Genellikle panayır, sirk, karnavalve festivallerde plastik bir torba içinde bir çubukta veya bir kağıt külahta servis edilen pamuk şeker, Türkiye'de bunların yanı sıra işportacıların vazgeçilmezi halinde. Çocukları mutlu etmesi ile özdeşleşen pamuk şeker nasıl oldu da siyasetin de konusu oldu.
Pamuk şekerin ilk versiyonları, 19. yüzyıldan önce Avrupa’da bulunuyordu. Şeker ustaları, karamelize edilmiş şeker ipliklerini elle çekerek hafif ve ince tatlılar yapıyorlardı. Ancak modern pamuk şekerin icadı, 1897 yılında Amerikalı diş hekimi William Morrison ve şekerleme üreticisi John C. Wharton tarafından gerçekleştirildi. Elektrikli bir cihaz kullanarak şekerin eritilip ince iplikler haline getirilmesini sağladılar. Bu yeni tatlı, ilk olarak 1904 yılında St. Louis Dünya Fuarı’nda “Fairy Floss” (Peri İpi) adıyla tanıtıldı ve büyük bir ilgi gördü.
Pamuk şekerin icadında diş hekimi ironisi
Pamuk şekerin icadında bir diş hekiminin payı olması ironik bir durumdur. Morrison ve Wharton, 1921’de patent almış olsa da, benzer bir icadı 1949’da Joseph Lascaux adında başka bir diş hekimi de geliştirdi. Lascaux, Morrison ve Wharton tarafından yaratılan orijinal "ipek pamuğu" ile ilişkilendirilmekten kaçınmak için kendi versiyonunu "pamuk şeker" olarak pazarlamaya karar verdi.
1970'lerde, ürünü yapan ve paketleyen otomatik bir pamuk şeker makinesi yaratıldı ve bu, daha taşınabilir üretim gerektiren karnavallarda, tezgahlarda ve diğer etkinliklerde üretilmesini kolaylaştırdı.
Filmlerde pamuk şeker
Pamuk şekeri, Dumbo (1941,2019), Charlie ve Çikolata Fabrikası (1971, 2005) ve The Greatest Showman (2017) gibi filmlerde önemli bir unsurdu. Pamuk Şeker adlı Kürtçe filmi 2013 yılında gösterime girdi. Yönetmen Ozan Takış bu filmi pres makinesine sıkışıp hayatını kaybeden çocuk işçi Ahmet Yıldız'ın anısına çekti. Filmde, Adana’da pamuk toplayan, zor koşullar altında çalışan ve kent ile kırsal arasındaki çatışmalarla karşı karşıya kalan iki çocuk işçinin hikâyesini anlatıyor.
Şekirê Pembû: Ahmet Yıldız Anısına
Bu tatlı, kutlama ve kültür amaçlı kullanılsa da bazen iyi anlamda, bazen kötü anlamda siyasetin konusu haline geldi. Hatta bazı ülkelerde ironik bir şekilde protestolarda da kullanılmıştır. Örnek olarak Kongo protestolarını, Fransa'daki "Sarı Yelekliler" hareketini gösterebiliriz. Özellikle protestolar sırasında hükümetin politikalarını yönelik eleştirilerini ifade etmek için pamuk şekeri terimini kullandılar: Pamuk şekeri gibi boş ve geçicidir.
Siyasetçiler ve halkla buluşmalarda pamuk şeker
Pamuk şeker, doğrudan siyasetle ilişkilendirilmese dezaman zaman siyasetçiler tarafından festivallerde, lunaparklarda veya mitinglerde tercih edildi. Sembolik veya popülist bir araç olarak halkın ilgisini çekmek ve samimi bir imaj sergilemek için pamuk şeker yerken görüntülendiler. Amaçları halkın dikkatini çekmek, dürüst olduklarını göstermek ve "halktan biri" imajını güçlendirmekti.Örneğin:
- ABD Başkanı Barack Obama: 2008 seçim kampanyasında panayırlarda halka hitap ederken pamuk şeker yerken görüntülendi.
- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin: 2019’da St. Petersburg’da düzenlenen bir etkinlikte pamuk şeker yerken fotoğraflandı, bu da sosyal medyada büyük yankı uyandırdı.
- Türkiye’de yerel politikacılar: Seçim dönemlerinde çocuklara ve ailelere yönelik etkinliklerde pamuk şeker dağıtan belediye başkan adayları sıkça görülür.
Siyasete nasıl konu oldu?
Bu yıl Şırnak'ın Cizre ilçesinde düzenlenen Newroz etkinliğinde polis memuru Sinan Baydı ile Ali Talha Balbal engelli bir kişinin pamuk şekeri dağıttığını gördü. Ekipler hem ona yardım etmek hem de paylaşmak için tüm pamuk şekerleri satın alarak çocuklara dağıttı. Bu anlar sosyal medyada tartışamalara sebep oldu. Bu görüntülere ilişkin Yavaş, Saraçhane'de İmamoğlu için düzenlenen protestoda şöyle dedi: "Dün Doğu’da bir yerde bana göre paçavra olan bayraklar sallanırken, o mitinge gidenlere polisler pamuk şekeri verirken buradaki müdahaleyi doğru bulmuyorum. Emniyet güçlerinden buradaki gençlere de pamuk şekeri ikram etmelerini bekliyoruz."
Her ne kadar Cumhuriyet Halk Partisi lideri Özgür Özel, Yavaş’ın sözleri için özür dilese de Yavaş, geri adım atmadı.
Newroz, polis, pamuk şeker ve Mansur Yavaş
Yavaş'ın Kürtlere ait sembollerle ilgili “paçavra” sözü büyük tepkiye neden oldu. Konu İstanbul Newroz'unda da gündem oldu. Bazıları, üzerinde "Mansur Alsana Pamuk Şeker" yazılı büyük bir pankart açarak Yavaş'ın sözlerine dikkat çekti. Bir başka pankart da "Paçavra bavê te ye (senin babandır)" pankartıydı. Bu fotoğraflar Kürt seçmeninin siyasi tartışmalara ne kadar duyarlı olduğunu bir kez daha ortaya koydu.
(HC/HA)