Modernleşme, Militarizm ve Türkiye

Tarihçi ve yazar Prof. Dr. Murat Belge, 11 yılda tamamladığı "Militarist Modernleşme, Almanya, Japonya ve Türkiye" isimli kitabında, bu üç ülkedeki militarist modernleşme sürecini karşılaştırmalı olarak inceledi.

Almanya örneğini İtalya, Japonya örneğini Hindistan, Türkiye örneğini Yunanistan ile karşılaştıran Belge, kitabının başında, Barrington Moore'un "Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri" adlı eserinin bu çalışma için bir başlangıç olduğundan bahsediyor.

Moore'un odak noktasının "kırsal ekonomi, köylü yığınları ve feodal mülk sahibi sınıflar olduğunu" söyleyen Belge, "Öyle bir 'hukuki' değişim, bu 'askeri' değişim olmadan düşünülemezdi" diyerek, Türkiye'yle ilgili başlangıç noktasını neden "Vaka-i Hayriye" olarak seçtiğini açıklıyor. "Yeni Türk ideolojisinin" başlangıcı olarak da 93 Harbi'ni temel alıyor.

Belge, Moore'dan farklı olarak, karşılaştırmanın eksenini feodalizm ve toprakta mülkiyet ilişkileri değil "ordunun rolü ve militarist yaklaşım" olarak kuruyor.

"Modernleşme sürecini başlatan ve sırtlanan gücün ordu olması, bunu sorunlu bir süreç haline getiriyor. Ordular ya da militarist ideoloji 'demokratik' değildir, olduğunun bir örneği dünya tarihinde görülmemiştir. Türkiye de bu kuralın bir istisnası olmamıştır. 21. yüzyılın ilk on bir yılını devirmek üzere olduğumuz şu günlerde de, Türkiye, yabana atılmayacak birçok başarısına rağmen, demokrasi sorununu çözmekte, yani nüfusuna gerçek bir demokrasinin imkanlarını sunmakta başarılı olmamıştır."

Türkiye'nin demokrasi sorununu çözememesini, modernleşmeyi ordu eliyle yürütmek zorunda kalmasına bağlayan Belge, buradan hareketle, tüm toplumun askerî disiplin ve itaat yöntemleriyle "terbiye" edildiği farklı modernleşme deneyimlerini konu ediniyor.

Belge, farklı tarihsel ve siyasal deneyimlerle biçimlenmiş ulus-devlet örneklerini incelerken, "hamasi vaazların, 'kan ve demir'le gerçekleşeceği iddia edilen projelerin, disiplin ve itaatin, tarihi ve toplumu ancak "şiddet"le kavrayabilen bir dünya görüşünün nasıl hakimiyet kurabildiği sorusuna" cevap arıyor.

Kitap, ilk ulus-devletler ile başlıyor, bu bölümde, Britanya, Amerika Birleşik Devletleri'nin oluşumu ve terör döneminden itibaren Fransa inceleniyor. Yine bu bölümde, demokratik devrimler ve ordular isimli bir karşılaştırma da sunuluyor. Ardından, "ideolojik ve kurumsal milliyetçilik" başlığında, ulus-devletlerden doğan bazı yenilikler konu ediliyor. Askerlik tarihi ve militarizmle birlikte, Almanya, İtalya ve Japonya, tarihi ve ideolojik süreçleriyle anlatıldıktan sonra, Hindistan, Türkiye ve Yunanistan örnekleri inceleniyor. (AS)

* "Militarist Modernleşme, Almanya, Japonya ve Türkiye", Murat Belge, İletişim, 2011, 830 sayfa.