden ve haftanın günlerinden bahsedebilirim" demişti.

Nengjing ise davete icabet etmeyi reddetmiş, karşılığında da yapımında yer aldığı "China's Got Talent" (Çin'deki Yetenek Sizsiniz formatlı TV programı) sona erdirilmişti.

Çay daveti için rehber

Çin'deki insan hakları savunucularından Wu Gan ise çaya davet edilenler için bir rehber yayınladı.

* Sorgulama esnasında öfkelenmeyin, korkmayın.

* Sadece kendi hakkınızda konuşun, başkaları hakkında herhangi bir bilgi vermemeye çalışın.

* Polis eylemlerinizde bilinçli olduğunuzu ve sonuçları ile karşılaşmaya hazır olduğunuzu ifade edin.

* Sorgulamayı yapan kişileri eleştirmeyin ya da onları aşağılamayın.

* Soruları kişisel algılamayın.

* Sizi sorgulayanlara güvenmeyin, onları kendi tarafınıza çekebileceğinizi düşünmeyin.

* Eğer sizi daha sonra taciz etmelerini istemiyorsanız "garanti belgesini" imzalayın. "İyi bir vatandaş" olmaya, "internette polisi ya da hükümeti eleştirmeme" gibi sözler verdiğiniz bu belgenin yasal geçerliliği olmadığı için bu maddeleri uygulamak zorunda değilsiniz.

* Ailenize ya da arkadaşlarınıza da baskı yapabilirler. Bu yüzden çevrenizi ne yaptığınız ve neden yaptığınız hakkında bilgilendirin ve desteklerini alın.

Bu haber Global Voice Advocacy'den derlenmiştir. (EA)