Îhmalkirina Zarokan: Sedem, encam û pêşîlêgirtin

Bi rastî rewşek xemgîn e ku di van demên dawî de zarokên îhmalkirî pirtir bûne. Ev rewş hem ji bo pêşketina zarokan hem jî ji bo civaka me encamên giran derdixe holê.

Îhmalkirina zarok rewşek e ku hewcedariyên bingehîn ên bedenî, hestyarî, perwerdehî û tenduristiyê yên zarok bi têra xwe nayên bicihanîn. Ihmalkirina zarokan dikare bandorên neyînî yên kûr û mayînde li ser tenduristî û pêşkeftina zarokên îhmalkirî bike.

Îhmalkirina zarokan tê wateya negihandina hewcedariyên zarokê yên laşî, hestyarî, perwerdehî an tenduristiyê. Îhmalkirina zarokan bi gelemperî dikeve çar kategoriyên sereke:

Îhmalkirina Bedenî: Negihîştina hewcedariyên bingehîn ên zarokê yên wekî xwarina têr, stargeh, cil û berg û paqijiyê.

Îhmalkirina hestyarî: Mehrûmkirina zarok ji hestên heskirin, ewlekarî û aîdiyetê.

Îhmalkirina Perwerdehiyê: Ihmalkirina hewcedariyên perwerdehiyê yên zarok, nehiştina wî ya dibistanê, an paşguhkirina dijwariyên hînbûnê.

Îhmalkirina Tenduristiyê: Ne gihandina xizmetên tenduristiyê ji bo zarok, ne midaxeleyên tibî yên pêwîst.

Îhmalkirina zarok dikare bi gelek sedeman hebin û bi gelemperî bi tevliheviyek faktoran pêk tê. Sedemên sereke ev in:

Ger malbat di tengasiyên aborî de bin, dibe ku nikaribin pêdiviyên bingehîn ên zarokên xwe bi cih bînin.

Sedema îhmalkirinê dibe ku ew be ku dêûbav di derbarê lênêrîn û pêşveçûna zarokan de ne xwediyê zanîna têr be.

Pirsgirêkên wek tûndkariya nav malê, alkol û maddeyên hişber xetereya îhmalkirina zarokan zêde dike.

Pirsgirêkên psîkolojîk ên dêûbav ên wekî depresiyon û hwd. dibe sedema îhmalkirinê.

Îhmalkirina zarokan dikare bandorên neyînî yên cidî li ser tenduristiya laşî û giyanî ya zarok bike. Ev bandor:

• Kêmasiya xwarinê û nebûna gihandina lênihêrîna tenduristiyê dikare bandorek neyînî li pêşkeftina laşî ya zarok bike.
• Zarokên ku rastî îhmalkirina perwerdehiyê tên, dibe ku di performansa xwe ya li dibistanê de paşdemayîn nîşan bidin.
• Zarokên îhmalkirî dibe ku pirsgirêkên hestyarî û behreyî yên wekî xwebaweriya kêm, fikar, depresiyon, û tevgera êrîşkar rû bidin.
• Zarokên îhmalkirî nikarin jêhatîyên civakî pêş bixin û bi hevsalên xwe re têkilîyên saxlem saz bikin.
• Dibe ku bi hevkariya hemû beşên civakê pêşî li îhmalkirina zarokan bê girtin. Hin tedbîrên ku dikarin bêne girtin ev in:
• Divê dê û bav di derbarê lênêrîn û pêşveçûna zarokan de bêne perwerde kirin û piştgirî ji dêûbavan re bê kirin.
• Ji bo malbatên ku di tengasiya aborî de dijîn divê bernameyên alîkariya civakî bên pêşkêşkirin.
• Divê ji bo malbat û zarokên di bin xetereyê de bernameyên destwerdana zû bêne çêkirin û pêkanîn.
• Divê kampanyayên agahdarkirinê bên organîzekirin da ku li ser îhmalkirina zarokan li seranserê civakê hişyarî bê dayîn.
• Divê qanûnên ku mafên zarokan diparêzin bên bicihanîn û li hemberî îhmalkirina zarokan tedbîrên pêşîgirtinê bên girtin.

Îhmalkirina zarokan pirsgirêkek cidî ye ku paşeroja civakê tehdîd dike. Çareserkirina vê pirsgirêkê ancax bi hişmendî û hevkariya civakî pêkan e. Ji bo pêşîgirtina li îhmalkirina zarokan perwerdekirina dêûbavan, bihêzkirina pergalên piştevaniya civakî û bi bandor bicihanîna rêzikên qanûnî gavên girîng in. Ji bo her zarokek hem di warê ferdî û hem jî di warê civakî de mezinbûna di jîngehek saxlem, ewledar û bi hezkirin de pir girîng e.