“Türkiye ve Çin Dünyanın En Çok Gazeteci Hapseden Ülkeleri”

Fotoğraf: DİSK Basın-İş

Haberin İngilizcesi / Kürtçesi için tıklayın

Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ - Committee to Protect Journalists) 2019 Basın Özgürlüğü raporunu yayınladı. CPJ’den Elana Beiser'in hazırladığı rapora göre 2019’da mesleki faaliyetlerinden dolayı hapsedilen gazetecilerin dünya çapındaki sayısı en az 250 oldu.

Gazetecileri mesleki faaliyetlerine misilleme olarak hapishanelerde tutulduğunu aktaran rapora göre bu sayı geçen sene 255’ti. CPJ bu kayıtları tutmaya başladığından beri en yüksek sonuç 273 olarak 2016 yılında ölçüldü.

Gazetecileri en çok hapseden ülkeler Çin, Türkiye, Suudi Arabistan ve Mısır'ın ardından Eritre, Vietnam ve İran oldu.

TIKLAYIN - BİA Medya Gözlem Raporları

Türkiye’nin dört yıldır ilk kez dünyanın en çok gazeteci hapseden ülkesi konumunda olmadığı belirtilen raporda “Düşen sayı Türkiye medyasının durumunun iyileştiğini göstermiyor” değerlendirmesi yapılarak şu çıkarımlar yapıldı:

“Geçen seneki 68 sayısından bu yılki 47'ye düşüş, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hükumetinin 100'ün üzerinde haber kurumunu kapatmak ve çalışanlarından pek çoğunu terörizmle suçlamakla gerçekleştirdiği bağımsız habercilik ve eleştiriyi yok etme çabalarının başarısını yansıtıyor.

“Kapatılan veya el değiştiren kurumlarla içi boşaltılan endüstrinin yanı sıra bir çok gazeteci sürgünde, işsiz veya otosansür uygularken, yetkililer 24 Ekim tarihinde yeni bir yasama paketini yürürlüğe sokarak bazı mahkumiyetlere fazladan bir temyiz hakkı tanıdılar, bunlardan biri de savcıların en sevdiği suçlamalardan biri olan "terör örgütü propagandası" idi; böylece bazı tutuklamalar kaldırıldı.

“Türkiye'de an itibariyle hapiste olmayan düzinelerce gazeteci halen yargılanıyor veya temyiz bekliyor ve hapse mahkum olabilir durumda. Ayrıca gıyabi yargılanan, ülkeye dönerse tutuklanacak olanlar da var.”

Çin'de baskı sürekli artıyor

Rapora göre en çok gazeteci hapseden ülkelerin başında Çin geliyor. CPJ 2019’da Çin hapishanelerinde en az 48 gazeteci tespit etti, bu rakam 2018’de 47’ydi. Raporda CPJ Çin ile ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:

“Cumhurbaşkanı Şi Jinping göreve geldiğinden ve medya üzerine her zamankinden daha sıkı kısıtlamalar getirdiğinden beri bu sayı düzenli biçimde arttı. Çin'de yaşanan vakalara yakın zamanlı bir örnek: Araştırmacı muhabir olarak Çin medya kurumlarına haber yapan serbest gazeteci Sophia Huang Xueqin, Ekim ayında bloguna Hong Kong'daki demokrasi yanlısı göstericiler ile yürümenin nasıl bir şey olduğunu yazmasından kısa süre sonra tutuklandı. Gazeteci, Çin Komünist Partisi'nin sorun teşkil ettiğini düşündüğü muhaliflerinin aşina olduğu "kavga çıkarmak ve sorun çıkmasını provoke etmek" suçlamasıyla karşı karşıya.

“Bir milyon etnik Müslümanın toplama kamplarına gönderildiği Sincan Bölgesi'nde düzinelerce gazeteci tutuklandı ki, bazıları yıllar öncesinden kalma gazetecilik çalışmaları nedeniyle hapsedildiler. Siyaset ile yasal ve demografik değişiklikler üzerine kitap ve süreli yayınlar basan devlet kurumu Kaşgar Yayınevi'nde çalışan dört editörden ikisi en az on yıl önce emekliye ayrılmıştılar.”

Suudi Arabistan resmi bir suçlama dahi getirmiyor

Dünyada en çok gazeteciyi hapis tutan ülkeler konumunda olan Türkiye ve Çin’i 26 tutsak gazeteci Suudi Arabistan ile Mısır izledi. Suudi Arabistan’ın 2019’da çok sayıda mesleği bırakmış gazeteciyi hedef aldığı belirtilen raporda 18 gazeteciye karşı resmi bir suçlama dahi getirilmediği belirtildi.

İran'da "Merhaba özgür dünya" demek suç

Rapora göre Mısır ve Suudi Arabistan’ı 11 gazeteci ile İran’ın izliyor:

“Ülkenin tanınmış ekonomi muhabirinden Muhammed Mosaed yükselen benzin fiyatlarını protesto eden gösterilerden gelen haberleri bastırmak amacıyla uygulanan bir İnternet kesintisi sırasında ‘Merhaba özgür dünya’ diye tweet atmak ve İnternet'e bağlanabilmek için ‘42 farklı proxy’ kullanmak sebeplerinden tutuklandı.”

Rusya'da yedi gazeteci cezaevlerinde. Bu yedi gazetecinin dördü işgal altındaki Kırım bölgesindeki Tatar azınlığı ve Rusların onlara saldırılarını belgeleyen çalışmaları nedeniyle hapsedildiler.

Sahra altı Afrika'da hapsedilen 39 gazetecinin çoğu Eritre'de ve bu gazetecilerin çoğundan neredeyse yirmi yıldır haber alınamıyor. Kamerun bundan sonra en kötü durumdaki ikinci ülke.

Vietnam da Çin'den sonra Asya'nın en çok gazeteci hapseden ülkesi; 12 kişi parmaklıklar ardında. Kuzey ve güney Amerika kıtalarının tamamında üç gazeteci hapiste.

"Sahte haber" suçlamalarında artış var

Rapora göre dünyada gazeteciler arasında "sahte haber" suçlamasıyla karşı karşıya olanlarda bir artış da gözlemleniyor. Geçen yıl 28 olan sayı bu yıl için 30 oldu. Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah el Sisi'nin hükumeti tarafından sıklıkla kullanılan bu suçlama, CPJ araştırmalarına göre 2012 yılında dünya çapında sadece bir gazetecinin karşı karşıya kaldığı bir durum olduğu günlerden bu yana hızla artış gösterdi. Rusya ve Singapur geçen yıl "sahte haber" yayımlamayı suç sayan yasaları yürürlüğe soktu.

CPJ'in yıllık sayımından başka diğer bulgular ise şöyle :

• Dünya çapında hapisteki gazetecilerden yüzde doksan sekizi kendi ülkeleri üzerine haber yapıyordu. Hapisteki dört yabancı uyruklu gazeteciden üçü Suudi Arabistan'da, dördüncü ise Çin'de.
• Hapisteki gazetecilerden yirmi kişi yani yüzde 8'i kadın. Bu oran geçen yıl yüzde 13 idi.
• Gazetecilerin hapse girmesine neden olabilecek en tehlikeli faaliyet alanı siyaset haberciliğiydi; onu insan hakları ve yolsuzluk takip etti.
• Hapisteki gazetecilerin yarıdan çoğu İnternet gazetecisi. (HA)