“Demokratik Hafıza Yasası” ile Franco dönemi "yasadışı" ilan edildi

* Fotoğraf: Canva

İspanya'da dün (5 Ekim) kabul edilen "Demokratik Hafıza Yasası" ile birlikte diktatör Franco dönemi yasadışı ilan edildi.

Başbakan Pedro Sanchez liderliğindeki sol koalisyon hükümetinin girişimiyle hazırlanan yasa tasarısının parlamentonun üst kanadı Senatoda yapılan son oylamasında 128 milletvekili tasarıya "evet" oyu verdi. 113 milletvekili ret yönünde oy kullanırken 18 vekil çekimser kaldı.

Oylama sonucunda tasarı nihai olarak kabul edilmiş oldu.

Yasayla ilgili açıklama yapan Başbakan Sanchez, "Bugün tüm mağdurlar için adalet, tazminat ve onurlandırma yolunda yeni bir adım atıyoruz" dedi.

İktidardaki Sosyalist İşçi Partisinden (PSOE) Senatör Eva Granados da "Bugün, demokrasi devrildiğinde onu savunan ve onlarca yıl hapis, sürgün ve zulme maruz kalan, birçoğu bir mezarlığın duvarlarında veya kalıntılarının hala bulunduğu bir hendekte öldürülenlere tarihi bir borcu ödedik. Bu kişilerin akrabalarına ve tüm İspanyol toplumuna bir borcumuz var" dedi.

Bazı ek maddeler konulması için 1 yıllık süre verilen yasa, bunun ardından Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girecek.

Yasa ne getiriyor?

İspanya'da 2007'de dönemin sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla, iç savaş ve diktatör Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara destek vermeyi öngören ilk siyasi adımı atmıştı.

Bu yasayla ülkede diktatör Franco dönemini övücü tüm figürler kaldırılmış, o döneme ait sokaklara verilen isimler değiştirilmişti.

İspanya'da 2007 yılında çıkarılan "Tarihi Bellek Yasası" ile başlayan, iç savaş ve diktatör Francisco Franco dönemlerinin (1936-1975) izlerinin silinmesi ve mağdurlara destek verilip geçmişle yüzleşme adımları, yeni çıkartılan ve dün kabul edilen yasayla daha da genişletilmiş oldu.

Yeni bir yol haritası olacak "Demokratik Hafıza Yasası" ile diktatörlük dönemi ve o dönemin mahkemelerince verilen cezalar yasa dışı ilan edilip Franco tarafından verilen soyluluk unvanları geri alındı.

Yasa gereği, 44 yıl (1975-2019) diktatör Franco'nun mezar yeri olarak kullanılan Madrid'in kuzeyindeki Valle de los Caidos anıt mezarında gömülü bulunan, iç savaş ve diktatörlük döneminde hayatını kaybeden yaklaşık 33 bin kişinin cenazelerinin çıkarılıp, kimlik tespitleri yapıldıktan sonra ailelerine teslim edilmesi de devletin sorumluluğu olarak kabul edildi.

Kabul edilen yeni yasayla birlikte iç savaş ve diktatörlük sırasında öldürülen (kayıp olarak tanımlanıyor) yaklaşık 114 bin kişinin aranması da ilk defa devletin sorumluluğuna geçmiş olacak.

1978-1983 döneminde Franco dönemi ile bağlantılı olarak olası insan hakları ihlallerinin soruşturulmasının önü de bu yasayla açılmış oldu.

İç savaş, Franco dönemi ve sonrası

İspanya İç Savaşı, 17 Temmuz 1936-1 Nisan 1939 arasında milliyetçilerle cumhuriyetçiler arasıda gerçekleşti. Savaş, general Franco'nun komutasındaki milliyetçi güçlerin seçimle işbaşına gelen Cumhuriyetçi "Halk Cephesi" koalisyonuna karşı ayaklanmasıyla başladı.

Ülkede büyük yıkıma yol açan iç savaşın sonucunda Franco'nun 1975'deki ölümüne kadar sürecek olan, diktatörlüğü dönemi başladı.

İkinci Dünya Savaşı'nda yenilen Mussolini İtalyası ya da Nazi Almanyası aksine İspanya'nın demokrasiye geçiş süreci aşamalı oldu.

Siyasi uzman ve politikacılar ülkenin hala faşist geçmeşiyle yüzleşmediğini düşünüyor, hatta bir nevi "unutma anlaşması" olduğunu savunuyor.

1977'de kabul edilen Af Yasası ise Franco yıllarında yapılmış herhangi bir cezai soruşturmayı engelliyor. Bununla birlikte Franco heykelleri kaldırıldı ve birçok sokak ismi değiştirildi. (SD)