Uzman Dr. Etiler: “AVM Etkisini” Ortalama 5,5 Günde Görebiliriz

* Fotoğraf: Yunus Hocaoğlu - Erzurum / AA

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Halk Sağlığı Uzmanı olan ve İBB Bilim Kurulunda yer alan Dr. Nilay Etiler, bianet’e yaptığı açıklamada, normalleşme adımlarının “eskiye dönüş” olarak algılanmaması gerektiğini ifade etti:

“R0 değerinin salgının erken dönemlerine göre düşmüş olması sevindirici ancak bu, gevşemeyi sağlayacak bir düzey değildir.”

TIKLAYIN - “R0” Nedir, Neden Önemli?

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca dünkü açıklamasında, “Bulaştırma değeri (R0) İstanbul'da bir bölgede 16'ya kadar çıktı, ama il bazında 4,5-5'leri gördüğümüz dönemler oldu. Şu anda Türkiye'nin 1,56 olduğunu söyleyebilirim” dedi.

“Hastalığın enfeksiyon kapasitesini gösteriyor”

Dr. Etiler, Bakan Koca’nın da bahsettiği R0 katsayısı hakkında şu bilgileri verdi:

“R0, hastalığın sağlam kişilere bulaşma potansiyelini gösteren, hastalığın enfeksiyon yapma kapasitesini gösteren bir katsayı.

“R0 1’in üstündeyse hastalık vaka sayısını artıracak şekilde yayılmaya devam ediyor demektir. 1’in altında olması salgının sönümlenmesi anlamına gelir.”

Dr. Nilay Etiler, R0’ın nasıl hesaplandığını da şöyle açıkladı:

“Temas eden kişi sayısı, temas eden kişilerde enfekte olma olasılığı, bulaştırma süresi… Bunların bir özeti olarak hesaplanıyor. R0 1’in üzerindeyse insanların enfekte olasılığı var anlamına gelir.”

“İnsanlar eski düzenlerine dönmeye çalışıyor”

Dr. Etiler, İstanbul’da insanların normal hayatlarını sürdürdüğünü gözlemlediğini ancak salgının düzeyinin henüz bu aşamada olmadığını söyledi:”

“Salgının en başından beri, bu salgınla ilgili risk algısının toplumda genel olarak çok yüksek olmadığını gözlemledim. Bakanlık uyarıları artırdığında bir kesim risk algısına sahip oldu, yani hastalığın sonuçlarının farkına bir miktar varıldı.

“Ancak normalleşme açıklamalarıyla bu algı yine değişti. Her şeyin kontrol altında olduğu yönündeki açıklamalarla Bakanlığın güven verici açıklamaları da bunda etkili oldu.

“Normalleşme planlarında eskiye dönüş olacağı yazmamasına rağmen insanlar sıkıldıkları ve bitmesini de istedikleri için de derhal eski düzenlerine dönmeye çalıştılar. İstanbul’da da bu sözkonusu. Yani normalleşme söylemleriyle yüksek olmayan risk algısı daha da düştü ve insanların davranışları tehlike yaratacak durumda.”

“Ortalama 5,5 günde sonuçları kavrayabiliriz”

Dr. Nilay Etiler, özellikle AVM’lerin açılmasıyla yaşanan kalabalıklaşmanın etkilerinin ortalama 5,5 günde, yani bu haftasonuna kadar gözlemlenebileceğini açıkladı:

“Hastalığın kulukça süresi uzayıp kısalabiliyor ama 5-6 gün, ortalama 5,5 gün içerisinde olası vakaların yarısını yani atılan adımların etkisini görebiliriz. Bu sürede 'AVM etkisinin' sonuçlarını kavramamız mümkün olur.”

AVM’ler ile berber ve kuaförler 11 Mayıs’ta açılmıştı.

R0 hakkında

Bilimsel yayınlar yapan Evrim Ağacı internet sitesi R0’ın “temel üreme sayısı veya temel bulaşıcılık katsayısı” olarak açıklandığını yazmıştı: “Temel bulaşıcılık katsayısı, basitçe, virüsün bulaştığı her bir kişinin kendisinden başka ortalamada kaç kişiye bulaşabileceğini gösteren bir sayı. Örneğin COVID-19 salgınına sebep olan SARS-CoV-2 virüsünün temel bulaşıcılık katsayısının 1.4-2.5 arasında olduğu düşünülüyor; yani virüsün bulaştığı her bir kişi, kendisinden başka ortalamada 1.4 ila 2.5 kişiye (ya da kabaca 1-3 kişiye) bulaştırabiliyor. “Temel bulaşıcılık katsayısı önemli bir sayı, çünkü bu sayıdan yola çıkarak salgının küresel bir krize dönüşüp dönüşmeyeceği, eğer dönüşecekse de bu şekilde bir salgına dönüşmesinin önüne geçmek için virüsün bulaşıcılığının ne kadar önlenmesi gerektiği tespit edilebiliyor.” Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ/WHO), Nisan ayında yeni tip koronavirüsün yayılma hızı değerinin 2 ile 2,5 arasında olduğunu açıklamıştı. Ancak CDC’nin Emerging Infectious Diseases’de yayınlanan makalesinde, COVID-19 için R0 değerinin 5,7’ye çıktığı, bunun da bir kişinin virüsü 5 ya da 6 kişiye bulaştırabileceği anlamına geldiği ifade edildi. (Bu sayılar, tüm dünya için yapılan ölçümlerden.) Health Line da bu sayılara göre, bulaştırmanın sonlanması için toplam nüfusun yüzde 80’inin virüse karşı bağışık olması gerektiğini yazdı.

(AS)