"KÜRT YAYINCILIĞINDA DERGİCİLİK" WEBİNAR DİZİSİ
Serdar Ay: “Dergiler Kürtler için kendilerini ifade etme aracıdır”
Haberin Kürtçesi için tıklayın
İPS İletişim Vakfı/bianet, Atölye BİA ve Zan Vakfı’nın ortaklaşa düzenlediği “Kürt Yayıncığında Dergicilik” webinar dizisinin ilki akademisyen Serdar Ay’ın sunumuyla gerçekleşti.
“Türkiye’de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler” başlığı ile gerçekleşen etkinliğin kolaşlaştırıcılığını akademisyen Adnan Çelik yaptı.
Kürt dergilerinin ve dergiciliğinin karakteristik özelliklerini anlatarak sunumuna başlayan Serdar Ay Kürtler için dergilerin “kendilerini ifade etme yolu” olduğunu belirterek dergilerin hem bir mücadele hem de okul görevini gördüğünü söyledi.
Konuşmasının devamında Kürt dergiciliğinin aşamalarına da değinen Serdar Ay’ın konuşmasında öne çıkan bazı başlıklar şöyle:
“Kürt yazarların okulu”
“Çok büyük öneme sahip olmasına rağmen dergiler Türkiye Kürtleri’nin yazılı kültür ve sanat tarihi açısından araştırılmış değil.
TIKLAYIN - "Kürt Yayıncılığında Dergicilik Webinar Dizisi" 3 Mart'ta
“Dergiler Türkiye’de Kürtçe’nin Kurmanci lehçesindeki edebiyat tarihinin yazım olanağıdır. Çünkü uzun bir süre Türkiye’de filizlenme, canlanma ve sansür ekosisteminde Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinin mücadele biçimiydi.
“Dergi mikro bir enstitü, bir okul görevi görüyordu. Pek çok kez yerleşik egemen inanç ve kanaatlerin köklü ve dallanmış haliydi. Bu hal, ezilen topraklarda iktidara karşı direniş ve başkaldırına dönüşür. Bu tam da Kürt dergilerinin özelliğini yansıtıyor.
“Kürt dergiciliğinin, Türk devletinin zora dayalı sansürcü ekosisteminde direniçi ve peygambervari ya da Kürt dili edebiyatı ve kültürünün ayakta kalma formudur. kendini ifade biçimidir. Bu sansür şartlarına bir karşı çıkış biçimidir. Kürt yazarlarının okulu gibidir.
Kürt dergilerinin aşamaları
“Kurdistan’dan Birinci Dünya Savaşına kadar bir aşama. Osmanlılar dönemi falan. Ara dönem var sonra. Hawar geliyor ardından. 30-40 arası. 60’lı yıllar çok önemli. 60’lı yıllar Kürt hareketlerinin Doğuculuk ve radikalizasyona doğru yöneldiği yıllar. 73-74’e kadar böyle. Bu da bir dönem. Çok yoğun bir Doğuculuk hali var. Bunu aslıda 50’lerden başlatıp 75’lere kadar getirebiliriz.
“Bunlar Türkiye sokak siyasetinin önemli dönemleri. Siyasetin çıktığı dönemlere baktığımızda diakronik bir şekilde Kürtlerin dergi çıkarıyor. 50-60-70’li yıllar bir dergi çıkarmak bir hareketin varoluş simgesi gibiydi.
“Kürt dergisi kültürdür diyoruz. Hem Kürd hem de kültür. Ben Kürt dergisini edebi dergisi olarak nitelemedim. Kürt dergisi Türkiye’deki Kürt aydınlarının, Kürt hareketlerinin, Kürt kültürünün hepsini içinde barındırıyor. 75’ten sona Tîrêj geliyor. 80 darbesinden sonra başka bir şey oluyor. 90’lara kadar bir periyor. 91’den 96’ya kadar başka bir periyor. 96’dan 2000’lere kadar bir periyor. 2000 ile 2005 arası bir periyod. Sonra da günümüz kadar geliyor.
Webinar dizisi “Rojî Kurd” dergisi ile devam edecek
Webinar dizisinin ikincisi 10 Mart Çarşamba saat 19.00’da “İkinci Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt Dergisi: Rojî Kurd” ile devam edecek. Tahir Baykuşak’ın konuşmacı olarak katılacağı etkinliğin kolaylaştırıcılığını Serhat Bozkurt yapacak. Program Zoom üzerinden ve aynı anda canlı olarak bianet’in YouTube hesabından canlı olarak izlenebilecek.
"Kürt Yayıncılığında Dergicilik" Webinar Dizisi"Kürtlerin süreli yayıncılıkta milat olarak kabul ettiği 22 Nisan 1898 tarihi, Mithat Mikdat Bedirhan'ın Kahire'de Kürdistan Gazetesi'nin ilk sayısı çıkardığı günü işaret eder. 122 yıllık süreli yayıncılık tarihinde Kürtler birçok gazete ve dergi çıkarmışlardır. Birden çok dil ve birden çok alfabenin kullanıldığı bu yayınlar, kapsadığı coğrafya açısından da hayli geniş bir alana yayılmıştır. Genellikle Arap, Latin ve Kiril alfabelerinde çıkarılan bu yayınlarda, yaygın dil olarak Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Yayınlar tek dilli olabildiği gibi çok dilli yayınlara da yaygın bir şekilde yer verilmiştir. Süreli yayınlar içerisinde Kürtler tarafından çıkarılan ilk dergi 1913 yılında İstanbul'da yayınlanan Rojî Kurd (Kürt Güneşi) isimli dergidir. Arap alfabesiyle Osmanlı Türkçesi ve Kürtçe olarak yayınlanan dergi dört sayı sonra kapanmış ve kısa bir süre sonra devamı niteliğinde Hetawî Kurd (Kürt Güneşi) dergisi çıkarılmıştır. Yine 1913 yılında Bangî Kurd (Kürt Çağrısı), 1918'de Jîn (Yaşam) gibi dergilerin okuyucu ile buluştukları görülmektedir. Cumhuriyet döneminde Kürtler ve Kürtçe üzerindeki yasaklar nedeniyle dergi çalışmalarının Suriye, Irak ve Sovyetler Birliği gibi ülkelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dönemde Kürt aktivizminin merkezi olan Suriye'de çıkan Hawar (1932) ve Ronahi (1942) dergileri önemli bir entelektüel birikimin ürünüdürler. Latin alfabesiyle yayınlanan ilk dergi olan Hawar, Kürtçenin geliştirilmesine büyük katkılar sunan yeni bir ekolü yaratılmasında oynadığı rol kadar, Kürt edebiyatı, folkloru, kültürüne dair yayınlarıyla da dikkat çekmiştir. 1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın ardından kurulan yeni düzende Kürt dergiciliğinin yoğunlaştığı coğrafya öncelikle Avrupa olmuştur. Avrupa'ya yüksek tahsil yapmak amacıyla giden Kürt gençlerinin öncülük yaptığı yayıncılık faaliyetlerine 1960'lardan sonra siyasal sığınma amacıyla gelenlerin dahil olmasıyla çok sayıda dergi yayınlanmaya başlamıştır. Dünyada gelişen ulusal kurtuluş hareketlerine paralel olarak Kürtlerin yaşadığı dört ülkede de yoğun bir dergi faaliyeti gündeme gelmiştir. Genellikle siyasal hareketlerin propaganda amacıyla çıkardıkları siyasal dergiler döneme damgasını vurmuş olup, kullanılan dil ve alfabede farklılıklar söz konusu olmuştur. Örneğin Türkiye'de Kürtçenin kanunla yasaklanmış olmasından dolayı dergiler çoğunlukla Türkçe çıkarılmıştır. Kürt dergiciliğinin büyük ivme kazandığı yıllar 1990'lı ve 2000'li yıllar olmuştur. Türkiye'de Kürtçe yayın yasağının 1991 yılında kaldırılması bu açıdan önemli bir dönemeç olmuştur. Kürt yayıncılığının sadece gazetelerle değil; haber ajansları, radyo ve televizyon kanalları gibi araçlarla çeşitlendiği bu dönemde değişik konularda çok sayıda dergi yayın hayatına dahil olmuştur. Kültür, sanat dergilerinden; kadın, çocuk, karikatür, popüler kültür ve tarih dergilerine kadar sayısız dergi yayınlanmıştır. Her biri zamanının ruhunu, hafızasını, birikimini, entelektüel düzeyini, kültürünü, siyasal eğilimlerini, aktivitelerini, gelecek tahayyüllerini, topluma bakış açılarını, mücadele yöntemlerini ortaya koyması anlamında önemli bir kültür hazinesi olan dergiler, Kürt tarihinin kilometre taşlarının anlaşılması açısından da oldukça kıymetli bir yere sahiptir. Rojî Kurd'den bugüne uzanan zaman çizgisi içerisinde dergiler, Kürt siyasal, kültürel ve dilsel mücadelesinin vazgeçilmez unsurları olmuştur. Bu webinar serisi içerisinde Kürt dergiciliğin tarihi işlenerek; dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütülecektir. Webinar Programı1- 3 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Türkiye'de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler" Konuşmacı: Serdar Ay Moderatör: Adnan Çelik Dili: Kürtçe 2 - 10 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "II. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt dergisi Rojî Kurd" Konuşmacı: Tahir Baykuşak Moderatör: Serhat Bozkurt Dili: Kürtçe 3 - 17 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi" Konuşmacı: Ronayi Önen Moderatör: Serdar Şengül Dili: Kürtçe 4 - 24 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa'da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler (1949-1971)" Konuşmacı: Adnan Çelik Moderatör: Derya Aydın Dili: Kürtçe 5 - 31 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "1990'larda Kürtçe Dergiciliği ve Rewşen Geleneği" Konuşmacı: Engin Sustam Moderatör: Namık Kemal Dinç Dili: Türkçe 6 - 7 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Yayıncılığında Dergi Haberciliği" Konuşmacı: Günay Aslan Moderatör: Ferid Demirel Dil: Türkçe 7 - 14 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Kadın Dergileri ve Dergiciliği" Konuşmacı: Rojda Yıldız Moderatör: Eda Bazancir Dili: Türkçe 8 - 21 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Vate Dergisi: Kırmançkî'nin okulu" Konuşmacı: Deniz Gündüz Moderatör: Canan Efe Dili: Kırmançkî (Zazakî) 9 - 28 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Dergiciliğinde Bir Uzun Soluk: Nûbihar" Sunum: Süleyman Çevik Moderatör: Ferid Demirel Dili: Kürtçe |
(FD)