Çocuk edebiyatında çok değinilmeyen, zorlu konular

Fotoğraf: pixabay ve Ginko Çocuk

Ginko Çocuk'un yayın çizgisini belirlerken tam da çocukların içine doğduğu çağımızın "sorunlu" dünyasını göz önünde tuttuklarını anlatıyor yayınevinin çevirmen ve editörlerinden Olcay Geridönmez.

"Ve çocukları bekleyen bu dünya, bu coğrafya ve bu ülke hiç de kolay bir yer değil" diyor.

Çocuğu hak ve özgürlükleriyle birlikte tanıyıp kollayan ama onu bu dünyanın sorunlarından azade de tutmayan, anlamayı, sorgulamayı, çözüm arayışını kışkırtan ve dayanışma duygularını harekete geçiren eserlerin ön plana çıktığını söylüyor Ginko Çocuk'ta. 

"Aynı zamanda hayal dünyasına da kapı aralamayı ihmal etmeden çocukların dilsel ve görsel olarak eğlenmelerine, farklı yaklaşımlara, özgün çizgilere dair bir tat geliştirmelerine olanak tanıyan kitaplar olsun istedik. Elbette hiçbir kitap tek başına böyle bir kudrete sahip değil. Ama programımızı bu esasları gözeterek oluşturuyoruz. Kurgu eserlerin yanı sıra çocuklar için bilim ve düşün kitaplarına özel bir yer ayırma kararımız da bunun bir parçası."

Çok değinilmeyen zorlu konular

Ginko Çocuk, programını 2018'in ikinci yarısında planlamaya başladı ve ilk kitaplarını da Ocak 2019'da yayınladı. Henüz az sayıda kitapla bir yılı doldurmuşken pandemi  başladı.

"Bu programımızı aksattı ve yavaşlattı. Fakat şimdiye kadar aldığımız okur tepkileri, kitaplarımızın çocuk ve gençlik edebiyatı çevrelerinde, basında gördüğü ilgi ve değerlendirmeler ışığında çocuk kitaplarına meraklı yetişkinlerin dikkatinden kaçmadığımızı söyleyebilirim. "Akim Koşuyor", "Ada –gündelik bir hikâye–", "Kimsesiz" gibi yaşsız diye sınıflandırdığımız kitaplarımızın da katkısı var bunda. Büyük küçük okuru, gerek kurgu gerekse kurgu dışı, çocuk edebiyatında çok değinilmeyen, zorlu konuları cesaretle, belli bir edebi ve estetik nitelikle işleyen eserlerle buluşturabildiğimizi düşünüyorum."

"Büyük için de çocuk için de aynı şey geçerli"

Çocuk gelişiminde kitap okumanın etkileri, önemi nedir? sorusunu ise şöyle yanıtlıyor Olcay Geridönmez:

"Şu ünlü, okuyan mı gezen mi daha çok bilir sorusu düştü nedense aklıma. Bence bu sorunun kesin, net, tek bir yanıtı yok. Hangi yaşta okur olursak olalım okumak, tarih, gerçek, kurgu, bilim, bilim kurgu bize belli bir deneyim, bir görü sağlar ve yerine tam otursun ya da oturmasın bir iç görü oluşturmanıza vesile olur. Hiç bilmediğiniz, hiç görmediğiniz bir coğrafyayı, gerçekte hiç tanımadığınız var olan ya da olmayan bir kişiyi, dünyayı, âlemi 'kısmen de olsa' tanımanıza onunla belli bir bağ kurmanıza, bir anlayış geliştirmenize, sonuç çıkarmanıza neden olur. Bu insanı zenginleştirir. Ufkunu genişletir, soyut ya da somut sorgulamalar, çıkarımlar yapmasına, kâh eğlenmesine kâh öfkelenmesine, değişik bakış açıları kazanmasına neden olur. Büyük için de çocuk için de aynı şeyin geçerli olduğunu ve ne kadar erken başlarsa o denli zenginleştirici olacağını, kişinin kendi fikrini, hayata bakışını ve tutumunu etkileyeceğini düşünüyorum. Dolayısıyla çok önemli buluyorum."

"Politik iklim çocuk edebiyatına sansür olarak yansıyor"

Son yıllarda çocuk kitapları yayınlığında birçok önemli gelişme olduğunu söyleyen Olcay Geridönmez, olumlu-olumsuz gelişmleri şöyle değerlendiriyor:

"Yayımlanan çocuk kitapları sadece sayıca ve çeşitlilik olarak artmadı, nitelik olarak da önemli bir seviyeye geldi. Çocuk ve gençlik edebiyatının basit metinler olmadığı, pedagojik kıstaslarla değil, estetik kıstaslarla değerlendirilmesi gerektiği bilinci de yaygınlaşıyor.

"Ne yazık ki bu olumlu gelişmeleri gölgeleyen ve gerileten gelişmeler de yok değil. Tersine, ülkenin içinde bulunduğu politik iklim çocuk ve gençlik edebiyatına sansür olarak doğrudan yansıyor. Tüm dünyada tanınmış, birçok saygın ödüllerin sahibi usta yazarın bile ülkemiz çocuklarına ulaşması yasaklanıyor, eserleri toplatılıyor. Diğer tarafta ise aslında edebiyatla ve çocukla hiç ilgisi olmayan metinler 'çocuk kitabı' adı altında piyasaya sürülüyor, kimi son derece kalitesizken kimi gayet albenili bir ambalajla sunuluyor. Bütün bunlar müthiş bir bolluk yaratıyor ve içerisinden nitelikli eserlere ulaşmak, doğru kitabı seçmek giderek zorlaşıyor."

Geridönmez, bizzat çeviisni yaptığı ve Ginko Çocuk'tan çıkan bazı kitapları şöyle anlatıyor:

• Stefan Beuse'nin yazıp Sophie Greve'nin resimlediği "Ay'daki Keçi ya da Anı Yaşamak"
  "Naifliğiyle, felsefi diliyle, açık uçlu ters köşeleriyle ve muhteşem çizimleriyle –birçok okurdan da aldığımız geri dönüşler gibi– "Küçük Prens" tadında harika bir kitap."
• Christian Duda'nın sözlerinin ve Julia Friese'nin çizimlerinin birbirini tamamladığı "Kırpıntı"
  "Yoksul bir çocuğun gerçekle hayal karışımı dünyasını anlatan hikâyesi."
• İlk gençlik romanı olan "Mavi Kulübe" 
  "Ödüllü, parlak bir yazar olma yolunda ilerleyen Susan Kreller'in aile içi şiddeti 'aile içi mesele' olarak görüp 'huzurundan' taviz vermemek için üç maymunu oynayan kasaba halkı karşısında bir kız çocuğunun kimi hatalara da düşerek verdiği mücadeleyi konu eden ve bunun dışında da ilk gençliklerini yaşayan çocukların algı ve ruh dünyasına pencere aralayan roman beni en çok etkileyenlerin başında geliyor."

(AÖ)