IPBES raporu: "Pandemi çağından kaçış"

* Görsel: Pixabay

Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Üzerine Hükümetlerarası Bilim ve Politika Platformu’ndan (IPBES) 22 uzman, doğa tahribatı ile artan pandemi riski arasındaki bağlantıları inceleyen yeni bir rapor* hazırladı.

Rapora göre, bulaşıcı hastalıklarla mücadeleye yönelik küresel yaklaşımda köklü bir değişiklik olmadıkça, gelecekteki salgınlar daha sık ortaya çıkacak, virüsler daha hızlı yayılarak dünya ekonomisine daha fazla zarar verecek ve Covid-19'dan daha fazla insan öldürecek.

IPBES’in gerçekleştirdiği dijital çalıştay için toplanan uzmanlar, pandemi çağından kaçmanın mümkün olduğu, ancak pandemi başladıktan sonra yapılacaklardan ziyade henüz başlamadan önleyici yaklaşımlara doğru temelden bir değişim yaşanması gerektiği konusunda hemfikir.

1,7 milyon "keşfedilmemiş" virüs 

Rapora göre, 1918 Büyük Grip Salgınından bu yana Covid-19, küresel bazda yaşanmış en az altıncı salgın ve salgınının kökenleri hayvanlar tarafından taşınan mikroplardan kaynaklansa da, ortaya çıkışı geçmişteki tüm salgınlarda olduğu gibi tamamen insan faaliyetlerinden kaynaklanıyor. 

Şu anda 1,7 milyon “keşfedilmemiş” virüsün memelilerde ve kuşlarda bulunduğu tahmin ediliyor ve bunların 850 bin kadarı insanları enfekte etme yeteneğine sahip olabilir.

Dr. Daszak: İnsan faaliyetleri riski arttırıyor 

EcoHealth Alliance Başkanı ve IPBES çalıştay başkanı Dr. Peter Daszak'in konuya ilişkin değerlendirmeleri şöyle: 

“Covid-19 pandemisinin veya çağımızdaki herhangi bir pandeminin nedenine dair ortada büyük bir sır yok. İklim değişikliğine ve biyoçeşitlilik kaybına yol açan aynı insan faaliyetleri, çevremiz üzerinde oluşturdukları etkiler yoluyla pandemi riskini de arttırmaktadır. 

“Tarımın ve sürdürülebilir olmayan ticaretin yaygınlaşması ve yoğunlaşması da dâhil olmak üzere arazi kullanma biçimimizdeki değişiklikler, bu üretim ve tüketim biçimleri doğayı altüst etmekte ve yaban hayatı, besi hayvanları, patojenler ve insanlar arasındaki teması arttırmaktadır. Pandemilere giden yol budur.”

"Biyoçeşitlilik kaybı azaltılmalı" 

Biyoçeşitlilik kaybına neden olan insan faaliyetlerinin azaltılması, halihazırda korunan alanların daha fazla korunması ve yüksek biyoçeşitliliğe sahip bölgelerin sürdürülebilir olmayan sömürüsünü azaltan önlemler yoluyla salgın riski önemli ölçüde azaltılabilir. 

Rapora göre bu, yaban hayatı-çiftlik hayvanları-insan temasını azaltacak ve yeni hastalıkların yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır. Dr. Daszak şunları söylüyor: 

“Muazzam ölçekteki bilimsel kanıtlar çok olumlu bir sonuca işaret ediyor. Pandemileri önleme kabiliyetimiz yüksektir, ancak şu anda pandemilerle mücadele etme biçimimiz büyük ölçüde bu kabiliyeti göz ardı etmektedir. 

"Pandemi çağından kaçabiliriz"

“Halen hastalıkları ortaya çıktıktan sonra aşı ve tedaviler yoluyla frenleme ve kontrol altına alma girişimlerine bel bağlıyoruz. Pandemi çağından kaçabiliriz, ancak bu, kontrol altına alma yaklaşımına ek olarak önlemeye daha fazla odaklanmayı gerektiriyor.

“İnsan faaliyetinin doğal çevremizi bu kadar köklü bir biçimde değiştirebilme gücünün olması her zaman olumsuz bir durum olmak zorunda değil. Bu, aynı zamanda, ilerideki pandemi risklerini azaltmak ve eşzamanlı olarak doğanın korunmasına katkı sağlamak ve iklim değişikliğini sınırlandırmak için gerekli değişimi başlatabilecek gücümüzün olduğunun ikna edici bir kanıtıdır.”

Salgının ekonomik kaybı 

Raporda, hastalıkların ortaya çıkışının ardından halk sağlığı tedbirleri, teknolojik çözümler ve özellikle de yeni aşı ve terapötiklerin hızlı üretimi ve dağıtımı gibi önlemlere güvenmenin "yavaş ve belirsiz bir yol" olduğu belirtilirken hem küresel ıstırabın hem de pandemilerle mücadelenin küresel ekonomiye verdiği yıllık ekonomik zararın on milyarlarca dolar olduğunun altı çiziliyor.

Covid-19'un Temmuz 2020 itibarıyla küresel çapta 8-16 trilyon dolarlık olası maliyetine işaret edilirken, yalnızca Amerika Birleşik Devletleri'ndeki maliyetlerin 2021'in 4. çeyreğine kadar 16 trilyon dolara ulaşabileceği tahmin ediliyor.  

Uzmanlar, pandemileri önlemek amacıyla riskleri azaltmanın maliyetinin, pandemilerle mücadele maliyetinden 100 kat daha az olacağını tahmin ediyor ve bunun da "dönüştürücü adımlar atılmasına yönelik önemli bir ekonomik gösterge olduğunu" vurguluyor.

Bu öngörü, 2020 yılı boyunca iklim gündemine yön veren ve gelecekte iklim krizi kaynaklı riskleri en aza indirme çabaları kapsamında yeşil ekonomik iyileştirme paketlerine duyulan gereksinimin bir kez daha altını çiziyor.

Pandemi riskine karşı seçenekler 

Rapor ayrıca pandemi riskinin azaltılmasına ve ele alınmasına yardımcı olacak bir dizi politika seçeneği sunuyor:

• Karar vericilere yeni ortaya çıkan hastalıklara ilişkin en iyi bilimsel verileri ve kanıtları sağlamak, yüksek riskli alanları tahmin etmek; potansiyel pandemilerin ekonomik etkilerini değerlendirmek ve araştırma boşluklarını vurgulamak amacıyla hükümetlerarası üst düzey bir salgın önleme konseyi kurulması. Bu tarz bir konsey, küresel bir takip sisteminin tasarımını da koordine edebilir.
• Uluslararası bir anlaşma veya birlik çerçevesinde ülkelerin; insanlar, hayvanlar ve çevre için açık faydalar sağlayan karşılıklı olarak mutabık kalınan amaçlar veya hedefler belirlemesi.
• Pandemiye karşı hazırlıklı olma, salgın önleme programları geliştirme ve sektörler arasında salgınları araştırmak ve kontrol etmek amacıyla ulusal hükümetlerde 'Tek Sağlık' yaklaşımının kurumsallaştırılması.
• Biyoçeşitlilik ve sağlığa yönelik fayda ve risklerin tanınması ve açıkça hedeflenmesi amacıyla arazi kullanımı için mali yardımlara yeniden şekillendirmek ve büyük kalkınma ve arazi kullanımı projelerinde salgın ve yeni ortaya çıkan hastalıkların yaratacağı risk için sağlık etki değerlendirme çalışmalarının geliştirilmesi.   
• Pandemilerin ekonomik maliyetinin tüketim ve üretimin yanı sıra hükümet politikaları ve bütçelerine de dahil edilmesinin sağlanması.
• Pandemiye yol açan tüketim biçimlerini, küreselleşen tarımsal genişlemeyi ve ticareti azaltmak için değişikliklere olanak sağlanması -bu, et tüketimi, hayvancılık üretimi ve diğer yüksek riskli pandemi faaliyetlerinin vergi veya harçlara tabi tutulmasını içerebilir.
• Yeni bir hükümetlerarası 'sağlık ve ticaret' ortaklığı aracılığıyla uluslararası yaban hayatı ticaretinde zoonotik hastalık risklerinin azaltılması; yaban hayatı ticaretinde hastalık riski yüksek türlerin azaltılması veya ortadan kaldırılması; yasadışı yaban hayatı ticaretinin tüm çeşitleri için kanun yaptırımının güçlendirilmesi ve vahşi yaşam ticaretinin sağlık riskleri hakkında hastalıkların yoğun olduğu noktalarda halkın eğitilmesi.
• Yerli halkların ve yerel toplulukların salgın önleme programlarına katılımına ve bilgisine değer verilmesi, gıda güvenliğinin daha iyi şartlarda sağlanması ve vahşi yaşama ait canlı tüketiminin azaltılması.    
• Temel risk davranışları, hastalık riskinde yasa dışı yaban hayatı ticareti ile yasal yaban hayatı ticaretinin farkı gibi kritik bilgi eksiklerinin kapatılması ve ekosistem bozunumu ve restorasyonu, peyzaj yapısı ve hastalık ortaya çıkma riski arasındaki ilişkinin daha iyi anlaşılması.      

Dr. Larigauderie: En güncel kanıtlar

IPBES Yönetici Sekreteri Dr. Anne Larigauderie, çalıştay raporu hakkında şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“Covid-19 salgını, bilim ve uzmanlığın politika ve karar alma sürecine katkısının önemini ortaya koydu. Her ne kadar tipik IPBES hükümetlerarası değerlendirme raporlarından biri olmasa da bu, dünyanın önde gelen bilim adamlarından bazılarının bakış açılarını en güncel kanıtlarla temsil eden ve önemli zaman kısıtlamaları altında üretilen hakemli, olağanüstü bir uzman yayınıdır. 

“Dr. Daszak'ı ve bu çalıştay raporunun diğer yazarlarını tebrik ediyor ve pandemilerin ortaya çıkışı ve gelecekteki salgınları kontrol etme ve önleme seçeneklerine ışık tutan bu hayati katkıları için teşekkür ediyoruz. Bu rapor, karar vericilere pandemiye ilişkin riskleri azaltma ve önleme seçenekleri hakkında yeni içgörüler sunmanın yanı sıra, halihazırda devam etmekte olan bir dizi IPBES değerlendirmesine de katkı sağlayacak.”

(TP)

* Raporun ayrıntılı özeti için tıklayın.