Odatv'ye Erişim Neden Engellendi?

5 Mart, 2020 Perşembe akşamı saat 22:30 sularında Odatv haber sitesine ait https://odatv.com adresine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) aynı gün ve 490.05.01.2020.-935064 sayılı idari tedbir kararı ile topyekun erişim engellendi.

Bir başka deyişle, an itibarı ile Odatv haber sitesine Türkiye’de bulunan internet kullanıcıları girememeye ve hatta Odatv ekibi de ancak VPN ile kendi sitelerine ulaşıp, haber güncellemeye başladı. Bu makale yayın anı itibarıyla Odatv’ye uygulanan keyfi sansür ve erişim engelleme uygulama sürecini detaylı bir şekilde tüm çıplaklığı ile kamuoyu ile paylaşmak üzere hazırlanmıştır.

Erişim engeline konu haber

Odatv’nin engellenme sebebi son günlerde kamuoyu gündeminde sıklıkla yer alan, Türkiye’nin düzenlemiş olduğu sınır ötesi operasyonlarda şehit olan başta TSK mensupları olmak üzere MİT ve emniyet mensupları ile ilgili bir haber yapılmasıdır. Libya’da şehit düşen bir Milli İstihbarat Teşkilatı mensubuna ilişkin bilgiler, TBMM çatısı altında kamuoyu ile paylaşılmış ve birçok medya kuruluşu tarafından da haber yapılmıştır.

Odatv de üstün kamu yararı ve araştırmacı gazetecilik faaliyeti uyarınca, toplumun en hassas konularından biri olan şehitlerle ilgili haber yapmış olup Libya’da görevde iken şehit düşen MİT mensubuna ilişkin olarak 03.03.2020 tarihinde ‘Sessiz sedasız ve törensiz defnedilen Libya şehidi MİT mensubunun cenaze görüntülerine ODA TV ulaştı’ başlığıyla bir haber yapmış ve bu haberi https://odatv. com/sessiz-sedasiz-ve-torensiz-defnedilen-libya-sehidi-mit-mensubunun-cenaze-goruntulerine-odatv-ulasti-03032009.html URL adresinde yayınlamıştır. Hülya Kılınç imzalı bu haberde, başka haber kaynaklarının aksine Odatv şehit düşen MİT mensubunun adını vermiş fakat soyadının sadece ilk harfini belirtmiş, dolayısıyla ismi “ifşa” etmemiştir.

Kim, neden engelledi?

Bu haberle ilgili olarak, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Terör ve Örgütlü Suçlar Soruşturma Bürosu tarafından 04.03.2020 tarih ve 2020/43545 numarasıyla soruşturma başlatılmış ve haberin yayınlandığı URL adresi için 5651 sayılı Kanun’un 8/A maddesi uyarınca erişim engelleme kararı talep edilmiştir.

Aynı gün içinde İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Terör ve Örgütlü Suçlar Soruşturma Bürosu’nun erişimin engellenmesi talebini değerlendiren İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği 04.03.2020 tarih ve 2020/1183 Değişik İş sayılı kararı ile talebi kabul etmiş ve haberin yayınlandığı URL adresine erişimin engellenmesine hükmetmiştir.

Kararda bu haberin yayınlandığı tarihte sorumlu yazı işleri müdürünün Barış Terkoğlu, haberi yazan muhabirin ise Hülya Kılınç olduğu belirtilmiş, erişiminin engellenmesi talep edilen haberle ilgili olarak 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nun 27. maddesine istinaden Milli İstihbarat Teşkilatının ve görevlilerinin, faaliyet ve kimlik bilgilerinin hukuka aykırı şekilde “ele geçirilip ifşa edilmesi” suçu yönünden başlatılan soruşturma kapsamında, Odatv haberinde Milli İstihbarat Teşkilatının ve görevlilerine ilişkin bilgilerin yer aldığının tespit edildiği belirtilmiştir.

Bu tespite ilişkin olarak da Odatv haber sitesinde yapılan haber ile Milli İstihbarat Teşkilat Başkanlığı’nın faaliyetlerinin “ifşa edilmesi” nedeni ile milli güvenlik ve kamu düzeninin bozulmasına sebebiyet verildiği, bunun yanında Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı görevlilerinin kimlikleri açıklanmak suretiyle Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı çalışanlarının ve yakınlarının yaşam ve can emniyetinin tehlikeye düşürüldüğü kanaatine varılmış ve Odatv’de yayınlanan haberin URL adresine erişimin engellenmesi talebi kabul edilmiştir.

Hakimliğin kararı usul ve yasaya aykırı

Her ne kadar karara konu haberi Odatv kaldırmış olsa dahi, Hakimliğin kararı bir çok yönden usul ve yasaya aykırıdır. Öncelikle Hakimliğin 8/A maddesi kapsamında verdiği gerekçe yetersizdir. 2937 sayılı Kanun’un 27. maddesi, 8/A maddesi kapsamındaki bir erişimin engellenmesi kararının dayanağı olamaz. Kaldı ki Hakimlik, Odatv’nin, Odatv haber sitesinde yapılan haber ile “Milli İstihbarat Teşkilat Başkanlığı’nın faaliyetlerinin ifşa edilmesi nedeni ile milli güvenlik ve kamu düzeninin bozulmasına sebebiyet verildiğini” belirtmiş fakat kamu düzeninin bu haber ile ne şekilde bozulduğunu açıklamamıştır. Benzer şekilde Hakimlik “Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı çalışanlarının ve yakınlarının yaşam ve can emniyetinin tehlikeye düşürüldüğü”nü iddia etmiş fakat MİT çalışanlarının ve yakınlarının yaşam ve can emniyetinin nasıl tehlikeye düşürüldüğünü açıklamamıştır.

Dahası, İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği, kararının icrası ile ilgili kural hatası yapmış ve 8/A kararlarının uygulanmasından sorumlu Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu yerine kararını uygulatmak için Erişim Sağlayıcılar Birliği’ne göndermeye karar vermiştir. Fakat, bu kararın alındığı gün olan 04 Mart, 2020 saat 21:24’de Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na ait [email protected] adresinden Odatv yetkililerine 8/A Bildirim başlığı ile bir elektronik posta gönderilmiş ve İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği kararında belirtilen haberin 4 saat içinde kaldırılması aksi takdirde erişimi engelleme işlemi uygulanacağı ihtar olunur denilmiştir:

Odatv, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’ndan gelen bu mesaja istinaden hem haberi hem de URL adresini yayından kaldırdı. Fakat 5 Mart, 2020 Perşembe akşamı saat 22:30 sularında Odatv haber sitesine ait https://odatv. com adresine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun aynı gün ve 490.05.01.2020.-935064 sayılı idari tedbir kararı ile topyekun erişim engellendi.

Gerekçesi belli olmayan bu idari tedbir uygulamasına istinaden Odatv yetkilileri tarafından Kuruma, 06 Mart, 2020 gecesi saat 03.25’de aşağıdaki bildirim yapılarak, odatv.com alan adına uygulanan erişimin engellenmesi uygulanmasının derhal kaldırılması talep edildi:

Odatv yetkilileri tarafından Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na gönderilen bu mesaja istinaden işbu yazının yayınlanma tarihi itibarı ile herhangi bir cevap verilmedi.

İtiraz sürecinde ne yaşandı?

BİK'in erişim engelleme kararının dayanağının İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği kararı olduğunu düşünerek, 06 Mart 2020 Cuma sabahı kararda belirtilen haber ve URL’nin yayında olmadığının bildirilmesi ve dolayısıyla kararın ortadan kaldırılması talepli bir dilekçe ile İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği’ne başvuru yapıldı.

Talepte, Odatv’nin kararda yer alan linki ve haberi haber sitesinden kaldırmış olmasına rağmen ve dolayısıyla https://odatv. com/ alan adı yönünden bir engelleme kararı olmamasına rağmen Kurum tarafından topyekün erişimin engellenmesi uygulamasına gidildiği, bu hukuka aykırı erişimin engellenmesi uygulamasına derhal son verilmesi için Kuruma yazılarak derhal bildirilmesi gerektiği bildirildi.

İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği gün içinde Kurum ile görüşmüş olmasına rağmen ne kendi kararını ortadan kaldırmış, ne de Kuruma bu yönde yazılı bildirim yapmıştır. Hakimlik sadece Odatv vekilleri tarafından yapılan bildirimin incelenmesi için gün bitimine doğru başvuruyu İstanbul 4. Sulh Ceza Hakimliği’ne göndermiştir. Dolayısıyla, kendi yetkisinde olmasına ve kendi kararında belirtilen içeriğin kaldırılmış olmasına ve kararın içeriği ile ilgili bir itiraz olmamasına rağmen İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği dosyayı başından atmış ve İstanbul 4. Sulh Ceza Hakimliği’ne göndermiştir.

BİK'in keyfi idari tedbir uygulaması

Her ne kadar İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği nezdinde yapılan başvurudan sonuç alınamamasına rağmen, Hakimliğin 5651 sayılı Kanun’un 8/A(3) maddesinde öngörüldüğü şekilde kademeli olarak erişimin engellenmesi kararı vermediği veya Hakimliğin Odatv açısından topyekün erişimin engellenmesi kararı vermediği ortaya çıktı. Dahası, bu ortaya çıkmakla birlikte Hakimliğin topyekün erişim engelleme kararı olmaması Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun başka bir talep veya karara istinaden odatv.com alan adını erişime engellediğine işaret ediyordu.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu hangi talep ve hukuki dayanakla Odatv haber sitesine ait odatv. com alan adına erişim engelledi?

Öncelikle Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na 8/A maddesi kapsamında re’sen erişimin engellenmesine karar vermesine izin verilmemiş. Kurum Başkanına, ancak “gecikmesinde sakınca bulunan haller”in varlığında ve Cumhurbaşkanlığı ve ilgili bakanlıklardan talep gelirse içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verebilir. Artık düşünün, Odatv’nin topyekun engellenmesi için nasıl bir “gecikmesinde sakınca bulunan hal” bulunabilir?

Kurum Başkanı tarafından bu şekilde verilen karar ise Başkan tarafından, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulmak zorundadır. 8/A maddesine göre Hâkim ise kararını kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi hâlde, karar kendiliğinden kalkar.

Dolayısıyla, bu hükme istinaden basit bir hesap yapmak gerekirse…

• 1. Kurum, odatv. com alan adına topyekûn erişim engellemesini 05.03.2020 tarihinde yapmıştır.
• 2. Kurum, en geç 06.03.2020 tarihinde kararını onaylatmak için sulh ceza hakimliğine başvurmak zorundadır.
• 3. Kurumun başvurduğu Hakimlik ise kararını en geç 08.03.2020 tarihinde açıklamalıdır.

Odatv. com adresine girmeye çalışırken karşımıza çıkan aşağıdaki ilk bildirimin açıklaması bu.

BTK yüzlerce 8/A kararında gecikmeden sulh ceza hakimliklerine koşarken bu sefer süreci geciktirerek ve hafta sonuna denk gelen bu süreçte keyfi bir şekilde odatv.com haber sitesinin erişime engellenmesini sağlamış oldu.

Tahmin edildiği üzere, 7 Mart, 2020 Cumartesi günü saat 19:24 civarında engelleme bildirimi güncellendi ve BTK’nın idari tedbir yazısı yerine, aşağıda da görüleceği üzere odatv. com adresinin Ankara 4. Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen 07/03/2020 tarih ve 2020/2117 D. İş sayılı kararına istinaden erişime engellendiği bilgisi ortaya çıktı.

BTK hafta sonlarını sever

BTK ve öncesinde TİB’in kamuoyunu yakından ilgilendiren keyfi ve topyekün erişim engelleme uygulamaları incelendiğinde Cuma ve Cumartesi günlerine denk gelen erişim engelleme uygulamaları dikkat çekmektedir. Örnek vermek gerekirse Twitter platformuna erişim 21 Mart 2014 Cuma, Sendika.Org’a 25 Temmuz, 2015 Cumartesi günü ve benzer şekilde Sendika2.org, Sendika6.org Sendika23.org, Sendika33.org, Sendika37.org ve Sendika43.org alan adlarına hep Cumartesi günleri, Dropbox, MedyascopeTV’e 16 Temmuz 2016 Cumartesi günü, Google Drive ve One Drive platformlarına 8 Ekim 2016 Cumartesi, Wikipedia platformuna ise 29 Nisan 2017 Cumartesi günü erişim engellenmişti. Sürekli alan adı değiştiren ve tekrar tekrar erişime engellenen birçok Kürt haber sitesi de BTK tarafından hafta sonuna denk gelecek şekilde erişime engellenmektedir.

Bu şekilde yapılan engellemelerde hukuki süreçlerin başlatılması geciktirilmiş, hak arama özgürlüğü ve mahkemeye erişim hakkı bu şekilde kısıtlanmıştı. Aynı yöntem Odatv için de kullanıldı ve Ankara 4. Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen erişimin engellenmesi kararı 07 Mart, Cumartesi günü akşam saatlerinde verildi. Bu kararın içeriği ve engellemenin kimin tarafından talep edildiği ancak Pazartesi günü öğrenilebilecek ve ancak yine hafta içinde bu karara karşı itiraz Ankara 5. Sulh Ceza Hakimliği’ne sunulabilecek.

AYM kararı

Anayasa Mahkemesi Mayıs 2019’dan bu yana 5 farklı kararında 5651 sayılı Kanun’un 8/A hükmüne ilişkin Birgün, Diken, Yükseova Güncel ve SiyasiHaber haber siteleri ilgili ve Wikimedia Foundation ve işbu yazının yazarı Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak tarafından yapılan başvurularda ihlal kararı verdi.

Anayasa Mahkemesi tüm bu kararlarında özellikle basın kaynaklarına yapılacak müdahaleler bakımından 8/A maddesinde öngörülmüş olan istisnai usulün çekişmesiz bir dava sonucunda ancak “şiddeti öven, kişileri terör örgütünün yöntemlerini benimsemeye, şiddet kullanmaya, nefrete, intikam almaya veya silahlı direnişe tahrik ve teşvik eden yayınlar gibi İnternet ortamında demokratik toplum düzenini tehlikeye atan yayınların daha ileri bir inceleme yapılmaya gerek olmaksızın ilk bakışta anlaşılabildiği hâllerde” uygulanabileceğini belirtmiştir.

Topyekun erişim engellemeleri ile ilgili olarak da Anayasa Mahkemesi internet haber sitelerinin gerekçesiz şekilde verilen sulh ceza hakimlikleri kararlarıyla tamamen erişime engellenmesi şeklindeki müdahalenin ifade ve basın özgürlükleri önünde orantısız müdahale teşkil ettiğinin açık olduğunu da belirtmiştir.

Uzun lafın kısası:

• 1. Odatv keyfi bir şekilde sansürlenmiş, susturulmaya çalışılmaktadır. Erişim engelleme süreci ile birlikte Odatv’nin Genel Yayın Yönetmeni Barış Pehlivan, Sorumlu haber Müdürü Barış Terkoğlu ve Odatv muhabiri Hülya Kılınç tutuklanmıştır.
• 2. İstanbul 3. Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen sakat karar, Odatv karara konu haberi kaldırdığı için yok hükmündedir.
• 3. Odatv tarafından sunulan bildirimin değerlendirmesi için gönderdiği İstanbul 4. Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilebilecek bir karar yoktur.
• 4. Aradan yaklaşık 72 saat geçmesine rağmen odatv. com’un engellenmesini Cumhurbaşkanlığı’nın mı veya hangi bakanlığın talep ettiği belli değildir.
• 5. Dolayısıyla, ilk baştaki BTK idari tedbir uygulamasının dayanağı henüz belli değildir.
• 6. BTK’nın idari tedbir kararını 7 Mart, 2020 Cumartesi günü Ankara 4. Sulh Ceza Hakimliği’nin onayladığı ortaya çıkmıştır.
• 7. Yerleşik uygulamada Cumhurbaşkanlığı talepleri, BTK ve sulh ceza hakimlikleri eli ile 24 saat içinde sonuçlanırken odatv. com için bu süreç neden hafta sonunu da kapsayacak şekilde 72 saate çıkmış, belli değildir. Kanun’da izin verilen süreler sonuna kadar kullanılmıştır.

Dolayısıyla, Odatv web sitesine uygulanan erişimin engellenmesi uygulaması hem keyfidir, hem de siyasidir. İfade ve basın özgürlüğü bu kadar tehlike ve baskı altında iken, Anayasa Mahkemesi ise 8/A maddesinin bu tip keyfi uygulamalara izin vermesine seyirci kalmakta, 3-5 yıl süren başvuru süreçleri sonunda ihlal kararı verse dahi geliştirmiş olduğu ilke ve içtihatlar sulh ceza hakimlikleri tarafından dikkate dahi alınmamaya devam edilmektedir.

8/A maddesi kapsamındaki kararlar genellikle Kürt ve sol haber sitelerini olduğu kadar pek çok Kürt gazeteci, aktivist ve muhaliflerle bağlantılı sosyal medya hesaplarını ve içeriklerini hedeflemeye devam etmektedir. 22 Temmuz 2015 tarihinden bugüne kadar 10 farklı Ankara sulh ceza hakimliğince içlerinde yaklaşık 2000 İnternet sitesi, 3000 Twitter hesabı, 2200 tweet ve 660 haberin bulunduğu 11.000’den fazla İnternet adresinin olduğu 365’ten fazla 8/A kararı verilmiştir. Bugüne kadar Ankara’daki sulh ceza hakimliklerinin sıklıkla 8/A kararları verdiği gözlemlenmekle beraber, bir tane karar veya internet adresi ile ilgili itirazı kabul ettikleri bugüne kadar görülmemiştir.

Eğer Ankara 5. Sulh Ceza Hakimliğine yapılacak itiraz tahmin ettiğim gibi reddedilirse, Odatv için önce Anayasa Mahkemesi’ne ve hemen sonrasında da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuracağız. Barış Pehlivan’a söz verdim, sonuna kadar hukukçu arkadaşlarla bu konunun takipçisi olacağız. (YA / HA)