Yangın bilgisi olmayan gönüllüler risk altında

Fotoğraf: AA

Türk Tabipleri Birliği "Orman Yangınlarından Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Sağlık Etkileri" başlıklı bir bilgi notu yayımladı.

TTB Olağan Dışı Durumlarda Sağlık Hizmetleri Kolu tarafından hazırlanan bilgi notunda, orman yangınından kaynaklanan dumanın, içinde bulunan ve kimi zaman gözle görülemeyen ve kanserojen olan parçacık maddeler nedeniyle sağlık tehdidi oluşturan bir karışım olduğu belirtildi:

"Kısa süreli (yani günlük) partikül madde maruziyetinin, göz ve solunum yolu tahrişinden başlayıp akciğer fonksiyonunda azalma, akciğer iltihabı (zatürre), bronşit, astım ve diğer akciğer hastalıklarının alevlenmesi gibi daha ciddi sağlık sorunlarına yol açtığını, kalp yetmezliği gibi çeşitli kalp damar hastalıklarını ağırlaştırdığını, hatta erken ölümlere neden olduğunu gösteren fazlasıyla kanıt mevcuttur."

TIKLAYIN - "Ekolojik kaygıyı da bırakın, ekolojik yas tutuyoruz"

Kimler daha çok etkilenir?

• Orman yangınına maruz kalan nüfus çeşitli boyutlarda etkilenmektedir; fakat çoğu sağlıklı yetişkinler ve çocuklar, yangın sonrasında dumanın akut etkilerinden kısa sürede kurtulabilirler. Fakat solunum veya kardiyovasküler hastalıkları olanlar, çocuklar ve yaşlılar, hamile kadınlar, düşük sosyoekonomik koşullarda yaşayanlar ve açık havada çalışmak zorunda olan işçiler gibi belirli yaş grupları ve belli topluluklar, daha büyük sağlık sorunlarıyla karşılaşmaya adaydır.

Gönüllüler nelere dikkat etmeli?

TTB, orman yangınlarının, yangın ve duman ortamları bilgisi olmayan, bu ortamlarda tecrübesi olmayıp, hazırlıklı olmayanlar için daha da ölümcül tehlikeler içerebileceğine dikkat çekerek, söndürme çalışmalarına katılan gönüllüleri uyardı:

• Olay yerine özgü tehlikeler, üst düzey profesyoneller dışında herkes tarafından bilinemeyeceğinden; her ne kadar istekli-gönüllü-motive yardımseverler müdahale etmek isteseler de durum, çok fazla sayıda kişinin riskli bir işe girişmesine dönüşebilir ve sağlık sorunları, can kayıpları yaşanabilir.
• Görevlilerin tahliye için; yaklaşmayın, "şu yöne gitmeyin", "bu alana girmeyin" gibi uyarıları ciddiye alınmalıdır.
• Yangın dumanındaki partiküllü maddeler, ortamdaki görüş kalitesini normal fenerler ile üstesinden gelinemeyecek kadar düşürür.

Hangi koruyucu donanıma ihtiyaç var?

TTB, yangına müdahale eden kişilerin müdahale sırasında kullanmaları gereken kişisel koruyucu donanımları şöyle sıraladı:

Yangın elbisesi: Vücudu, kol ve bacakları ısıya, kesilmelere, sıyrıklara ve darbelere karşı korurken; bazı kimyasallara karşı da sınırlı bir koruma sağlamalı.

Kask ve Koruyucu başlık: Başı, kulak ve yüzü vurmalar, çarpmalar ve sıcak suyun neden olacağı yaralanmalara karşı korumalı.

Çizme, eldiven: Ayakları ve elleri darbelere, sivri cisimlerin batmasına, saçılmış kimyasal maddelere, sıvıların etkilerine, yanıklara ve çarpmalara karşı korumalı.

Temiz Hava Solunum Cihazları ya da Duman maskesi: Solunum sistemini zehirli gaz ve yanma ürünlerine karşı korumalı.

TIKLAYIN - TÜSAD'dan dumana maruz kalanlar için öneriler

Kimler daha fazla risk altında?

Kalp ve solunum hastalıkları olanlar: Kalp yetmezliği, kalp damar yetmezliği, yerleşik kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), astım veya amfizem gibi neticede kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler:

Yaşlılar: Yaşlı bir yetişkin, gençlere kıyasla daha fazla kalp veya akciğer hastalığına sahip olma riski taşır.

Çocuklar: Ergenler de dâhil olmak üzere çocuklar, özellikle solunum sistemleri hâlâ gelişmektedir ve vücut ağırlığının kilogramı başına yetişkinlerden daha fazla hava (ve böylelikle de hava kirliliği) solurlar. Açık havada aktif olma olasılıkları daha yüksektir ve bu yüzden, ileride astıma yakalanma olasılıkları da daha yüksektir.

Diyabetliler: Diyabet hastası olan bir kişinin, altta yatan ve bazen belirti vermeyen kardiyovasküler hastalığa sahip olma potansiyeli daha yüksektir.

Hamileler: Hem hamileler hem de gelişmekte olan fetüs, potansiyel sağlık risklerine, görece fazla duyarlıdır.

TIKLAYIN - TTB'den Muğla yangınları raporu

Dumanın sizi etkileyip etkilemediğini nasıl anlarsınız?

• Yüksek konsantrasyonlarda duman bir dizi semptomu tetikleyebilir. Herkes gözlerde yanma, burun akıntısı, öksürük, balgam, hırıltı ve zor nefes alma yakınmaları yaşayabilir. Kalp veya akciğer hastalığınız varsa, duman yakınmalarınızı daha da kötüleştirebilir. Kalp hastalığı olan kişiler göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı veya yorgunluk gibi yakınmalar yaşayabilir. Akciğer hastalığı olan kişiler her zamanki kadar rahat nefes alamayabilir ve öksürük, balgam, göğüste rahatsızlık, hırıltı ve nefes darlığı gibi yakınmalar yaşayabilir.

Korunmak için neler yapılmalı?

Alınacak önlemlerin COVID-19 önlemlerini de içermesinin çok önemli olduğuna dikkat çeken TTB, bireylerin sağlıklarını korumak için atabileceği bazı adımları ise şöyle sıraladı:

Uygun maskeler kullanın: Yangın dumanının mecburen solunacağı bir durumda kalındığında, Kapalı Devre Solunum Cihazı (Self Contained Breathing Aparatus - SCBA) kullanılmalıdır. Eğer yangın dumanı solunacaksa ve elde SCBA yok ise en fazla korumayı sağlayan filtreli, N95, P100 gibi maskeler/ solunum koruyucu kullanılmalıdır, Yangın dumanı partiküllü maddeler içerdiği için kullanılacak solunum koruyucunun N95'ten de aşağı özellikte olmaması önemlidir, N95'in de yangın olay yerinde koruyuculuğu çok sınırlıdır.

Duman yoğunluğu arttıkça N95 veya muadili maskelerin koruyuculuğu çok çok azalmaktadır.Kapalı yangın alanına girilirken, kalınırken; yangın dumanına, içeriği net bilinmeyen dumana maruz kalınacağında bu tür maskelerin koruyamayacağı bilinmelidir. N-95 (FFP3) veya P-100 maskelerinin yüze iyi oturmaları ve doğru kullanılmaları gerekir. N-95 (FFP3) maskelerin kullanırken ıslanmamasına dikkat edilmelidir. Kâğıt "toz" maskeleri veya cerrahi maskeler, ciğerlerinizi orman yangını dumanındaki ince parçacıklardan koruyamaz. Atkılar veya bandanalar (ıslak veya kuru) da yardımcı olmaz.

Temiz oda oluşturun: Bir oda seçin. Örneğin banyolu bir yatak odası iyi bir seçimdir çünkü evin geri kalanıyla ilişkisi kesilebilir ve kapıyı uzun süre kapalı tutabilirsiniz. Dumanın odaya girmesini önleyiniz. Odadaki tüm pencereleri ve kapıları kapatın, ancak dışarı çıkmayı zorlaştıracak hiçbir şey yapmayınız. Temiz oda boşluğunda bir aspiratör veya davlumbaz varsa, sadece kısa süreler için kullanın. Varsa fanları (ventilatör), pencere klimalarını veya merkezi klimayı çalıştırın. HVAC (hava temizleyici sistem) gibi bir sistem veya pencere klimanız varsa ve dışarıdan hava çekiyorsa, filtresi düzgün çalışıyor mu kontrol edin. Dışardan gelen havanın filtre edildiğinden emin olamıyorsanız, sistemi devridaim moduna ayarlayın.

İçerideki havayı kirletmeyin: Bir ısı acil durumu olmadıkça dumanlı koşullarda evaporatif (yoğuşmalı) soğutucu veya tek hortumlu portatif klima kullanmaktan kaçının. Bu cihazların kullanılması, içeriye daha fazla duman getirilmesine neden olabilir. Yapabiliyorsanız, odadaki havayı filtreleyin; bu durumda oda için doğru boyutta bir portatif hava temizleyici kullanın. Mümkünse portatif hava temizleyiciyi sürekli olarak en yüksek fan ayarında çalıştırın. Ozon üretmeyen bir model seçin. Odun şöminesi, gaz kütükleri, gaz sobası ve hatta mum gibi yanan herhangi bir şey kullanmaktan kaçının. Elektrik süpürgesi çalıştırmayın ve sigara içmeyin.

İçeride kalın: İçeride kalmanız tavsiye ediliyorsa, tahliye olunması gerekmiyorsa, içerideki havayı olabildiğince temiz tutmaya çalışın. Dışarısı aşırı sıcak olmadıkça, pencerelerinizi ve kapılarınızı kapalı tutun. Varsa klimanızı çalıştırın. İçeriye ilave duman gelmesini önlemek için filtreyi temiz tutun. Dış ortamdaki hava kalitesi arttığında evi havalandırmak için pencereleri açın. Not: Klimanız yoksa, aşırı sıcak havalarda pencereler kapalıyken içeride kalmak tehlikeli olabilir. Bu durumlarda, araba veya daha temiz havası olan yerde bir barınak gibi alternatif arayın. Araba klimasının da devridaim modunda çalıştırılması gerektiğini unutmayın.

Sağlık ve ilaç planı yapın: İlaçlarınızı almakla ilgili sağlık uzmanınızın talimatlarına mutlaka uyun. Elinizde en az beş günlük ilaç bulundurun. Belirtileriniz kötüleşirse sağlık uzmanınızı arayın. Astım dahil kalp, damar veya akciğer hastalığınız varsa, sağlık uzmanınızla görüşün. Kalp damar hastalığınız varsa, sağlık uzmanınızın talimatlarını izleyin ve belirtileriniz kötüleşirse hekiminizi ya da 112'yi arayın .

Tahliye planı yapın: Mali ve kişisel belgeleri, önemli eşyalarınızı önceden düzenleyin. Çocuklar ve hayvanlarınızı düşünerek tahliye rotalarınızı ve nereye gideceğinizi kesin olarak belirleyin.

Arabadaysanız camları kapatın: Arabadaki camları kapatarak aracınızdaki dumanı azaltın. Bu koşullarda uzun süre kalmamak önemlidir. Pencereler kapatılarak, havalandırma/ klimanın çalıştırılması devridaim modunda yapılabilir. Dışarıda duman olan yerlerden geçerken yavaşlayın.

Tehlike yangından sonrada devam ediyor

TTB, orman yangınları sonrasında da risklerin devam ettiğine dikkat çekti:

• Yangın bittikten sonra bile, bir orman yangınından kalan dumana ve küle maruz kalmak hem sağlıklı kişilerde hem de risk altındaki topluluklarda önemli sağlık etkilerine neden olabilir. Isıya bağlı hastalık ve duygusal stresin yanı sıra fiziksel stres veya temizlik faaliyetlerinden kaynaklanan yaralanmalar olabilir.
• İç ortam hava kalitesinin düşük olduğu, yangından etkilenmiş yapılar veya yakınlarında duman ve kül kalıntısı olan yerlerde temizlik yapılırken, külü ve kalıntıları dağıtıp tekrar havaya karıştıracak eylemlerden uzak durmak, yeterli havalandırma ve diğer koruyucu önlemler tavsiye edilir. (KÖ)