Tarih Vakfı, Türkiyeli Siyahların Geçmişini Görünür Kılıyor

Tarih Vakfı, Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Türkiye Delegasyonu tarafından desteklenen yeni bir sözlü tarih araştırma projesine başladı.

Tarih Vakfı tarafından Afrikalılar Kültür ve Dayanışma Derneği'yle işbirliği içinde yürütülen proje, Türkiye’de yaşayan farklı toplumsal katmanlardan Afrika kökenli yurttaşların bugünkü kültürel, toplumsal ve iktisadi konumlarını tarihsel bir perspektifle araştırmayı, bu alana ilişkin belgeye dayalı tarihçiliğin kaydetmediği anlatıları, söylenceleri, oyunları, ağıtları, yaşam öykülerini kaydetmeyi ve kaydedilen yaşam anlatılarını uluslararası bilimsel etik ve teknik standartlara uygun bir biçimde arşivlemeyi amaçlıyor.

Siyahların köle olarak kullanımı 1. Meşrutiyet'le yasaklandı

19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yılda ortalama 11 bin siyah, köle tüccarları tarafından Anadolu’ya getiriliyor ve varlıklı ailelerin ev işlerinde ya da tarım alanlarında çalıştırılıyordu. Osmanlı’da kölelik ve köle ticareti 1. Meşrutiyet’le birlikte insanlık suçu sayılarak yasaklandı.

Sayısal olarak daha çok Ege bölgesinde yaşayan eski köle aileleri Cumhuriyet’le birlikte Anadolu’daki diğer farklı toplumsal kültürel gruplar gibi mülk edinme, seçme-seçilme ve eğitim hakkı gibi temel yurttaşlık haklarına kavuştular.

Araştırmalar İzmir ve İstanbul'da 

Osmanlı’da kölelik ve köle ticareti üzerine yapılmış araştırmalar daha çok dönemin resmi belgeleriyle siyasi-ticari yazışmalarından ya da gezginlerin not defterlerinden hareketle yazılıyor. Bu araştırmalar sayesinde tarihsel ve toplumsal olgulara ilişkin temel bilgiler edinilmekle birlikte, hangi olayın kimler tarafından nasıl yaşandığına ve acı deneyimlerin, toplumsal olayların kuşaktan kuşağa nasıl aktarıldığına dair yeterli veri bulunmuyor.

1 Ekim 2007’de başlayan ve 10 ayda tamamlanması hedeflenen projenin temel ürünleri; internet sitesi, sözlü tarih arşivi ve açıklamalı bibliyografya olacak. Bunlardan sözlü tarih arşivi, biri Afrika kökenli yurttaşların demografik yoğunluğu nedeniyle araştırmanın öncelikli alanı olan İzmir’de ve diğeri Türkiye genelindeki kullanıcılar için İstanbul’da olmak üzere iki kentte düzenlenecek.

Projenin diğer ürünü olan ve Temmuz 2008’de yayına geçmesi hedeflenen internet sitesinde, sözlü tarih araştırması kapsamında derlenen yaşam öyküleri, fotoğraflar ve belgelerden örneklerin yanı sıra bu alanla ilgili olarak oluşturulan açıklamalı bibliyografya da yer alacak. (GG/TK)