Suyun Altında Bir Parça Balta Girmemiş Peru Ormanı

Peru'nun güneybatısındaki Puno, Cuzco ve Madre de Dios bölgeleri Puente Inambari'de birleşiyor. Eğer Peru hükümeti, Brezilya merkezli Güney Amazon Elektrik Üretim Şirketi'ne (EGASUR) bölgede bir hidroelektrik santral (HES) ve şirketin fizibilite raporuna göre 37 bin 800 hektar kaplayacak bir su tutma havzası inşa etmesi için nihai ruhsatı verme kararını onaylarsa, bu bölgelerdeki 70 köyün yeri değiştirilmek zorunda kalabilir.

Amazon orman düzlüğü ve bitki örtüsüyle hayvan varlığı zengin Bajuaja-Sonene Milli Parkı tampon bölgesine kadar uzanan sisli ormanlarla kaplı Andes dağları arasında yer alan Puno'daki 32, Cusco'daki 28 ve Madre de Dios'taki 10 köy Inambari projesiyle yerinden edilebilir.

Bu hesap, Puno Okyanusaşırı Otoyolu İnşaatı için Sivil Toplum'dan mühendis Rosario Linares'in bir araştırmasının parçası. Linares, projenin sırf bu bölgeden 10 bin insanı etkileyeceğini belirtirken, EGASUR'a göre rakamlar daha düşük.

Inambari, 16 Haziran'da Peru ve Brezilya arasında, 6 bin megavatlık elektrik üretmek üzere imzalanan anlaşma sonucu projelendirilmiş beş hidroelektrik santralden biri. 24 Ağustos'ta Peru Cumhurbaşkanı Alan García, Brezilyalı iş liderlerine kaynağını Marañón nehri üzerinden alan bir enerji ve sulama sistemi önergesi sundu.

Çevre örgütlerine göre proje çoğunlukla Brezilya yararına olacak, çünkü Peru önümüzdeki 30 yıl boyunca henüz belirlenmemiş oranda bir enerjiyi her yıl komşusuna iletmek zorunda olacak - kendi iç talebini karşılamak için enerji ihtiyacı oluşsa bile.

Köylülerin büyük bir çoğunluğu projeye karşı çıkıyor, fakat azınlıkta kalan bir kısım ise şirket ile diyaloga girmeyi kabul etti. Yine de her iki grup da, bilgilendirme toplantılarında sunulan ilk verilerden oluşan Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) çalışmalarının "yüzeysel bir çaba" olduğu konusunda hemfikir.

Enerji Bakanlığının Elektrik Ruhsatları Ofisinde yer alan 300'den fazla sayfalık 21160308 numaralı dosyasında, projenin hızlı ilerlemelerinden bahsediyor.

Puno'nun ilk su altında kalacak köylerinden olan Puerto Manoa'da ise, duvarlarda "Inambari Projesine Hayır!" çığlıkları var. Çoğunluğu çinko çatılı ahşap evlerde asılı pankartlar, bölgede yaşayanların karşıtlığını açıkça ortaya koyuyor.

"Ormanların canını yakacaklar ve geriye oksijen kalmayacak. Fakat şirket yalnızca yararlardan bahsediyor. İnsanlar endişeli" diye konuşuyor Tierramérica'ya, 28 yaşındaki bir yerli olan Lucy Chiquimamani.

Dışarıdan gelenlere karşı olan güvensizlik, yan gözle izleyenlerden ve pencerelerden bakan suratların ifadelerinden açıkça anlaşılıyor. Yerliler, Puerto Manoa'da EGASUR şirketi planlanan iki sunumlarından yalnızca birini, onu da birçok eksik bilgiyle, gerçekleştirdiklerini ifade ediyorlar.

Tierramérica yanıt almak için şirketin halkla ilişkiler müdürü Mauricio Millones ile bir hafta boyunca 10 kez iletişime geçmeyi denedi ama başarısız oldu.

Brezilya hükümetinin Eletrobras Fumas kurumu ve bir özel şirket olan OAS grubundan oluşan bir konsorsiyum olan EGASUR, Mayıs 2008'de geçici bir ruhsat talep etti ve bu ruhsat Nisan 2010'a kadar onaylandı.

Bu süre bitince, şirket kesin ruhsat verilmesi niyetiyle Ekim ayına kadar bir uzatma talep etti. Şimdi geçici süreyi Haziran 2011'e kadar uzatmaya çalışıyor çünkü çalışmaya başlamak için halen bir sosyal etki izni edinemedi.

Fizibilite raporunun taslak haline göre, projelendirilmiş yatırım 2 bin 200 megavat kapasiteli bir tesis için 5 milyar dolar.

EGASUR'un Madre de Dios'da Inambari'nin merkezi Mazuco'daki ofisinde, şirketin halkla ilişkiler yetkilileri Tierramérica'ya, bu bölge ve Cusco arasında kalan San Lorenzo'nun yerel halkının projeyi desteklediği bilgisini verdi.

Fakat topluluğun başkanı Alejandro Ríos bu bilgiyi yalanladı.

"Topraklarımız hakkında dürüst bir rapor istiyor" diye konuşuyor Ríos. "Çevresel Etki Değerlendirmesinde balıklarımız ve ağaçlarımızın çeşitliliğinden bahsedilmemiş."

"Amazon tapiri, geyik, kaplan, kunikulus (bir kemirgen) gibi hayvanlarımız var" diye ekliyor. "Aynı zamanda turistler için büyük bir çekim yaratan, kuşların toprak yemek için kullandıkları tarım yapılmayan arazilerimiz de var."

"Eğer barajı yaparlarsa bu hayvanlar ölecekler. EGASUR'un bunun çaresine nasıl bakacağını bilmek istiyoruz."

Puno'daki köylerin tersine, San Lorenzo köylüleri yaşadıkları toprakların tapularına sahipler ve bu nedenle şirketle diyaloga girmekte kendilerini daha donanımlı görüyorlar. Ama soruları yine aynı: "Bize şirketin sözünü tutacağının garantisini kim veriyor?"

Cayetano Heredia Üniversitesinin Çevresel Sürdürülebilirlik Merkezi müdürü biyolog Ernesto Ráez, bu boyuttaki projelerin Amazonlarda bir "domino efekti"ne neden olacağı konusunda uyarıyor, çünkü Dünya Barajlar Komisyonu'nun 2000'de yayınlanan "Barajlar ve Gelişme" raporuna göre, bu projeler hidrobiyolojik döngüleri etkiliyorlar.

Nehrin akmasını durdurmak, su tutuş alanlarının dibinde tortular birikmesine neden oluyor ve bu nehir yataklarının ve nehrin devamında yeni ormanların oluşması için gerekli organik malzemelerin geçişini kısıtlıyor.

Barajla birlikte biyolojik çeşitliliğin, çok önemli olan doğal mevsimlik döngüye göre değil, enerji ihtiyacına göre şekilleneceğini belirtiyor Ráez.

Suyun yüksek olduğu zamanlarda ya da yağışlı dönemlerde nehirler, ormanlardan tortuları nehrin aşağısına taşıyarak toprağı zenginleştiriyor ve balıklar için yiyecek sağlıyor. Kurak mevsimlerde ise kaplumbağalar kumsallarda yumurtluyorlar. Eğer bu şartlar artık oluşmazsa, türlerin üremeleri muhtemelen azalacak.

"Çevresel yönetim bütün su havzasını değerlendirmek zorunda, çünkü su tutuş alanının çevresi etkilenecek tek bölge değil" diyor.

Bunun yanında, baraj tarafından hapsedilecek organik malzemelerin bozulmasıyla büyük boyutlarda metan açığa çıkacak, bu gaz da karbondioksite oranla birim başına 23 kat daha fazla sera etkisine neden oluyor. Ve baraj suyun 225 metre yükselmesini gerektirecek.

Bölgenin halihazırda da kendi içinde çevresel problemleri var: EGASUR'un kendisi ve bazı resmi yetkililerin dikkat çektiği üzere Inambari bölgesinde yapılan kayıt dışı madenciliğin yarattığı kirlilik.(EÇ/BB)

* İlk olarak 28 Ağustos'ta Latin Amerikalı haber ağı Tierramérica*'nın üyesi gazetelerde yayınlanan bu makaleyi İngilizce ve İspanyolcadan Emir Çelik Türkçeleştirdi.

*Tierramérica, IPS tarafından üretilen ve Birleşmiş Milletler Gelişim Programı, Birleşmiş Milletler Çevre Programı ve Dünya bankası tarafından desteklenen bir haber servisidir.