"Sur'da Konutlar Yıkılırken Tarihsel Eklentiler de Kaybedildi"

Arkeologlar Derneği İstanbul Şubesi, 6-7 Ocak 2018 tarihlerinde Sur'un Yıkımına Hayır Platformu'nun daveti ile Diyarbakır'a bir ziyaret gerçekleştirdi. Arkeologlar Derneği, Diyarbakır ziyareti sırasında 7 Ocak'ta Diyarbakır Eğitim-Sen 1 Nolu Şube'de çatışma, yıkım ve yeniden inşa sürecinde kültür varlıklarına dair açıklamasında, bölgedeki kültürel kayıpları sıraladı:

Prof. Dr. Sevil Gülçur (solda), Arkeologlar Derneği Üyesi İstanbul Şube Başkanı Yiğit Ozar (soldan ikinci).

Arkeoloji Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Arkeolog Yiğit Ozar, okuduğu açıklamada "Diyarbakır Suriçi'ndeki çatışma ve yıkım sürecini 2015 yılından beri endişe ile takip etmekteyiz. İki gündür ise yerinde yaptığımız gözlemler ve görüşmeler ile yaşanılanlara tanıklık etme imkanı bulduk" dedi ve ekledi:

"Bu yaşam alanında yüzlerce yıllık süreklilik sonucunda oluşan arkeolojik katmanların da iş makinaları ile yapılan hafriyatlar, kanal vb. kazılar sonucu kayıplar verdiği açıktır. Kaybın ne olduğu, hafriyatlar sırasında sırasında açığa çıkan buluntuların akıbeti konusunda ciddi şüphelerimiz oluşmuştur.

"Mahallelerde sokak dokusu yitirilmiş"

Derneğin açıklamasından öne çıkan tespitler şöyle:

"Yasaklı altı mahalle dışında Alipaşa ve Lalebey mahalleleri acele kamulaştırma kararları ile kentsel dönüşüm adı ile yıkılmaktadır. Bu mahallelerde de özgün sokak dokusu yitirilmiş, yeni ve tarihi ekleri birlikte barındıran konutların yıkımında tarihsel eklentiler de kaybedilmiştir.

"Görgü tanıklarının aktarımıyla yıkımlar sırasında ortaya çıkan tarihi yapı parçaları ilgili kurumlarca koruma altına alınmamıştır.

"Hewsel bahçeleri yapılaşmaya açılmaya çalışılıyor"

"Dicle Vadisi Projesi ile Hewsel Bahçeleri'nin Diyarbakır Surları ile bütünleştiği kültürel peyzaj da yapılaşmaya açılmaya çalışılmaktadır.

"Bilindiği üzere Diyarbakır Kalesi ve Hewsel Bahçeleri UNESCO Dünya Mirası Alanı'dır. Ayrıca 599 tescilli kültür varlığı barındıran Suriçi, kentsel sit alanıdır ve Dünya Miras Alanı tampon bölgesindedir.

"Yasal statülerle devlet tarafından korunması gerekli anılan alanlar, devletin ilgili birimleri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu kararları ve yasal değişikliklerle korunması etkisizleştirilmiştir. Çatışma süreci sonrası inşaat odaklı politikalar için de bir fırsat olarak görüldüğünden koruma kanunlarına, çağdaş, evrensel ve bilimsel koruma ilkelerine aykırı uygulamalar meşrulaştırılmaya çalışılmıştır.

"Sur her açıdan onarılması güç yaralar almıştır"

"Sonuçta bugün, Suriçi'nin altı mahallesinin yüzde 72'si yıkılmış; kentin özgün tarihsel dokusu hem yapısal hem de demografik olarak onarılması güç yaralar almıştır.

"Çatışma sonrası süreçte alandan sorumlu ve alana tüm katmanlarıyla hakim Diyarbakır Kalesi Hewsel Bahçerli Alan Yönetimi Başkanlığı uzmanlarının tespit yapmasına izin verilmemiş; yerine Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın görevlendirdiği alanı tanımayan ekiplerce bilimsel altlıklar göz önüne alınmadan, gözleme dayalı tespitlerle yetinilmiştir.

"Meslektaşlarımız çalışma alanlarından uzak tutuluyor"

"Bu bağlamda önemli bir mesleki saptamamız ise, yerelde çalışan, bölgenin kültür varlığı envanterine hakim, dolayısıyla çatışma sonrasında bilimsel ve demokratik olarak örgütlenmesi gereken onarım süreçlerinde yer alması beklenen meslektaşlarımızın çalışma alanlarından uzak tutularak yetkisizleştirilmesidir.

"Üzüntü verici bir diğer mesleki gözlemimiz ise, koruma mevzuatının etkisizleştirilmesi ve yıkım için gerekli bilimsel manipülasyonun aktörlüğünü yüklenen 'meslektaşlarımız' ve ilgili bilim dallarından uzmanların da var olmasıdır.

"Tüm aktörler dahil edilmeli"

"Merkezi yönetimin bilimsellikten uzak, ekonomik ve politik tercihleri ile yürütülen yeniden inşa sürecinin yerine, korumanın ve kentin tüm aktörlerinin dahil edildiği bilimsel ve demokratik bir sürecin acilen başlatılması gerekmektedir. Anayasal görevleri arasında yaşamı ve kültür varlıklarını korumak olan devlet için yozlaştırılmamış haliyle kanunlar ve imzasının bulunduğu uluslararası anlaşmalar da bu yolu göstermektedir."

Arkeologlar Derneği, gözlemlerini rapor haline getirerek yayınlayacaklarını da duyurdu. (PT)