''Demokratik Anayasa'' için Kılavuz

Suriye'yle giderek gerilen ilişkiler, sınırda oluşturulan mülteci kampı, ilk bakışta herksin yüzünü güldüren ama giderek yurtdışından gelen uyarılarla aslında ne derece riskli olduğu anlaşılan ekonomik büyüme; insan hakları ihlalleri, cezaevi koşulları, sonu gelmeyen gözaltılar, tutuklamalar; bitmek bilmeyen davalar, Ergenekon, şike, KCK, 12 Eylül; Türkiye'nin yoğun gündemi kamuoyunun sürekli olarak bir noktaya odaklanmasını engelliyor olsa da dönüp dolaşıp tüm gündemin kilitleneceği yeni anayasa tartışmaları rüzgar dağıldıkça hatırlanıyor, yine gündemin ilk sırasına oturacağını gösteriyor.

Metis Yayınları'ndan bu ay yayınlanan Demokratik Anayasa kitabı tam da bu nedenle altbaşlığında vaat ettiği gibi sunduğu, geliştirdiği önerilerle öne çıkıyor.

Sadece bugün anayasa hakkında yürütülen tartışmalara katkıda bulunmuyor Ece Göztepe ve Aykut Çelebi'nin derlediği kitap, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti'nin önceki anayasalarına göndermelerde de bulunarak konunun geçmişiyle de kavranmasını sağlıyor.

Ancak yanlış anlaşılmasın, kitap varolan anayasa tartışmalarına bir yenisini eklemeyi amaçlamıyor. Kitabın editörleri bunun ötesine geçerek hareket etmeyi tercih etmiş.

Sunuş bölümündeki ifadelerle özetlersek "demokratik bir anayasanın yapıtaşlarını ele alıp derinlemesine bir analiz yapılması ve öneriler geliştirilmesi gerektiğini" düşünüyorlar.

Bir tür kılavuz kitap yaratılıyor bu yolla. Türk anayasa hukukundaki düzenlemelerden, uygulamadan kaynaklanan sorunlara değinen, nedenlerini araştırıldığı, karşılaştırmalı hukuk verilerini devreye sokulduğu bir kılavuz.

Kurucu iktidar, Kürt sorunu, laiklik...

Kitapta yer alan 14 makale belirlediği argüman üzerinden tarihsel boyutunu da göz önüne alarak yansıtılmış öneriler, sonuçlar, geleceğe yönelik projeksiyonlar içeriyor.

Amerika Birleşik Devletleri'nden (ABD) siyaset bilimci Andrew Arato'nun makalesi anayasa yapım sürecine dair öneri geliştirerek hukuki ve siyasal seçenekleri genişletmeye çalşıyor.

Kemal Gözler'in makalesi kurucu iktidar meselesine, Murat Sevinç'inki 1961 Anayasası'yla başlayan başlangıç hükümlerinin işlevine odaklanıyor.

Anayasa tartışmalarında merkeze oturan konulardan biri olarak Kürt sorununa eğilen Oktay Uygun bu çerçevede siyasi ve hukuki meseleleri ele alıyor. Üniter devlet modeli, merkeziyetçi devlet anlayışı, özerklik tartışmaları karşılaştırmalı örneklerle analiz ediliyor.

Avukat Fikret İlkiz ise "hukukun işlevini olgudan norma yönelen bir perspektifle sorguluyor," sunduğu perspektif, yönelttiği sorular ve aradığı cevaplarla okuyucuyu hukukun temel ilkeleri üzerinde yoğunlaştırıp düşünmeye zorluyor.

Ergun Özbudun'un "Laiklik ve Din hürriyeti" başlıklı makalesi Türkiye'nin sık sık gündemini zorlayan noktaları ele alıyor. Özbudun din-hukuk ilişkisini çokkatmanlılığı üzerinden gidip çözüm önerileri geliştiriyor.

Hükümet sistemi değişmeli mi?

Siyasal partilerin demokratik bir toplumdaki işlevlerinin yeniden tartışılmasına götürecek argümanlarla okuyucuyu sorgulamaya davet eden Serap Yazıcı'nın makalesi demokratik siyaset-anayasal demokrasi hattında gelişiyor.

Yusuf Şevki Hakyemez Türkiye'deki başkanlık sistemi taleplerine uzanan tartışmalara değinerek 1982 Anayasası'na göndermelerde bulunup hükümet sistemi değişikliğinin gerekli olup olmadığını araştırıyor.

Uluslararası sözleşmelerle Türkiye'nin yasal düzenlemelerinin çatışması noktası durarak, anayasaya eklenen sözleşmelerdeki hükümlere öncelik tanıyan maddenin anlamını tartışan Sibel İnceoğlu, hukukta yorum meselesi etrafında da dolanıyor, ortaya çıkan sorunları ele alıyor.

Kemal Başlar'ın makalesi de bugünkü sorunların uluslararası hukuka yaklaşımla ilgisini masaya yatırıyor, çözüm önerilerini araştırıyor.

Demokratik meşruiyet meselesi

"Yargının demokratik meşruluğu" Faruk Bilir'in makalesinin merkezine oturuyor. Yargının bağımsızlığı, tarafsızlık ilkesi ve bunların siyasal aktörlerle ilişkisi Bilir'in makalesinin ana unsurları.

Kitabı derleyenlerden Ece Göztepe ise makalesinde Türkiye'de çok sık tartışılan Anayasa Mahkemesi'nin demokrasilerdeki işlevine ve yasama organıyla ilişkisine bakıyor, tartışıyor.

Eski bir Anayasa Mahkemesi üyesi olan Fazıl Sağlam'ın makalesinde de Anayasa Mahkemesi ele alınıyor, ancak eylül ayında uygulanamaya başlayacak olan Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı üzerinden. Sağlam makalesinde Almanya örneğiyle ilgili olarak da bilgilendiriyor okuyucuyu.

Derlemede imzası bulunan Aykut Çelebi'nin de bir çalışması yer alıyor kitapta. Çelebi "demokrasinin demokratikleşmesi sorusu etrafında doğrudan demokrasi araçlarını" ele alıyor. Ayrıntılı incelemede kavramsak katkıların yanı sıra anayasadaki katılım seçenekleri de ele alınıyor. (YY)

Demokratik Anayasa - Görüşler ve Öneriler; Ece Göztepe, Aykut Çelebi; Metis Yayınları; 2012, 527 sayfa