"Engelsiz" eğitim
*Görsel betimleme: Fotoğrafta, bir otopark alanında engelli bireyler için ayrılmış park yerleri görülüyor. Park yerleri, yere çizilmiş mavi renkli engelli simgeleri ile işaretlenmiş. Bu simgeler, tekerlekli sandalyede oturan bir figür ile temsil ediliyor. Park alanları, beyaz çizgilerle birbirinden ayrılmış ve zeminin genel rengi gri.
Türkiye’de Ulusal Engelli Veri Sistemine kayıtlı ve hayatta olan engelli sayısı, 2023 Kasım ayı raporuna göre şu şekilde:
Toplam engelli kişi sayısı: 2.511.950
Erkek engelli sayısı: 1.414.643
Kadın engelli sayısı: 1.097.307
Ağır engelli sayısı: 775.012
Bu verilere göre, engelli nüfusun yüzde 56’sını erkekler, yüzde 44’ünü kadınlar oluşturuyor. Ayrıca, görme engelli kişi sayısı 215.076, işitme engelli kişi sayısı 179.867, dil ve konuşma engelli kişi sayısı 33.686, ortopedik engelli kişi sayısı 311.131, zihinsel engelli kişi sayısı 385.313 ve ruhsal-duygusal engelli kişi sayısı 33.686 olarak raporlanmış.
Bu veriler, Engelli Sağlık Kurulu Raporu almak için yetkili hastanelere başvurmamış ve hizmet almak için devletle temasa geçmemiş bireyleri kapsamıyor. Yani, bu sayılar sadece sisteme kayıtlı olan engelli bireyleri içeriyor.
Türkiye’de örgün eğitim kapsamında eğitim gören engelli öğrenci sayısı, 2022 Millî Eğitim İstatistiklerine göre şu şekildedir:
Kaynaştırmada eğitim gören engelli öğrenci sayısı: 357.319
Özel eğitim okullarında eğitim gören engelli öğrenci sayısı: 60.192
Özel eğitim sınıflarında eğitim gören engelli öğrenci sayısı: 55.175
Bu verilere göre, örgün eğitimde toplam 472.636 engelli öğrenci eğitim alıyor. Bu sayılar, engelli öğrencilerin farklı eğitim modellerindeki dağılımını yansıtıyor.
Kaynaştırma eğitimi, özel okullar ve sınıflar, taşımalı eğitim
Türkiye’de engelli öğrencilerin eğitimine yönelik çeşitli programlar ve hizmetler bulunuyor. Bu programlar arasında kaynaştırma eğitimi, özel eğitim okulları ve sınıfları, taşımalı eğitim ve yaygın eğitim gibi seçenekler var. Engelli öğrencilerin eğitimine yönelik bu çeşitlilik, her bireyin ihtiyaçlarına uygun bir eğitim modeli sunmayı amaçlıyor.
Engelsiz eğitim, tüm bireylerin engellerinden bağımsız olarak eşit eğitim fırsatlarına sahip olmalarını amaçlayan bir yaklaşım.
Mevcut durum
Türkiye'de engelli bireylerin eğitime erişimi, 1980'lerden bu yana önemli gelişmeler göstermiştir. 2005 yılında çıkarılan 5378 sayılı Engelliler Kanunu, engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımını ve eğitim haklarını güvence altına almıştır. Bu yasa ile birlikte, okulların fiziksel altyapılarının engelli öğrenciler için uygun hale getirilmesi ve özel eğitim gereksinimi olan öğrenciler için bireyselleştirilmiş eğitim planlarının hazırlanması zorunlu hale gelmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yürütülen Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, engelli öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlamaktadır. Bu yönetmelik kapsamında, özel eğitim sınıfları, kaynaştırma eğitimi ve destek eğitim odaları gibi çeşitli eğitim modelleri uygulanmaktadır.
Karşılaşılan zorluklar
Fiziksel Altyapı Eksiklikleri: Birçok okul, engelli öğrencilerin erişimine uygun değildir. Rampalar, asansörler ve uygun tuvaletler gibi temel altyapı eksiklikleri, engelli öğrencilerin okula devamını zorlaştırmaktadır.
Eğitim Materyalleri ve Teknoloji: Engelli öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun eğitim materyalleri ve teknolojiler yeterince yaygın değildir. Özellikle görme ve işitme engelli öğrenciler için Braille materyaller ve işaret dili destekli ders materyalleri sınırlıdır.
Öğretmen Eğitimi: Öğretmenlerin engelli öğrencilere yönelik özel eğitim konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olmamaları, eğitim kalitesini düşürmektedir. Öğretmenlerin sürekli hizmet içi eğitimlerle desteklenmesi gerekmektedir.
Toplumsal Farkındalık ve Tutumlar: Engelli bireylere yönelik toplumsal önyargılar ve ayrımcılık, onların eğitim hayatında karşılaştıkları engellerin başında gelmektedir. Toplumsal farkındalığın artırılması için geniş çaplı kampanyalar düzenlenmelidir.
Çözüm önerileri
Okul Altyapısının İyileştirilmesi: Okulların fiziksel olarak engelli öğrencilere uygun hale getirilmesi için devlet desteği artırılmalı ve bu konuda sıkı denetimler yapılmalıdır.
Eğitim Materyalleri ve Teknolojinin Yaygınlaştırılması: Engelli öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarına yönelik materyallerin ve teknolojik araçların geliştirilmesi ve okullara dağıtılması sağlanmalıdır. Ayrıca, dijital eğitim platformlarında engelli öğrenciler için erişilebilir içerikler sunulmalıdır.
Öğretmen Eğitiminin Güçlendirilmesi: Öğretmenlerin özel eğitim konusunda bilgi ve becerilerini artırmak için sürekli eğitim programları düzenlenmelidir. Eğitim fakültelerinde özel eğitim derslerinin zorunlu hale getirilmesi de önemli bir adım olacaktır.
Toplumsal Farkındalık Kampanyaları: Engelli bireylere yönelik önyargıların kırılması ve toplumun bilinçlendirilmesi için medya kampanyaları, seminerler ve atölye çalışmaları düzenlenmelidir.
Politika ve Mevzuatın Güçlendirilmesi: Mevcut yasal düzenlemelerin uygulanabilirliğini artırmak ve yeni politika önerileri geliştirmek için sivil toplum kuruluşları, akademisyenler ve devlet kurumları iş birliği içinde çalışmalıdır.
Türkiye'de engelsiz eğitim konusunda önemli ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, hala çözülmesi gereken birçok sorun bulunuyor. Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak ve engelli bireylerin potansiyellerini gerçekleştirmelerine olanak tanımak için daha kapsayıcı ve sürdürülebilir politikalar geliştirilmeli. Bu hedefe ulaşmak için devlet, sivil toplum ve toplumun tüm kesimleri el birliği ile çalışmalı.
(AÖ/AS)