Banka Borcunun Üçte İkisi Geçim İçin

Bankaların tüketiciye yönelmeleri ve kredi kartı uygulamalarını artırmaları ile birlikte hanehalkının tüketici kredisi ve kredi kartı ile borçlanmasında baş döndürücü bir artış sözkonusu. 2000 yılında 4,5 milyar YTL tüketici ve 2,2 milyar YTL kredi kartı ile borçlanan hanehalkı, 2001 krizinde geri çekilse de 2002 ve sonraki yıllarda hızla borçlanmış görünüyor. 2000'de 6,7 milyar YTL olan borçlanma, 2006'nın 9 ayında 63,5 milyar YTL'ye çıkmış görünüyor. Bu, 6 yılda borçlanmanın cari fiyatlarla yüzde 850 artması demek.

Bankalardan tüketicilerin 2000-2006 döneminde gerçekleştirdiği tüketici kredisi ve kredi kartı ile borçlanmanın yüzde 37'si konut ve otomobil , yüzde 63'ü ise gündelik geçim için yapıldı. Tüketici kredisi ve kartla borçlanma bu yılın 9 ayında 63,5 milyar YTL'yi geçti. Bu, geçen yılın 9 ayına göre yüzde 57,5 artış demek. Bankalara borçlanmanın son 3 yıllık artış ortalaması yüzde 80. Bozulan gelir dağılımına aileler borçlanarak denge getirmeye çalışıyorlar. Büyük riskler, ağır faiz yükleri taşıyan borçlanma Türk ailesinin bir yaşam kültürü ögesi haline geliyor. Borçla geçim, bankalara kar, şirketlere pazar, iktidara da geçim şikayetine susturucu işlevi görüyor.

Hanehalkının bankalardan tüketici kredisi ve kredi kartı ile nakit avans kullanması alışkanlığı hızla ilerliyor. Ama daha önemlisi, konut ve otomobil için yapılan borçlanmalara oranla ihtiyaç ve geçim için yapılan borçlanmaların daha çok önem kazanması. Öyle ki, 2000-2006(9 ay) döneminde yapılan borçlanmaların toplamı 166.4 milyar YTL'yi bulurken bunun yüzde 37'sinin konut ve otomobil alımı için yapıldığı, geri kalan yüzde 63'ünün gündelik harcamalar, geçim için yapıldığı anlaşılıyor.

Hanehalkının bankalardan yaptıkları borçlanmanın ayrıntıları şöyle:

Konut borçlanmaları: 2000-2006 dönemi borçlanmasında yüzde 23 bir paya sahip ve son iki yılda büyük bir artış gösterdi. 2005'te 12,3 milyar YTL konut kredisi kullanan hanehalkı, bu yılın ilk 9 ayında 21 milyar YTL'ye çıkarmış borçlanmasını. Mayıs-Haziran dalgalanmasının konut kredilerinin faizlerini yeniden yükseltmiş olmasına rağmen konut kredilerine talep devam ediyor.

Otomobil borçlanmaları: 2000-2006 dönemi borçlanmasında yüzde 14'e yakın bir paya sahip ve son üç yılda büyük bir artış gösterdi. 2005'te 6 milyar YTL otomobil kredisi kullanan hanehalkı, bu yılın ilk 9 ayında 6,5 milyar YTL'ye çıkarmış borçlanmasını. Mayıs-Haziran dalgalanmasının kredi faizlerini yükseltmiş olmasına rağmen ve bazı vergisel artışlara rağmen otomobil kredi talebi geçen yılın talebinden geri kalmamış görünüyor.

İhtiyaç kredileri, nakit avansları: Tüketici kredisi olarak kullanılan ihtiyaç kredileri ve kredi kartları ile kullanılan nakit avanslar, toplam hanehalkı borçlanmasında yüzde 63 gibi en önemli paya sahip. 2000-2006 döneminde , yaklaşık konut için yapılan borçlanmaya eşdeğer miktarda ihtiyaç kredisi kullanıldığı anlaşılıyor. Buna bir de kredi kartları ile yapılan nakit avans adı altındaki borçlanmalar eklendiğinde, toplam aile borçlanmalarının yüzde 63'ünün bu yolla yapıldığı görülüyor. İhtiyaç kredisi adı altındaki tüketici kredisi kullanımı 2005'in tamamında 10 milyar YTL iken bu yılın sadece 9 ayında 16 milyar YTL'ye yaklaşmış. Yine geçen yılın tamamında 17 milyar YTL'yi nakit avans olarak kullanan hanehalkı, bu yılın 9 ayında 20 milyar YTL nakit avans kullanmış durumda.

Geçim için borçlanma

Cari fiyatlarla bakıldığında, hanehalkının bankalardan tüketici kredisi ve nakit avans şeklinde borçlanması 2000'de yaklaşık 6,7 milyar YTL'iken 2006'nın 9 ayında 64 milyar YTL'ye çıkarak yüzde 850 artmış görünüyor. Bu artış enflasyondan arındırıldığında artışın reel olarak yüzde 191'i bulduğu görünüyor. Özellikle 2003'ten başlayarak borçlanmanın her yıl reel anlamda ortalama yüzde 60 dolayında arttığı gözleniyor.

Borçlanmanın yaklaşık üçte ikisinin ihtiyaç ve geçim için yapılıyor olması vahim. Konut ve otomobil için yapılan borçlanmaları anlamak mümkün ama hanehalklarının borçlanmalarının yüzde 63'ünü ihtiyaç için, ya da çoğunlukla yapıldığı gibi, borcu borçla kapatmak için yapmaları hem ailenin dirliği hem de finans sisteminin geleceği açısından ciddi bir durum. Ama daha da önemlisi, başka ücret, maaş, tarım geliri serilerinden de anlaşıldığı gibi, bozulan gelir dağılımına ailelerin borç mekanizmaları ile denge getirmeye çalışmaları ve belki de büyük riskler alarak, ağır faiz yüklerine katlanarak borçlanmayı bir yaşam kültürü haline getirmeye başlamaları... Borçlanma ile günü kurtarma telaşına düşüp geleceklerine daha fazla risk ve gerilim taşımaları...

Borçlanma kültürü

1980 öncesine kadar devlet yönetim geleneği için de risk olarak görünen ama 1980 sonrası demode hale getirilen borçlanma kültürü, aileler için, özellikle yeni kuşak için yeni yaşam biçiminin bir öğesi olmaya yüz tutmuş görünüyor. Karşılığının bulunup bulunmayacağı pek de kestirilmeden kolayca borçlanabiliyor aileler, gençler ve birçok durumda karşılaşılan ödeyemezlik durumunun faturası ise ağır ödeniyor.

Boşanmalara, aile için gerilimlere,şiddete, yolsuzluklara, çürümüşlüğe kapı açan temkinsiz borçlanmalarda, borcu veren bankaların hiç mi vebali yok? Olmadık vadelerle taksitli satışları ayyuka çıkaran şirketlerin hiç bir vebali yok? Hepsinden önemlisi bu düzeneğe çanak tutan hükümetlerin hiç mi günahı yok? Tabii ki var. Şube önlerinde kart pazarlayan, olmadı, elinde çanta ile kart pazarlamak için eleman görevlendiren bankaları, borçlananın ödeme gücü, güçsüzlük karşısında çaresizliği hiç mi hiç ilgilendirmiyor. Taksitli satış, şirketlerin bankalara yaslanarak buldukları bir pazarlama biçimi. Hükümet için ise, geçinmeyi borç ipine bağlamış milyonlarca ailenin bu borç tuzağı ile oyalanması canına minnet!..Geçinemiyor musunuz? Kredi alın..Ödeyemiyor musunuz? Almasaydınız kardeşim, bana mı sordunuz?

Mahkemeler, icra-iflas dosyalarının ağır yükü altında.

Yakını borçlu, kanuni takibe uğramasın diye aile büyüklerinin katlanmak zorunda kaldıkları fedakarlıkların ise hiç bir istatistikte yeri yok.. Esas sömürü de buradan galiba. Dar günler için damla damla yapılmış birikimler, bir küçük daire, babadan kalma bir ev, bir arsa, birkaç takı bir anda ödenememiş banka borcu için elden çıkarılmak zorunda kalınabiliyor. Çöküşün çatırdamaları banka şubelerinden, bankamatiklerden, hanelerden daha çok duyuluyor... (MS/TK)

TüketiciBorçlanmaları: 2000-2006 (9ay), milyon YTL

Yıllar	Konut Kredisi	Otomobil Kredisi	İhtiyaç	Toplam Tüketici Kredisi	KrediKartı	Tüketici+ Kart	Değişim (%)	ReelBorç	Reel Değişim (%)
2000	633	2367	1534	4534	2203	6737	-	6737	-
2001	445	1103	763	2311	2488	4799	-30	2848	-57
2002	464	612	1211	2287	4261	6547	38,2	2993	5,1
2003	872	2153	3023	6048	6578	12626	93,8	4875	62,9
2004	2641	4322	5962	12925	13753	26678	116,6	9426	93,3
2005	12357	6089	10029	28474	17034	45509	66,6	14925	58.3
2006/9	21090	6515	15737	43342	20202	63545	57,5*	19523	58,7
2000-06	38501	23161	38259	99922	66518	166440	850	61327	191

* 9aylık dönemler itibariyle artış.

Kaynak:Bankalar Birliği ve Merkez Bankası verilerinden üretilmiştir.