Balkan ve Trakya halklarının bahar süsü: Marteniçka

*Fotoğraf: Dilek Şen

Baharın gelişi, dünyanın birçok yerinde farklı biçimlerde kutlanıyor. Bahar, hemen herkes için bereketin ve doğanın yeniden uyanışının simgesi.

Balkan ve Trakya halkları, yarından itibaren kendilerine özgü bir gelenekle baharı kutlamaya başlayacak. Marteniçkalar sokakları süsleyecek, Baba Marta dilekleri kabul edecek ve Pijo ile Penda kuklaları salgının gölgesinde de olsa kent kent dolaşacak.

Peki Marteniçka nedir, Baba Marta kimdir, Pijo ile Penda neyi temsil eder?

Baba Marta geliyor

Kırmızı ve beyaz yünlerden yapılan bahar süsü marteniçka (martenitsa), esasen bir Bulgaristan geleneği. 1 Mart'tan itibaren ay boyunca kentleri, sokakları, giysileri renklendiren bu süsler; bir mit olan Baba Marta'nın (Marta Nine) günleri diye de anılan baharda ortaya çıkıyor. Zira Baba Marta, inanışa göre, yeni başlayan tarım yılının bereketli ve verimli olması için iyi dilekleri kabul ediyor.

Pek çok farklı türü olan marteniçkalar, "Pijo ile Penda" adıyla bilinen kırmızı ve beyaz ipten yapılmış bebeklerden ilham alıyor. Beyaz renk uzun ömrü, kırmızı ise sağlık ve gücü temsil ediyor.

Eskilere dayanan bu geleneğin, Bulgaristan'a özgü olduğu düşünülse de Doğu Trakya, Yunanistan ve kimi Balkan halkları da günümüzde martın gelişini böyle kutluyor.

Kırlangıç, leylek, karınca yuvası...

Bulgaristanlılar, 1 Mart geldiğinde yakınlarına ve arkadaşlarına marteniçka hediye ediyor ve onlar için sağlık diliyor. Bu dönem, Bulgarcada "Çestita* Baba Marta! (Честита Баба Марта!)" ifadesiyle kutlanıyor.

Marteniçkaları hazırlamak da epey kolay. Kırmızı ve beyaz renkteki ipler saç örgüsü şekilnde örülüyor ya da iplerin iki ucu ters yönlere döndürülerek burgu haline getiriliyor. Bunlar, yaka süsü ve bileklik olarak kullanılabiliyor.

Marteniçkalar kırlangıç, leylek, karınca yuvası görülünceye dek taşınıyor. Bunlardan en az biri görüldüyse ay başında tutulan dileğin gerçek olacağı düşünülüyor. Daha sonra da bileklerdeki marteniçkalar, çiçek açmış bir ağaca çaput niyetine bağlanıyor.

Kutlamalar başladı

Bu gelenek 2017'de Bulgaristan, Romanya, Kuzey Makedonya ve Moldova'nın ortak adaylığıyla UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Miras listesine dahil eklendi.

Bulgaristan Radyosu'nun aktardığına göre; Kuzeydoğu Bulgaristan'ın Lovets köyünde insan boyunda "Pijo-Penda" yapıldı, Tırgovişte'de ana meydan kırmızı-beyaz süslerle donatıldı ve başkent Sofya'da kutlamalar başladı. 

*Fotoğraf: BNR

Kırcaali'deki bir ortaokulun öğrencileri ise, sosyal hizmetler yurduna büyük bir marteniçka hediye etti. Merkezin başhemşiresi Mariya Panayotova da "İlk leyleği görünce tüm hayalleriniz gerçekleşsin" diyerek teşekkür etti.

*Öğrencilerin yurda hediye ettiği Pijo ve Penda bebekleri

*Çestita, Türkçede "Tebrikler" anlamına geliyor.

*Bu derlemede Bulgaristan Radyosu'ndan faydalanıldı. 

(DŞ)