TİHV, TİHEK'in Besna Tosun Kararı'na tepki gösterdi: İşkenceyi meşrulaştırıyor

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun (TİHEK) “Kötü Muamele Yasağının İhlal Edilmediği” yönündeki kararına tepki gösterdi.

bianet'in objektifinden Cumartesi Anneleri/İnsanları 1000. Hafta buluşması

27 Mayıs 2024

TİHV, TİHEK’in bu kararıyla cezasızlık kültürünü besleyerek işkence ve kötü muameleye karşı mücadeleye zarar verdiğini açıkladı. Vakıf, kamuoyuna yönelik bir açıklama yaparak TİHEK’in soruşturma yetkisine son verilmesi gerektiğini savundu.

14 Ekim 2023 tarihinde, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) ihlal kararlarına rağmen Cumartesi Anneleri’nin 968. hafta buluşmasına kolluk güçleri müdahale etti.

Müdahale sırasında gözaltına alınan kayıp yakını ve Cumartesi İnsanı Besna Tosun, gözaltında işkence ve kötü muameleye maruz kaldığını belirterek TİHEK’e başvurdu. Ancak TİHEK, evrensel insan hakları ilkeleriyle uyumsuz bir şekilde kötü muamele yasağının ihlal edilmediğine karar verdi.

TİHEK’in kararındaki çelişkiler

Besna Tosun’un başvurusunda sunduğu video kayıtları, tıbbi raporlar ve tanık ifadelerine rağmen, TİHEK, bu kanıtları yetersiz buldu.

Kararında, Beyoğlu Kaymakamlığı İlçe Emniyet Müdürlüğü’nden gelen savunmaları dikkate alan TİHEK, “ters kelepçe” uygulamasını “orantılı güç kullanımı” olarak değerlendirdi. TİHEK, Tosun’un “jest ve mimikleriyle kelepçelemeye engel olduğu” ve olay yerinin “yoğun bir cadde” olduğu gerekçesiyle polis müdahalesini haklı buldu.

"TİHEK işkenceyi meşrulaştırıyor"

TİHV, TİHEK’in kararını eleştirerek, “Ters kelepçe gibi yasaklanmış yöntemlerin kullanımı, BM İşkenceye Karşı Komite’nin açık tespitlerine aykırıdır,” dedi. TİHEK’in bağımsızlık ve tarafsızlık ilkelerini ihlal ettiğini belirten TİHV, kurumun bir Ulusal Önleme Mekanizması (UÖM) olarak soruşturma yetkisi bulunmadığını vurguladı. TİHEK’in evrensel insan hakları ilkelerine ve İstanbul Protokolü’ne aykırı bir şekilde soruşturma yürüttüğünü ifade eden TİHV, bu durumun cezasızlık kültürünü pekiştirdiğini belirtti.

TİHV, TİHEK’in yürüttüğü soruşturmalardaki eksiklikleri şöyle sıraladı:

Kanıt Yetersizliği: Video kayıtları gibi ek delillerin talep edilmemesi ve mevcut kanıtların bağımsız şekilde incelenmemesi.
Tıbbi Bulguların Göz Ardı Edilmesi: Travma belirtileri içeren tıbbi raporların dikkate alınmaması.
Tarafsızlık İlkesinin İhlali: Kararların, kolluk güçlerinin bağlı olduğu idareden gelen belgelere dayandırılması.

TİHV, işkence ve kötü muameleye maruz kalan kişilere, TİHEK’e başvurarak mücadeleyi zayıflatmamaları çağrısında bulundu. Bunun yerine, şikâyetlerin doğrudan Cumhuriyet Savcılıklarına yapılmasını önerdi.

TİHEK’in 2018-2023 yılları arasında aldığı 4.706 başvurudan yalnızca 11’inde ihlal kararı verdiğini hatırlatan TİHV, bu oranın cezasızlık kültürünü derinleştirdiğini ifade etti. TİHEK’in Ulusal Önleme Mekanizması yetkisinin derhal sonlandırılması gerektiğini belirten TİHV, İstanbul Protokolü’ne uygun etkili soruşturmaların başlatılması çağrısında bulundu.

TİHV, 35 yıldır işkence ve kötü muamelenin tespiti, belgelenmesi, onarımı ve cezasızlıkla mücadelede etkin bir şekilde çalıştıklarını belirterek, işkenceye maruz kalan herkesi dayanışma için başvurmaya davet etti.