Hükümet Deprem İçin Vergi Topluyor, Başka Yere Harcıyor

Kocaeli Depreminin ardından konulan ve AKP hükümetinin kalıcı hale getirdiği Özel İletişim Vergisi'nden bu yıl 4 milyar 635 milyon YTL toplanacak. Fakat bu para depreme hazırlık için kullanılmıyor; deprem harcamaları denetim dışında bırakılıyor.

Erhan Üstündağ

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 2008 bütçesinden "deprem ve risk yönetimi"ne ayrılan miktar 362 milyon YTL.

Buna karşılık, dokuz yıl önce geçici "deprem vergisi" olarak konulan ve hükümetin 2003'te kalıcı hale getirdiği Özel İletişim Vergisi sayesinde bu yıl tahminen 4 milyar 635 milyon YTL toplanacak.

Afet İşleri Genel Müdürü Mustafa Taymaz, taraması yapılan 80 bin binadan sadece 764'ünün güçlendirme çalışmalarının tamamlandığını açıkladı.

Uzmanlar deprem için toplanan paraların başka alanlara harcandığını, harcamaların Sayıştay denetimi dışında bırakıldığını söylüyor.

İstanbul Teknik Üniversitesi'nden Haluk Eyidoğan'a göre "Marmara denizinde 7 veya daha büyük deprem olma olasılığı yüzde 44 ile yüzde 66 arasında."

"Deprem vergisi"

17 Ağustos'taki Marmara Depremi'nin ardından Bülent Ecevit'in başında olduğu koalisyon hükümeti bir dizi vergi içeren bir yasal düzenleme oluşturdu.

Tasarı 25 Ağustos'ta Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşüldü ve bazı maddeleri değiştirilerek kabul edildi. Fakat gelen tepkiler ve o tarihte insanların yaptığı bağışları engellememesi için tasarı askıya alındı.

Uluslararası Para Fonu (IMF) heyetiyle yapılan görüşmelerin ardından kasımda tasarı Meclis gündemine getirildi ve yasalaştı. Bu sırada 12 Kasım Düzce Depremi de göz önüne alınarak yasanın kapsamı genişletildi.

26 Kasım'da yürürlüğe giren yasada Özel İşlem Vergisi ve Faiz Vergisi adıyla iki vergi daha eklenmişti.

Gerekçesinde, yeni vergilerin depremin yol açtığı zararın sürdürülen "ekonomik istikrar programını" aksatmamasını amaçladığı söyleniyordu: "Bölgede meydana gelen ciddi boyutlardaki tahribatın ve zararın giderilerek hayatın mümkün olan en kısa sürede normale dönüştürülmesi, hükümetin temel amacıdır."

Bütçe açığını kapamak için

Yasa o seneye mahsus olmak gelir, kurumlar, motorlu taşıtlar ve emlak vergilerinin iki kez ödenmesini öngörüyordu. Depremden etkilenenler bunun dışında tutulmuştu. Özel İletişim ve Özel İşlem vergilerinin süresiyse Aralık 2000 olarak belirlenmişti.

1999-2001 arasıdna deprem için halktan 4 katrilyon 113 trilyon liralık vergi toplandı ve bunun ancak 3 katrilyon 171 trilyon lirası belirtilen amaca uygun harcandı.

Daha sonra bu vergilerin süresi her yıl yeniden uzatıldı. Anayasa Mahkemesi aldığı kararla bu durumu ortadan kaldırınca Aralık 2003'te Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) hükümeti bir kanun değişikliğiyle Özel İşlem Vergisi'ni kaldırdı fakat Özel İletişim Vergisi'ni kalıcı hale getirdi.

Maliye Bakanlığı verilerine göre 2007'de 4 milyar 211 milyon YTL Özel İletişim Vergisi toplandı. Bu rakamın 2008'de 4 milyar 635 milyon YTL'ye çıkması hedefleniyor. Bütçenin yaklaşık yüzde 2,2'si buradan geliyor.

Bütçede "deprem" yok

Diyelim cep telefonunuzla 100 YTL'lik konuştunuz. Buna karşılık ödemeniz gereken tutar 144 YTL olacak. Çünkü konuşma bedeline yüzde 18 Katma Değer Vergisi (KDV) ve yüzde 25 Özel İletişim Vergisi eklenecek. Bir de yaklaşık 1 YTL'lik "diğer vergiler, harçlar, fonlar" başlıklı kalem var.

Hükümet, depreme hazırlık için ödediğiniz 25 YTL'yi alıp bütçenin gelirler bölümüne ekleyecek ve size söylediği amaç dışında kullanacak. Maliye Bakanlığı 2008 Bütçe Gerekçesi metninde "deprem" kelimesi geçmiyor. "Yatırımları hızlandırma ve doğal afet giderlerini karşılama ödeneği"yse 265 milyon YTL. (EÜ/EZÖ)