Rumların Hikâyesi: Hasretim İstanbul

Lozan Barış Konferansı’nın ardından 30 Ocak 1923’te imzalanan Mübadele Sözleşmesinin bu sene 96. yıldönümü. Bu sebeple Lozan Mübadilleri Vakfı, Kadıköy Barış Manço Kültür Merkezi’nde “Hasretim İstanbul” sergisi düzenliyor. Sergi, İstanbul’da yaşayıp mübadele dışında kalan ancak daha sonrasında çeşitli sebeplerle İstanbul’u terk etmek zorunda bırakılan Rumların hikâyelerine odaklanıyor.

Lozan Mübadilleri Vakfı’nın Mali Sekreteri Süleyman Mazlum, sergide 6-7 Eylül 1955 pogromu sonrası göç etmek zorunda kalanların, Kıbrıs Harekâtı sonrasında sınır dışı edilenlerin ve kimsesiz kaldıkları için gitmek zorunda kalan Rumların öykülerini aktardıklarını söylüyor.

Arvanidis: Babam bir hafta içinde ülkeyi terketmeliydi

Sergide anlatısı yer alan Rumlardan biri, 1964 yılında İstanbul’dan göç etmek zorunda kalan İstrati Arvanidis. Arvanidis o günleri şöyle anlatıyor:

“Babam önce Yunan olan zenginleri, derneklerde olan kişileri kovacaklarını zannediyordu. Ama ilk gazetede ismini gördü. Sabah geldi eve gazete elinde. Ağlamaya başladı. Bir hafta içinde ülkeyi terk etmeliydi. Onu polisler tutup indirdiler 6. Şubeye. Parmak izi aldılar, fotoğraf çektiler. Onun için de vefat edinceye kadar bir daha Türkiye’ye gelemedi babam.”

Fanaryotu: “Babama adı Niko diye iş vermiyorlardı”

Kıbrıs Harekâtı sonrası babasının işsiz kalması sebebiyle 1978’de İstanbul’dan ayrılan Vula Pareskevi Fanaryotu ise şöyle anlatıyor:

“Babama adı Niko olduğu için İstanbul’da iş vermiyorlardı. Kıbrıs olaylarından sonra iş vermediler. Duvar boyacılığı yapıyordu. 1977’de İstanbul’dan buraya geldi, hastalandı, kanser oldu. Babam için geldim ve burada kaldım. Yoksa İstanbul’da kalacaktım.”

Mazlum: “Mübadele, din esasına göre yapıldı”

Lozan Mübadilleri Vakfı’ndan Süleyman Mazlum,  Mübadele Sözleşmesini ve mübadele sürecini bianet’e anlattı:

“Benim ailem de mübadeleyle Makedonya’dan buraya göç etmiş. Kolay bir şey değil tabii ki. Geçmişteki ataların yaşadığı, gömüldüğü bir toprağı bir anda terk etmek zorunda kalıyorsun. Üstelik çok kısa bir süre içerisinde. Hiçbir şeyini almadan bir bilinmeze doğru gidiyorsun. Aynı şey sizin başınıza gelse, bir hafta sonra ‘pılınızı pırtınızı topluyorsunuz ve bir daha geriye dönmemek üzere buradan Malezya’ya gidiyorsunuz’ deseler ne düşünürsünüz? Bu soru, onların ne kadar acı çektiğinin bir ifadesi bence.

“Mübadele ile Yunanistan’dan gelen Türkler, Anadolu’da ve Trakya’da Rumların terk ettikleri topraklara, evlere yerleştiriyorlardı. Bu da zor oluyor. Çünkü buradaki Rumların Yunanistan’a gidişiyle oradaki Türklerin buraya gelişi arasında yaklaşık bir sene fark var. Yunan Ordusu Anadolu’dan kaçarken beraberinde birçok Rum da onlarla birlikte kaçmak zorunda kalıyor. Daha sonra anlaşma yapılıp Türklerin buraya gelmesi bir yıl sürüyor.”

Mazlum, Türkiye’den Yunanistan’a giden Rumların Yunanistan’daki Türklerin yanına yerleştirildiklerini anlatıyor. Türklerin toprağını, hayvanlarını Rumlarla paylaşmak zorunda kaldığını anlatan Mazlum, mübadelenin etnik kökene göre değil din esasına göre yapıldığını söylüyor.

“Rumların mallarına el konuldu”

Mübadele Sözleşmesine göre mübadillerin sahil oldukları mal varlıklarının bedelinin göç ettikleri bölgede almaları gerektiğini söyleyen Mazlum şöyle anlatıyor:

“Evden kap kacağa kadar bütün mal varlığı, hem altın hem drahmi olarak değerlendirilip yazılıyor. Sonunda bir toplam çıkarılıyor. Bunun karşılığında ona burada mal verilmek zorunda. Burada Rumların terk ettiği mal mülk, taşınmazlar oradan gelecek Türklerin hakkıdır. Aynı şekilde Yunanistan’daki Türklerin terk ettikleri de buradan giden Rumlara verilmesi gerekiyor ama maalesef bu hiçbir zaman gerçekleşmiyor. Çünkü her şehrin ileri gelenleri Rumların bıraktıkları malların en kıymetlilerine el koyuyor. Dolayısıyla kısmen yağmalanıyor. Bu meclis tutanaklarında da var.”

Sergi, 1 Şubat’a kadar ziyaret edilebilir. Ayrıca, Lozan Mübadelesinin 96. Yılı kapsamında Barış Manço Kültür Merkezi’nde 25 Ocak Cuma günü 19.00’da Lozan Mübadilleri Vakfı Korosu sahne alacak, 30 Ocak Çarşamba günü ise Mübadele Paneli gerçekleştirilecek. (EA/HK)

* Adres: Kadıköy Barış Manço Kültür Merkezi - Caferağa Mahallesi, Nailbey Sk., Kadıköy/İstanbul