Resmi Kurumları Dönüştüren Sivil Kurum

Bu haftanın "yeni taktiği" Rusya'dan. İnsan Hakları Mücadelesinde Yeni Taktikler Projesi'nin, İzmir'de 21-22 Aralık 2002 tarihlerinde düzenleyeceği üçüncü tanıtım toplantısında sunulacak olan "Kolluk Kuvvetlerinin Kötü Muamele Yapmaktan Caydırılmasına Yönelik İnsan Hakları Eğitimi" çalışmasını yürüten Yurttaş Gözlemi grubunun resmi kurumların yüzlerini sivil alana döndürmek için sürdürdükleri çalışmalara yer veriyoruz:

Yurttaş Gözlemi Grubu Hakkında...

Yurttaş Gözlemi, bir grup insan hakları aktivisti, avukat, gazeteci, Rusya parlamentosu milletvekili ve St. Petersburg Şehir Konseyi üyesi tarafından 1992 yılında kurulmuş bir sivil toplum kuruluşu. Bu kişiler, Rusya hükümeti organlarının demokratik reformlara karşı olan direncinin yarattığı gerginlikten dolay büyük sıkıntı duydular. Kuruluşun öncelikli hedefi; güvenlik güçleri, silahlı kuvvetler ve polis gibi resmi kurumlar üzerinde parlamenter ve sivil bir kontrol kurulmasına yardımcı olmaktı.

Yurttaş Gözlemi, Rusya'da hükümet organlarının etkinliklerini düzenleyen yasalarla ilgili uluslararası ve yerel konferanslar düzenledi ve bu konferanslara ev sahipliği yaptı. Rusya'nın en değerli hukukçu ve kanun yapıcıları ile birlikte Avrupa ve Amerika'dan hukuk uzmanları bu çalışmaya aktif olarak katıldı. Bu tartışmaların amacı, Rusya yasalarını uluslararası yasal standartlara daha fazla yaklaştırmak için gerekli yasal düzeltmeler üzerinde fikir geliştirmekti. Üretilen rapor ve nihai dokümanlar daha sonra, yeni yasaların taslakları oluşturulurken göz önünde tutulması için Rusya Parlamentosuna gönderildi.

Günümüzde Yurttaş Gözlemi'nin etkinlik alanını; bilgiye ulaşma, yasa geliştirici kurumların reformu ve yargı reformu (mahkeme tutanak ve kararlarının şeffaflığı) oluşturuyor. Yurttaş Gözlemi aynı zamanda, etnik azınlıklar ve mültecilerin hakları ve kişisel bilgilerin korunması ile ilgili projeler de yürütmekte.

Yurttaş Gözlemi halihazırda polis ve toplum ilişkileri araştırması çalışmalarını, New York Şehri VERA Adalet Enstitüsü ve St. Petersburg'daki Deviantoloji Merkezi ile işbirliği içinde yürütüyor. Bu araştırmanın sonuçları, Rusya emniyet güçleri için yeni bir eğitim ve öğretim sistemi geliştirme çalışmalarının hazırlık aşamalarından birinde kullanılacak. Yurttaş Gözlemi ayrıca, birçok başka uluslararası ve yerel STK, hükümet ve yargı organları ile birlikte Rusya'daki çocuk yargılama sisteminin geliştirilmesi çalışmalarına da aktif olarak katılıyor.

Yurttaş Gözlemi 1995-2001 yılları arasında, Almanya'daki Heinrich Boell Vakfı'nın maddi desteği ile, yerel STK'lar için organizasyon ve gelişme konularında bir dizi eğitim, seminer ve atölye çalışmaları yürüttü.

Yurttaş Gözlemi'nin 1999 ve 2000 yılları boyunca desteği genel olarak Ford Vakfı ve ABD tarafından karşılandı. Diğer sürekli destekçiler ise SIDA Vakfı, İsveç ve Konrad Adenauer Vakfı, Almanya, idi.

Yurttaş Gözlemi düzenli olarak insan hakları üzerine dokümanlar yayımladı: http//www.project.sp.ru

Resmi Kurumların Dönüştürülmesi için Yurttaş Gözlemi

Rusya resmen anayasal demokrasi ile yönetiliyor olsa da, bugün hâlâ geçmişindeki totaliter rejimin izlerini taşıyor. Sovyetler Birliği geçmişte, kapalı toplum yapısından ve yabancı etkileri önleme çabalarından dolayı "Demir Perde" olarak tanımlanıyordu. Bu dönemde Sovyet bürokratları dış etkilenmelerden izole edilmişlerdi ve rejime bağlılıklarıyla değerlendiriliyorlardı. Hükümet organlarının demokratik reformlara karşı direnişinden kaygı duyan Yurttaş Gözlemi, hükümet ve toplum arasında bir köprü oluşturma yönünde çalışmalar yürütüyor.

Burada amaç, bürokratların çalıştıkları kurumun çıkarlarının sivil toplumun çıkarları ile çakışabileceği yönünde bir bilinç geliştirmelerini sağlayabilmek, bağımsızlık ve ulaşılabilirliği teşvik etmektir. Yurttaş Gözlemi bu süreci, sivil girişimlere karşı kendilerini sorumlu hissetmeleri ve onları sivil konularla ilişkili projelere dahil etmeleri için, resmi görevlilere yönelik çalışmalar yaparak yürütüyor. Aynı zamanda memurlara ve çalıştıkları kurumlara bu alandaki rollerini daha etkin olarak sürdürebilmeleri için yardım sunuyor.

Yurttaş Gözlemi yeni bir projeye başlarken öncelikle yerel ve federal düzeydeki yöneticileri belirliyor. Daha sonra bu kişilerin kamusal beyanlarını, güncel ilgili olaylara karşı tepkilerini gözden geçiriyorlar ve etrafındaki kişilerle konuşarak, şahsın örneğin kendileri gibi bir STK ile birlikte problemleri çözmeye ve sivil girişimlere ne kadar açık olabileceğini anlamaya çalışıyor.

Yurttaş Gözlemi daha sonra bu kamu yöneticileri ile ilişki kurarak kendilerine, kurumlarını daha etkin kılabilmeleri için yardım öneriyor. Örneğin, 1996 yılında St. Petersburg göçmen departmanın yeni müdürü, göçmen yasalarının uluslararası insan hakları normları ile çelişki içinde olduğu yönündeki eleştirisini kamuya açık bir şekilde beyan etti. Yurttaş Gözlemi kendisi ile ilişki kurarak yardım önerdi. Kendisinin belli başlı uluslararası belgeleri Rusça olarak bulamadığını belirtmesi üzerine, Yurttaş Gözlemi ona bu belgelerin çevirilerini sağladı.

Yurttaş Gözlemi 1997 yılında kendisine San Remo'daki Uluslararası İnsani Hukuk Enstitüsünde bir staj önerdi. Bu kişi stajdan, yöneticisi olduğu departmanın göç sorunlarına daha medeni ve insani bir yaklaşım gösterebilmesi için nasıl yeniden yapılandırılabileceğine dair pek çok fikirle döndü.

Öncelikle hedef alınan kurumlar; yargı sistemi ve polis güçleridir. Sovyet rejiminde Rus yargıçlar genellikle bağımsızlıktan yoksun oldukları ve polis güçleri de sıklıkla büyük ölçekli insan hakları ihlalleri ile suçlandıkları için, bu kurumların sivil toplumda bir değişim yaratabilmek üzere yeniden yapılandırılmaları özellikle önem taşımakta.

Yurttaş Gözlemi geleceğin polisleri için yeni bir eğitim ve talim sisteminin yürürlüğe sokulmasını hedefliyor ve bu konuda İçişleri Bakanlığında bu fikre sıcak bakacak kişilere ulaştı. Bunun sonucu olarak, polis memurlarına insan hakları üzerine seminerler verildi ve Avrupa Konseyi'nin sağladığı, insan hakları ve polis konusunda broşürler ve bir video kaset içeren eğitim paketi Rusya'daki bütün polis eğitim merkezlerine gönderildi.

Yurttaş Gözlemi yargı sisteminde bağımsızlık ve bütünlüğü sağlayabilmek üzere, duruşma salonlarında uluslararası insan hakları standartlarının nasıl gözlemlenebileceği ve yargılamaların nasıl daha şeffaf kılınabileceğine dair konferanslar ve seminerler düzenledi. Bu seminerlere bütün seviyelerden Rus yargıçlar katıldı ve bu sürecin sonuçlarından biri olarak, Nisan 2001 itibarı ile askeri mahkemelerdeki yargılamalar internet üzerinden ulaşılabilir oldu.

Yurttaş Gözlemi aynı zamanda, düzenli ortak çalışmalar yürüttüğü Asker Anneleri STK'sına da, Rus ordusunu daha medeni hale getirebilmek ve üniformalı yurttaşların kaba davranışlarını ortadan kaldırabilmek amacıyla yardım ediyor.

Çeşitli alanlarda resmi görevlilerle ilişki kurmak ve onların kurumlarını yeniden yapılandırma çabalarını desteklemek, sivil toplumun güçlendirilmesine ve hükümet organları ile toplum arasındaki ilişkilerin daha kalıcı hale getirilebilmesine yardım ediyor. Bu durum, resmi görevlilerin temel insan hakları konusunda bilinç geliştirmelerini ve bunun sonucu olarak da yurttaşların daha etkin olarak korunmalarını sağlıyor. Yurttaş Gözlemi, demokrasiye daha iyi bir temel oluşturulmasının sağlanması sürecinde en etkin olabilecek kurumlara yöneliyor ve görevlileri bu süreçlere kişisel bazda bağlıyor. Böylelikle değişimler hem içeriden hem de dışarıdan gelen etkilerle gerçekleşiyor ve devlet kurumlarının bağımsızlığı ve bütünlüğü üzerine toplumsal bir güven oluşturuyor.(HA)