Amerika'nın Sesi Türkçe yayını RTÜK talebiyle erişime engellendi

Amerika'nın Sesi, "VoA" Türkçe internet yayınının alan adı voaturkce.com RTÜK'ün talebi üzerine Ankara 9. Sulh Ceza Hakimliğinin 28 Ağustos 2023 tarihli ve 2023/7237 sayılı kararıyla erişime engellendi.

İfade Özgürlüğü Derneği'nin (İFOD) internet sitesinden bildirildiğine göre, 21 Ağustos 2023'de Radyo ve Televizyon Üst Kurulu'nca (RTÜK), "yayın lisansı almadan voaturkce.com alan adı üzerinden Türkçe yayın hizmeti sunduğu tespit edil[diği]" bildirilen uluslararası haber kuruluşu Voice of America'ya (Amerika'nın Sesi) lisans ücreti ödemesi ya da hizmetine son vermesi için 72 saat süre verilmişti.

Arka plan 

RTÜK, lisans başvurusu yapmadığı gerekçesiyle Haziran 2022'de erişim engeli getirdiği amerikaninsesi.com'un yeni ismi VoA Türkçe'ye 22 Ağustos'ta sansür tehdidinde bulunmuştu. 

Buna göre RTÜK, VoA Türkçe'ye lisans başvurusunda bulunması için 72 saat süre tanımış, yayının başvuru yapmaması durumunda voaturkce.com'a erişimin engelleneceğini bildirmişti. 

TIKLAYIN-RTÜK'ten VoA Türkçe'ye sansür tehdidi

RTÜK'ün yayımladığı duyuruda voaturkce.com için "İnternet ortamından yayın lisansı almadan yayın hizmeti yapıldığı tespit edilen internet alan adı" demişti. 

RTÜK'ün "ihtar"ı

RTÜK VoA Türkçe'ye "Başvuru talebini içeren dilekçesiyle birlikte taahhütnameyi sunmaz ve üç aya tekabül eden yayın lisans ücretini peşin olarak ödemez veya yayın hizmetlerine bu duyuruyu müteakiben yetmiş iki saat içerisinde son vermez ise Üst Kurul tarafından 6112 sayılı Kanunun 29/A maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Sulh Ceza Hâkimliğinden içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi talebinde bulunulacağı ve ayrıca aynı Kanunun 33 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılacağı ihtar olunur" ifadelerine yer verdi.

ABD'den tepki

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanlığı, RTÜK'ün lisans başvurusu yapmadığı gerekçesiyle sansür tehdidinde bulunduğu VoA Türkçe'yle ilgili yaptığı açıklamada "VoA Türkçe'nin karşı karşıya kaldığı durumu yakından takip etmeye devam ediyor ve derin endişe duyuyoruz" demiş ve Türkiye'yi temel ifade özgürlüğüne saygı gösterme konusundaki yükümlülüklerini ve taahhütlerini yerine getirmeye çağırmıştı. 

TIKLAYIN-VoA Türkçe'ye sansür tehdidine ABD'den tepki

Bakanlık, "Bireyin ifade özgürlüğü hakkı, sınırlara bakılmaksızın her türlü bilgi ve düşünceyi arama, alma ve verme özgürlüğünü içerir. İfade özgürlüğüne saygı Türkiye'nin anayasasında ve uluslararası taahhüt ve yükümlülüklerinde yer almaktadır" dedi.

VoA'dan sansür uyarısı

Federal basın kuruluşu ABD Küresel Medya Dairesi'ne bağlı ve Türkiye dışından yayıncılık yapan VoA Türkçe'nin üst kuruluşu Voice of America'dan (VoA-Amerika'nın Sesi) yapılan konuya ilişkin açıklamada da RTÜK'ün geçen yıl amerikaninsesi.com'a uyguladığı erişim engeline atıfta bulunularak, ''Şubat 2022'de aynı konuda belirttiği gibi, bu lisans şartı basına sansür uygulamak için tasarlanmış gibi görünüyor'' denilmiş, ''VoA'nın sansüre olanak sağlamayı amaçlayan herhangi bir yönergeye uyması mümkün değil'' ifadeleri kullanılmıştı. 

VoA Direktör Vekili Yolanda López de, "VoA, Türk düzenleme denetleme kurumlarının, ya da haber ve bilgi sağladığımız herhangi bir ülkedeki makamların, haber yayınlarımızı sansürleme girişimi kokan her türlü şartına itiraz etmeye devam edecek. İzleyicilerimiz için güvenilir bir bağımsız gazetecilik kaynağı olarak kalma zorunluluğu tüzüğümüzde yer alıyor." demiş, "Bu nedenle VoA'nın misyonunu yerine getirme kabiliyetini tehdit eden herhangi bir müdahaleden kaçınmak için gereken her adımı ataca[klarını]" söylemişti. 

RTÜK'ün sansür yönetmeliği
ve erişim engelleri

İnternetten yayın yapan platformlarının RTÜK'ten yayın lisansı almasını şart koşan yönetmelik Resmi Gazete'de 1 Ağustos 2019'da yayınlandı.

Dijital platformlar ve video yayıncılık yapan kuruluşlar RTÜK denetimi kapsamına girdi.

Sansür yasası olarak nitelendirilen yönetmelikle birlikte RTÜK, kuruluşlardan ücret ödeyerek lisans almasını istemeye başladı. Yönetmelik gereği yayıncı kuruluşlar, RTÜK'ün uygun bulmadığı içerikleri de kataloglarından çıkarmak zorunda kaldı.

TIKLAYIN-Altıparmak: RTÜK Yönetmeliği Türkiye Sansür Tarihinin En Büyük Adımı

RTÜK, 21 Şubat 2022'de Türkiye'ye yönelik yayınlarını sürdürebilmesi için Amerika'nın Sesi (VOA), DW Türkçe ve Euronews'ten lisans başvurusu yapmasını istedi.

Euronews RTÜK'ün yayın lisansı almasını zorunlu kıldığı içerikleri sitesinden temizledi. RTÜK Euronews hakkındaki kararını geri çekti.

Ancak Amerika'nın Sesi (VOA) ve DW Türkçe hem lisans başvurusu yapmadı hem de içerikleri kaldırmadı. Bunun üzerine Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği 30 Haziran 2022'de her iki siteyi kararttı.

Ancak Amerika'nın Sesi mevcut alan adını değiştirerek yayınlarına devam etti. Ayrıca gazeteler konuyu yargıya taşıdı. Anayasa Mahkemesine (AYM) konuya dair yapılan başvuru ise bir yıldır değerlendirmeye alınmadı.

Yönetmelik ilk çıktığında RTÜK internet üzerinden radyo lisansı için 10 bin, internet üzerinden televizyon yayını ve isteğe bağlı yayın hizmet yayını için 100 bin TL lisans ücreti istiyordu.

Bu ücret 2022'de radyolar için 18 bin 217 TL, televizyon ve isteğe bağlı yayınlar için 182 bin 168 TL oldu. Son olarak RTÜK 2022 ücretlerine yılbaşında yüzde 122,93 oranında zam yaptı. 2023'te radyo için 40 bin 611, televizyon ve isteğe bağlı yayınlar için 406 bin 107 TL istemeye başladı.

(AEK)