Zekânın zarafeti

Müziğinin afrodizyak etkisi yaptığı söyleniyor...
Kadın-erkek ilişkisindeki enigmayı irdelemek üzere müzikal bir keşfe çıkıp aslında herhangi bir çözüm sunmadığı ifade ediliyor...
Kendine has bir İtalyanca ile dinleyiciyi kavrayıp eğlendiriyor, yeterince elastik bulmadığı ana dilini eğip bükerek, başka dillerle karıştırarak, çift anlamlı sözler veya gizli mesajlarla merak uyandırıyor...
Şarkılarındaki kokular, renkler, manzaralar ve muhtelif hisler sinemadaymışız gibi hareketlenirken gizemli bir maceracının peşine takılıyormuşuz gibi oluyor...

"Paolo Conte, Via con me" belgesel başlığının İtalyanca telkinde bulunduğu şekilde (Benimle gel, gidelim), kendimizi cazın kıvrak ritmlerine bırakarak, bilinmez bir noktaya onun rehberliğinde uçmamız mümkün!
Venedik Film Festivali programında yer almış 100 dakikalık 2020 İtalya yapımı belgeselin yönetmeni Giorgio Verdelli kahramanını layıkıyla yüceltiyor.
Bir zamanların sokak satıcılarından, panayırlardan, açık havadaki dans gecelerinden, lunapark ve sirklerinden esintiler var onun kısık sesi ve müziğinde; ayrıca Emilio Salgari'nin egzotik diyarlarının, dram, opera, varyete veya kabarenin heyecan verici tesiri.
Romantik olanla ironinin harmanı, melankolik olanla neşeyi tetikleyenin baş döndürücü dansı sayılır Paolo Conte'nin eserleri.

Kadınların tercihi...

Tophaneli bir Levanten olarak halen sürmekte olan İtalyan kimliğimle barışma yolculuğumda 80'li yılların ortaları mühim bir dönemdi. Tomtom Kaptan Sokaktaki İtalyan Lisesinden mezun olmuş hevesli bir üniversite öğrencisiyken lisedeki İtalyalı İtalyan öğretmenlerden iki tanesiyle yakın arkadaş olmuş, kendimi o ana kadar hiç bilmediğim diyarlara seyahat ederken bulmuştum. Turnacıbaşı Sokakta ikamet eden Maurizio Gatti ve Cihangir'de oturan Fabio Bandini'nin, varlığından bihaber olduğum çeşit çeşit makarnalar ve şaraplar eşliğinde bana tanıştırdıkları Paolo Conte hayatıma o zaman girdi; popülerliği gezegen çapında durmadan artınca ister istemez çıkmaz oldu...

Daha önce aynı kulvarda sadece Fred Bongusto'yu dinliyor, popüler caz stilinde İtalyanca güftelerle şarkılar dinlemeyi kültür emperyalizmin bir parçası olarak görmekten kendimi alıkoyamasam da, kıvrak sesli sayılamayacak Paolo Conte'nin cazibesine kendimi seve seve kaptırıyordum.

İlerleyen senelerde benzer tarzda sivrilen Vinicio Capossela'ya gönül indirecektim; ki kendisi Conte hakkındaki belgeselde tabii ki karşımıza çıkıp kahramanımıza haklı olarak methiyeler düzüyor.

Bizi müziğe doyuran sürprizlerle dolu filmde Roberto Benigni, asil sıfatıyla betimlediği Conte'nin soyadından yola çıkarak onu bir kont, hatta İtalya müziğinin prensi olarak nitelendiriyor. Isabella Rossellini Conte'nin eserlerinin ruhu olduğunu, tüm basitliği ve samimiyetiyle sanatçının, her şeyin üstünde hürriyet duygusunu tetiklediğini ifade ediyor.

Bir şarkıda düet yaptığı Jane Birkin onu kesinlikle seksi bulduğunu, Fransızların onu bu sebepten dolayı sevdiğini, baştan çıkarıcı bir sesi olduğunu belirtiyor; İtalyanca sözleri anlamasa da buna gerek görmediğini çünkü Conte'nin kişiliği kadar komik olduklarını sezdiğini söylüyor. Ana dili Rumca olup asgari seviyede İtalyanca bilen annem için de tamamıyla aynı şey geçerli.

Geçen sene vefat etmiş yazar Andrea Camilleri filmde, Paolo Conte hakkında "zekânın zarafeti" deyip son noktayı koymuş oluyor.

Dopdolu belgesel

Ailesindeki birçok ferdin noter, kardeşi gibi kendisinin de aslında avukat olduğunu öğreniyoruz Conte'nin; müzik ve genel anlamda sanat kariyeri ağır basınca hukuk dünyasından uzaklaşmış. İtalya'nın küçük taşra kenti Asti'de daha çocukken başlayan müzikal macerasında, bir şekilde taşralılığı güftelerinde derinlemesine kurcaladığı için evrensel bir boyuta taşıdığı söyleniyor. Kendi şanından çok şarkılarının meşhur olmasını önemsediğini, saygıyla yorumlanmalarını, kimliklerini korumalarını ve sevilmelerini istediğini ifade ediyor Conte. Birden fazla müzikal tarzın harmanlandığı geniş repertuarındaki birçok eserin başka sanatçılar tarafından yorumlandığını da görüyoruz zevkli seyirlikte.

Swing dışında Latin Amerika ritmlerine, Napoliten ezgilere ve Napoli şivesine olan zaafına da vakıf oluyoruz bu arada. Kariyerinin İtalya dışına taşmasında büyük payı olan Paris'te konser vereceği zaman afişlerde yer almak üzere Fransızcada olmayan besteci/şarkıcı betimlemesinin yerine "Asır sonu kafa karışıklığı"nı kendine uygun bir cümle olarak gördüğünü de... Conte bu arada yakın arkadaşı, müteveffa Enzo Jannacci'yi memleketin en mühim besteci/şarkıcısı olarak övüyor.

"Corto Maltese"nin yaratıcısı Hugo Pratt'la Conte'nin yakınlıkları bir yana, Altan ve Milo Manara'nın da müzisyenden etkilenmiş olması kayda değer.

Müzik dışında resimle ilgilendiğini, bazı albüm kapaklarını dahi şahsen çizdiğini görüyoruz: "Küçükken traktör resimleri çizerdim, büyüdükçe çıplak kadın ve caz müzisyenleri çizmeye başladım".

Conte'yi, bir zamanlar çaldığı trombon ve vibrafon dışında, piyano ve kazoo çalarken izliyor ve en çok bu küçücük enstrümanla özdeşleştiğini öğreniyoruz (Muzip ruhunu birebir yansıtmaya uygunluğu su götürmez!).
Paolo Conte için New York Times'ın "İtalya'nın Tom Waits'i ve Randy Newman'ı" dediğini de bu vesileyle hatırlatmakta fayda var.

Buralara da bekleriz...

Müzik ikonlarının hayatı hakkında, bildiğimiz stilde, uzunca sayılabilecek biyografik belgesellerden biriyle karşı karşıyayız. Fakat malzeme o kadar çeşitli ve eğlenceli, montaj ve sinematografi o kadar ahenkli ki insan kendini kaptırmadan edemiyor.
Her biri belirli bir hikâyeye sahip şarkıların belirli bir yorumundan konserlerde icra edilişlerine yatay geçişleri sık sık yapıyor, sanatçının İtalya'dakiler dışında, Amsterdam, Paris, Atina veya Montreux'de verdiği dinletilere misafir oluyoruz.

Müzik dünyasından Renzo Arbore, Lorenzo Jovannotti, Caterina Caselli, Francesco de Gregori, sinema dünyasından Peppe Servillo, Pupi Avati, gösteri dünyasından Patrice Leconte ve daha birçok meşhur kişi filmde Conte ve müziği hakkındaki duygularını aktarıyor, seyirciyle anılarını paylaşıyor.

Çizme'nin gayrı resmi marşı sayılabilecek "Azzurro" (Mavi) şarkısının yaratıcısı olduğunu da unutmamak lazım Conte'nin. Aslında Adriano Celentano'nun meşhur ettiği şarkı, pandemi sırasında eve kapatılmış halkın balkonlarından bağıra çağıra söylediği esas ezgilerden biriydi. Belgeselde, yine Adriano Celentano ile eşi Claudia Mori'nin seslendirdiği, bir zamanların gayet popüler şarkısı "La coppia piu' bella del mondo"yu da dinliyoruz bir ara; fakat RAI televizyonu için çekilmiş siyah-beyaz görüntülerde şarkıyı Celentano ile Mina seslendiriyor. Paolo Conte, İtalya'nın popüler müzikteki en ağır topu Mina'ya 1981 yılında çıkan "Salomè" albümünde yer almak üzere "Miele su miele" şarkısını hususi olarak yazıp vermiş, gayet de iyi etmişti!

Belgeselde göz ardı edilmemesi gereken bir diğer ilginç anekdot "Blitz 82" isimli televizyon programında, kısık olduğu kadar seksi bir sese sahip Monica Vitti ile olanı. Piyanosunun başındaki Conte'nin aktrise hayranlığı fazlasıyla bellidir ve İtalya sinemasının bu nadide oyuncusuna kısaca da olsa, şarkı söyletmeyi başarır...

Paolo Conte belgeselinin Türkiye'deki festival programlarına dahil edilmesi, kendisinin de şanına ve karizmasına yaraşır bir konser mekânı kaldıysa, buralara davet edilmesi dileğiyle...

(RL/AÖ)