"80 Milyonu Aşkın Çocuğun Hastalıklara Yakalanma Riski Var"

* Fotoğraf: UNICEF

UNICEF, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Gavi, 4 Haziran'da gerçekleştirilecek olan Uluslararası Aşı Zirvesi'nden önce, Covid-19 salgını nedeniyle rutin aşı programları aksadığı için, dünyada 80 milyonu aşkın çocuğun difteri, kızamık ve çocuk felci gibi hastalıklara yakalanma riski ile karşı karşıya olduğu konusunda uyarılarda bulunduğu ortak bir açıklama yaptı.

Söz konusu zirvede, dünya liderleri bir araya gelerek bağışıklama programlarının sürdürülmesine ve salgının düşük gelirli ülkelerdeki etkisinin azaltılmasına destek olacak.

Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF, Gavi ve Sabin Aşı Enstitüsü tarafından toplanan verilere göre, 68’ten fazla ülkede rutin bağışıklama hizmetleri önemli ölçüde aksadı. Bu durumun, söz konusu ülkelerde yaşayan 1 yaşın altındaki yaklaşık 80 milyon çocuğu etkileme ihtimali çok yüksek.

Çocuklara yönelik rutin bağışıklama hizmetleri aksadı

Açıklamaya göre, 2020'nin Mart ayından bu yana, rutin çocukluk dönemi aşlaması hizmetleri tüm dünyada aksadı. 1970'lerde Genişletilmiş Bağışıklama Programı (EPI) başlatıldığından beri, ilk kez bu kadar büyük bir aksama yaşandı.

Verilerin mevcut olduğu 129 ülkenin yarısından fazlasında (yüzde 53) bu aksaklıkların orta ila şiddetli düzeyde olduğu ya da 2020'nin Mart-Nisan ayları sırasında aşılama hizmetlerinin bütünüyle durdurulduğu bildirildi.

DSÖ Direktörü Ghebreyesus: Aksama ilerlemeyi baltalayabilir

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Bağışıklama, halk sağlığı tarihinde hastalıkları önlemek için kullanılan en güçlü ve temel araçlardan biridir” diyerek şu ifadeleri kullandı:

“Covid-19 salgını nedeniyle bağışıklama programlarının aksaması, kızamık gibi aşıyla önlenebilir hastalıklara karşı son on ila yirmi yılda kaydedilen ilerlemeyi baltalayabilir.

“Londra'da 4 Haziran'da yapılacak olan Uluslararası Aşı Zirvesi'nde bağışçılar, savunmasız ülkelerde bu hayat kurtarıcı çalışmaları sürdürmek ve hızlandırmak için Aşı İttifakı Gavi'ye destek sözü verecekler.

“Bağışçıları, tüm kalbimle, Aşı İttifakı'nın tüm finansal ihtiyaçlarını karşılamaya davet ediyorum. Söz konusu ülkelerin, özellikle de bu ülkelerde yaşayan çocukların aşıya ve Gavi'ye çok ihtiyaçları var.”

Virüse yakalanma korkusu var

Açıklamada, hizmetlerin kesintiye uğramasının nedenlerinin farklılık gösterebildiği söyleniyor. Bazı aileler, hareket kısıtlamaları nedeniyle evden ayrılma konusunda isteksiz davranabiliyor. Bu isteksizliğin nedeni, bilgi eksikliği ya da Covid-19 hastalığı virüsüne yakalanma korkusu olabiliyor.

Seyahat kısıtlamaları veya Covid-19 salgınına müdahale etmekle görevlendirildikleri için ya da koruyucu ekipman eksikliği nedeniyle çok sayıda sağlık çalışanına da erişilemiyor.

Gavi CEO’su Berkley: Yeni bir salgına neden olabilir

Ölümcül hastalıklara karşı dünyadaki çocukların yarısının aşılanmasını sağlayan kamu-özel sektör ortaklığı olan Gavi'nin CEO'su Dr. Seth Berkley şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“Tarihin herhangi bir dönemindeki verilerle kıyaslandığında, birçok ülkede daha çok sayıda çocuk, artık aşı ile önlenebilir hastalıklara karşı korunuyor.

“Kaydedilen bu muazzam ilerleme, Covid-19 salgını nedeniyle şu anda tehdit altında. Bu durum, kızamık ve çocuk felci gibi hastalıkların yeniden bir salgına neden olma riskini arttırıyor.

“Bağışıklama programlarının sürdürülmesi; daha fazla salgını önlemenin yanı sıra, aynı zamanda küresel ölçekte nihai bir Covid-19 aşısını yaygınlaştırmak için ihtiyacımız olan altyapıya sahip olmamızı da sağlayacaktır.”

Aşıların ulaştırılmasında gecikme

Aşıların ulaştırılmasıyla ilgili gecikmelerin durumu daha da kötüleştirdiği bilgisine de açıklamada yer veriliyor.

UNICEF; iş yeri kapatma tedbirleri, bunun sonucunda ticari uçak seferlerinin azalması ve tarifesiz seferlerin sınırlı olması nedeniyle, planlanan aşı teslimatlarında ciddi bir gecikme yaşandığını söylüyor.

Bu gecikmeleri azaltmak için UNICEF, hayat kurtarıcı aşılar da dâhil olmak üzere insani yardım malzemelerinin uygun bir maliyetle taşınabilmesini sağlamaları için hükümetlere, özel sektöre, havayolu sektörüne ve diğer kuruluşlara çağrıda bulunuyor.

UNİCE Direktörü Fore: En kısa sürede yeniden başlatılmalı

UNICEF Genel Direktörü Henrietta Fore, "Bir hastalığa karşı mücadelemizin, diğer hastalıklarla mücadele ederken kaydettiğimiz uzun vadeli ilerlemeleri baltalamasına izin veremeyiz" diyerek şunları aktarıyor:

“Kızamık, çocuk felci ve koleraya karşı etkili aşılarımız var. Şartlar, bazı bağışıklama faaliyetlerini geçici olarak durdurmamızı gerektirse de aşı programlarının mümkün olan en kısa sürede yeniden başlatılması gerekiyor. Aksi takdirde, ölümcül bir salgını başka bir salgınla takas etmiş oluruz.”

Kitlesel bağışıklama kampanyaları geçici olarak durduruldu

Birçok ülkede kolera, kızamık, menenjit, çocuk felci, tetanos, tifo ve sarı humma gibi hastalıklara karşı önleyici aşı kampanyaları geçici olarak ve haklı gerekçelerle askıya alındı.  Bu önlemler, Covid-19 salgınının erken dönemlerinde bulaşma riskini azaltmayı ve fiziksel mesafeyi korumayı amaçlıyordu.

Özellikle de kızamık ve çocuk felci aşı kampanyaları bu durumdan çok olumsuz bir şekilde etkilendi. 27 ülkede kızamık aşısı kampanyaları askıya alındı ve 38 ülkede çocuk felci aşısı kampanyaları durduruldu. Gavi tarafından desteklenen ve düşük gelirli 21 ülkede yaşayan 24 milyonu aşkın kişi, aşı kampanyalarının ve yeni aşıların ertelenmesi nedeniyle çocuk felci, kızamık, tifo, sarı humma, kolera, rota virüsü, HPV, menenjit A ve kızamıkçık riskiyle karşı karşıya bulunuyor.

Mart ayı sonlarında, kitlesel aşı kampanyalarının Covid-19 salgınını arttırabileceği uyarısında bulunulmuştu. DSÖ, Covid-19 virüsünün bulaşma riskini azaltacak risk değerlendirmeleri yapılırken ve etkili önlemler alınırken ülkelerin önleyici aşı kampanyalarını geçici olarak durdurmalarını önermişti. 

DSÖ, o tarihten bu yana durumu izliyor ve şimdi de ülkelerin kitlesel aşı kampanyalarını tekrar ne zaman başlatacaklarını ve nasıl sürdüreceklerini belirlemelerine yardımcı olmak için tavsiyelerde bulunuyor. Söz konusu tavsiyelerde, ülkelerin özel risk değerlendirmeleri yapması gerektiği belirtiliyor. Bu değerlendirmelerin Covid-19’un bulaşma riskiyle ilgili yerel dinamiklere, sağlık sistemi kapasitesine ve salgına karşı önleyici aşı kampanyaları yürütmenin halk sağlığı yararlarına dayandırılması gerekiyor.

Söz konusu rehberlik doğrultusunda ve çocuk felci salgını riskiyle ilgili artan kaygılar nedeniyle, Küresel Çocuk Felcini Yok Etme Girişimi (GPEI) başta çocuk felci riskinin yüksek olduğu ülkeler olmak üzere ülkelere, çocuk felci aşısı kampanyalarını güvenli bir şekilde sürdürmek için planlama faaliyetlerini başlatmalarını tavsiye ediyor.

Zorluklara rağmen, çok sayıda ülke, bağışıklama programlarını sürdürmek için özel bir çaba sarf ediyor. Örneğin, Uganda, bağışıklama hizmetlerinin diğer temel sağlık hizmetleriyle birlikte devam etmesini sağlıyor. Hatta topluma erişim faaliyetleri için ulaşımı finanse ediyor. Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti, Mart ayında uygulanan ulusal karantina tedbirlerine rağmen, sahada fiziksel mesafe önlemlerini almak suretiyle, belirli yerlerde rutin bağışıklama faaliyetlerinin yürütülmesini sağlıyor.

Ertelenen aşılar

15 Mayıs itibariyle aşı kampanyalarını erteleyen ülkelerin toplamı ve aşı kampanyaları şu şekilde:

• Kızamık/ Kızamık-Kızamıkçık/ Kızamık- Kabakulak-Kızamıkçık (M/MR/MMR) – 27
• Çocuk felci (IPV) – 7
• İki bileşenli oral çocuk felci aşısı (bOPV) – 26
• Tek bileşenli oral çocuk felci aşısı Tip 2 (mOPV2) – 13
• Menenjit A (MenA) – 2
• Sarı Humma (YF) – 4
• Tifo (TCV) – 2
• Kolera (OCV) – 5
• Tetanos-Difteri (Td) – 7

(TP)