Direnişi Sinemaya Taşıyan Bir Yönetmen: Kutz

Varşova- Polonya sinemasının önemli yönetmenlerinden Kazimierz Kutz 89 yaşında hayatını kaybetti.

Ülkesi ve dünya çapındaki çeşitli yarışmalarda çok sayıda ödüle layık görülen Kutz, uzun süredir prostat kanseriyle mücadele ediyordu. 18 Aralık Salı günü hayata gözlerini yuman ünlü yönetmen, 28 Aralık'ta doğup büyüdüğü Yukarı Silezya Bölgesi'ndeki Katowice şehrinde toprağa verilecek.

Polonya Sinema Okulu ve Kutz

1929 yılında Szopienice kasabasında bir demiryolu işçisinin oğlu olarak dünyaya gözlerini açan Kazimerz Kutz,1953 yılında bugün dünya çapında üne sahip olan Łódź Sinema Okulu yönetmenlik bölümünden (Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi) mezun oldu. Mesleğe 1955 yılında yine 2 sene önce yaşamını yitiren dünyaca ünlü bir başka Polonyalı yönetmen Andrzej Wajda'nın Bir Nesil (Pokolenie) filminde asistan olarak başlayan Kutz, ilk filmi Cesaret Madalyası'nı (Krzyż Walecznych) ise 1959 yılında çekti.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Doğu Bloku'nda yer alan Polonya'da sinemaya reel sosyalizm propagandası görevi biçilmesine yaratıcılıklarını sınırladığı gerekçesiyle karşı çıkarak 1955-1963 yılları arasında İtalyan Yeni Gerçekçiliği ile Fransız Yeni Dalgası'ndan esinlenerek Polonya Sinema Okulu'nu oluşturan bir grup Polonyalı sinemacı arasında yer alan Kutz, Hiç kimse Ses Vermiyor (Nikt nie woła) adını taşıyan ikinci filminde İkinci Dünya Savaşı'ndan kalan yaralarını sarmaya çalışan iki sevgilinin hikayesini anlatırken, Trendeki İnsanlar (Ludzie z pociągu) filmindeyse 1943 yılı sonbaharında Alman işgali altındaki Polonya'da bir tren istasyonunda bekleyen yolcuların ahlaki ikilemlerini betimler.

Silezya ayaklanması 

Yolcuların bozulan iki vagonun tamiri için istasyonda beklediği esnada Alman polisin kaybolan silahının bulunmaması durumunda her beşinci yolcunun kurşuna dizileceği tehdidine aralarında kaçakçılar, Alman işbirlikçisi, kumarbaz, dul bir kadın, bir genç kız, Polonya yeraltı örgütü mensubu bir genç adamın da bulunduğu yolcuların verdikleri tepkileri aktaran yönetmenin ses getiren bir başka eseri ise Silesia üçlemesi olarak adlandırılan Kara Toprağın Tuzu (Sól ziemi czarnej), Taçtaki İnci (Perła w koronie), Bir Tespihin Boncukları (Paciorki jednego różańca) filmleri.

Kara Toprağın Tuzu'nda 1920'lerde Alman işgaline karşı başlatılan Silezya Ayaklanması'nda 7 oğlu isyancılara katılan köylü bir ailenin parçalanışını anlatırken, Taçtaki İnci'de Yukarı Silezya bölgesindeki bir maden ocağının Alman sahipleri tarafından kapatılma kararı karşısında yerin altında eylem yapan madencilerin direnişini anlatır Kutz.

Bir Tespihin Boncukları'nda madencilerin yerleşim bölgesine yapılmakta olan yeni bloklar dolayısıyla evinden taşınmamaya direnen emekli bir madencinin kimliğine, kültürel mirasına sahip çıkma mücadelesini konu edinen Kazimierz Kutz'un ses getiren diğer filmleri arasında Hiçbir Yerden Hiçbir Yere (Znikąd donikąd), Birazdan Kardeşler Gelecek (Wkrótce nadejdą bracia), Bir Ekmek Dilimi Gibi Ölüm (Śmierć jak kromka chleba), Albay Kwiatkowski (Pułkownik Kwiatkowski) bulunuyor.

Sinema yönetmenliği ve senaryo yazarlığının yanı sıra çok sayıda tiyatro oyunu ve televizyon filmi de yöneten Kazimierz Kutz, 1997-2015 yılları arasında da milletvekilliği ve senatörlük yaptı. Otobiyografisini anlattığı "Klapsy i ścinki. Mój alfabet filmowy i nie tylko" kitabının yanı sıra "Dünyanın Beşinci Kısmı" (Piąta strona świata) adlı yayınlanmış bir de romanı bulunan Kutz, uzun süredir prostat kanseriyle mücadele ediyordu.

*Yukarıdaki yazımda Tadeusz Lubelski'nin "Polonya Sinema Tarihi 1895-2014" kitabından ve Culture.pl internet sitesinden yararlandım.

(EO/PT)