Süryanice Sogdinan Laslibo

* 21 Şubat Dünya Anadil Gününüz Kutlu Olsun!

ܣܳܓܕܝܢܰܢ ܠܰܨܠܝܒܳܐ ܕܒܶܗ ܗܘܳܐ ܦܘܪܩܳܢܐ ܠܢܰܦܫܳ̇ܬܰܢ܇

ܘܥܰܡ ܓܰܝܳܣܐ ܐܳܡܪܝܢܰܢ ܡܫܻܝܚܳܐ ܐܶܬܕܰܟܼܪܰܝܢ ܡܐ ܕܳܐܬܶܐ ܐܰܢ̱ܬ܀

"Bizlere kurtuluş getiren Haç önünde başlarımızı eğelim,

Ve haydut ile beraber şöyle diyelim: Mesih, tekrar geldiğinde

[kıyamet gününde]melekutunda bizleri hatırla.

Sadece iki satırdan oluşan ve Sogdinan Laslibo (Haç'a Secde Kılalım) adı ile bilinen bu ilahi, Hıristiyanlığın ve Hıristiyan Süryanilerin inancı ve teolojisinin en temel ilkesi olan İsa Mesih'in dirilişini (Haç'a gerilip öldükten sonra üçüncü günde dirilişini/ܩܝܳܡܬܐ) konu alıyor. Adı geçen ilahide Haç, kurtuluş simgesi olarak kullanılıyor.

İsa Mesih'in beden alması ve insanlar arasında yaşamasından sonra Haç üzerinde ölmesi ve üç gün sonra dirilmesi Haç'a özel bir anlam vermiştir. Bu ilahi Süryani Kilisesi'nde paskalya bayramı öncesinde tutulan 50 günlük orucun son haftasında, Elem Haftası'nda(Shobu'o Dhasho/ܫܳܒܘܥܳܐ ܕܚܰܫܐ), söylenir.

Süryani Kilise Takvimi'nde, Haç'ı konu alan iki bayram kutlanıyor. Birincisi Nisan ayında kutlanan Haç'ın Tecelli Yortusu, ikincisi de Eylül ayında Haç'ın Bulunuş Bayramı. Adı geçen ilahi, bu iki bayramda da defalarca tekrarlanıp Haç'ın önemini vurgular.

Sogdinan Laslibo ilahisi Süryani kilisesinde kullanılan sekiz makamdan birinci makamda bestelenmiş olup, Süryani müziğinin melodi yapısı, tonalite, basit ve bileşik ölçüler, ezgi ve form gibi birçok özelliğini taşır.

Karakteristik bakımından da, Bizans/Yunan ve Gregoryen dini müzik tarzlarından farklı olup, daha çok syllabic (hece ölçüsüyle yazılmış), kısa ve ritmik özelliğe sahiptir. Diğer önemli özelliği ise tasviri besteleme/betimleme/resmetme olan müzik tarzı ile bestelenmesidir.

Süryani kilisesinde, özellikle Diasporada yaşayan, beş ila 10 yaş arası çocuklar, diyakon derecesine yükselmeden önce, Haç'ın Tecelli Yortusu'nda ilk defa bu ilahiyi söyler ve ilk defada buhurdanlığı taşıma fırsatına sahip olurlar.

Örneğin, daha üç yaşını doldurmayan oğlum Efrem, bu ilahiyi ezberleyip Nisan ayındaki Haç'ın Tecelli Yortu bayramında buhurdanlığı tutup söyleyecek. Diasporada doğup büyümüş çocukların anadillerinde ezgiler öğrenip, kilisede pratiğe geçirmeleri, Süryani inancı, müzik, dil ve kültürünün geleneği bakımından çok önemli yer teşkil ediyor.

Bu ilahiyi çok önemli kılan bir diğer faktör ise, İsa Mesih'in konuştuğu dil Süryanice/Aramice dili ile yazılmış olmasıdır. Hıristiyanlığın en önemli dillerinden biri olarak bilinen Süryanice/Aramice, Süryani halkının anadilidir. Süryani dili, sadece Süryaniler arasında iletişimi sağlayan bir fonksiyon görmüyor ama aynı zamanda bu dil, bu halkın inancını, felsefesini, edebiyatını, gelenek ve göreneklerini ve müziğini yeni nesillere aktarmada ve Süryani kültürünün gelişmesinde de büyük bir rol oynuyor.

Bugün Diasporada Süryani çocuklarının, anne ve babalarından, Süryani Kilisesi ile öğretmen ve müzisyenlerinden öğrendikleri ilahiler, türküler, ezgiler, ninniler Süryaniceyi canlı bir dil olarak tutmaya devam ediyor. Bu da müziğin sadece günümüz için değil Süryani kültürü ve dilinin geleceği bakımından da önemli olduğunu gösteriyor.

Bu ilahiyi, dinlerken ilk önce Paskalya öncesinde 50 günlük orucun son haftası olan Elem Haftası geliyor aklıma. İsa Mesih'in çarmıha gerildiği gün ve bizler için kendini feda edişi...Aynı zamanda kiliselerde okunan İncil ve diğer dua kitaplarının siyah perdelerle örtülmesini hatırlatıyor.

Uzun süren orucun bitişine sadece birkaç gün kaldığını ve İsa Mesih'in dirileceği gün, yani Paskalya Bayramı aklıma geliyor. Süslenen Paskalya yumurtaları, Daşışto (Sütlaç), Lebeniye (yoğurt ve haşlanmış buğday ile yapılan bir yemek) ve Kliçe (Paskalya Çöreği), Gabula (gibi Paskalya Bayramı için özel hazırlanan yemekler...

Diasporadaki çocukların Sogdinan Laslibo ilahisini daha küçük yaşlarda öğrenmesi aynı zamanda bu halkın kendi dilini, ilahilerini, türkülerini, gelenek ve göreneklerini, müziğini öğrenme, yaşatma ve bir sonraki kuşağa aktarma konusundaki çaba ve kararlılığına da bir işarettir! (GA/NV)

* Gabriel Aydin, Yale Institute of Sacred Music, Yale University

** İlahiyi seslendiren: Abir Nehmeh

*** bianet'in 21 Şubat 2012 Anadil Günü sayfası için tıklayınız.

[1] İsa Mesih haça girildiğinde onunla birlikte, biri sağında diğeri solunda olmak üzere iki haydut da haça girildi. İsa Mesih'in sağ tarafında çarmıha gerilen haydut, İsa'nın Allah'ın oğlu olduğuna inanıp, Mesih'ten günahlarının bağışlanmasını ister. Her ne kadar o haydut günah işlediyse de tövbe ettiği için günahları bağışlandı. Bizler de bu haydudun imanını örnek alarak onun gibi yalvarıp günahlarımızın bağışlanmasını isteriz.

[2] İlahı, İsa Mesih'in Haça gerilişi, ölümü ve dirilişi olayını konu almaktadır.

[3] İsa Mesih'in hayatının her önemli aşaması Süryani Kilisesi Takvimi'nde bir bayram günü olarak kutlanılmaktadır.

[4] Paskalya Bayram öncesinde tutulan 50 günlük orucun son haftasıdır. Bu hafta İsa Mesih'in çektiği acıları hatırlatmaktadır.

[5] Süryani Kilisesi'nde ilahiler sekiz adet müzik makamı ile söyleniyor. Hangi makamın hangi Pazar gününde veya hangi bayramda söyleneceği kurallara bağlanmıştır.

[6] Süzme yoğurttan yapılan krem peynirin kurutulması ve kışın bu kurutulmuş peyniri su ile eritilerek ve pişirilmiş bulgur ilen servis yapılan bir yemek.